O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi davlat universiteti biotexnologiya kafedrasi

Bitiruv  malakaviy  ishning  hajmi.  Ushbu  bitiruv  malakaviy  ish  kirish, 

adabiyotlar  tahlili,  tadqiqot  metodlari  va  uslublari,  olingan  natijalar  tahlili 

bo`limlari

 

xulosa

 

hamda  foydalanilgan  adabiyotlar  ro`yxatidan  iborat.  Ishni 

rasmiylashtirishda 9 ta rasm va 2 ta jadvaldan foydalanilgan. 

Ish 56 sahifada bayon 

etilgan.  

---

 

6 

1-BOB. ADABIYOTLAR SHARHI. 

1.1. Mitoxondriyalarning tuzilishi va funksiyasiga oid zamonaviy ma‟lumotlar 

 

1.1.1. Mitoxondriyalarning tuzilishi 

 

Mitoxondriyalar  barcha  aerob,  eukariot  hujayralarda  mavjud.  Ularning 

hujayralardagi  soni  ozmi-ko‗pmi  doimiy  bo‗lib,  hujayraning  tipiga  ham  bog‗liq 

bo‗ladi.  Ba‘zi  adabiyotlarda  ta‘kidlanishicha,  hujayraning  rivojlanish  stadiyasi  va 

funksional  aktivligiga  bog‗liq  holda  o‗zgarib  turishi  ham  mumkin  (Бескина, 

2002).  

Bizga  ma‘lumki,  mitoxondriyalar  hujayraning  energetik  manbai  bo‗lgan 

organoidi  bo‗lib  hisoblanadi.  Ular  ko‗pincha  ATF  zarurati  tug‗ilgan  hujayralar 

strukturasi  yaqinida  yoki  o‗zlariga  zarur  bo‗lgan  hujayra  ―yoqilg‗i‖  manbai 

yaqinida joylashadi. Faol ishlovchi muskul hujayralarida, masalan, hasharotlarning 

uchish  muskullari  hujayralarida,  miofibrillalar  yaqinida  to‗g‗ri  qator  bo‗lib 

joylashadi.  Ana  shunday  joylashishi  tufayli  bu  mitoxondriyalarda  hosil  bo‗lgan 

ATF  molekulalari  miofibrillaning  elementlariga  yetib  borishi  ta‘minlanadi 

(Алматов, 1986).  

Mitoxondriyalar  o‗lchami  va  shakli  hujayra  tipiga  bog‗liq  holda  kuchli 

o‗zgarib  turadi.  Achitqi  hujayralarida  ularning  shakli  aylanaga  yaqin,  jigar 

hujayralarida koptok shaklida, buyrak hujayralarida silindr shaklida, fibroplastlarda 

esa  ipsimon  shakllarda  bo‗ladi.  Plastinkasimon  va  yulduzsimon  mitoxondriyalar 

ham uchrab turadi.  

Hujayraning metobolitik holatiga ko‗ra, mitoxondriyaning shakli kabi hajmi 

ham  tez  va  birdaniga  o‗zgarishga  uchrashi  mumkin.  Mitoxondriyalar  ko‗pincha 

oxirlari  bilan  bir-biriga  bog‗lanadi  va  uzun  ipsimon  struktura  hosil  qilib, 

agregasiyalanadi. Bu borada kalamush jigari mitoxondriyalari kengroq o‗rganilgan 

(Камбурова, 2001; Салиходжаева и др., 2002; Fiore et al., 2004; Чулиев, 2007).  

---

 

7 

Elektron  mikroskoplarda  olingan  ma‘lumotlarga  ko‗ra,  intakt  hujayralarda 

ularning  bo‗yi  2  mkm  da  yaqin  bo‗lib,  eni  esa,  1  mkm  atrofida  bo‗ladi.  Bundan 

shunday  xulosa  qilish  mumkinki,  ular  o‗z  kattaliklari  bilan  bakteriyalarga  teng 

bo‗ladi (1-rasm).