№ара№алпа№ М!Млекетлик университети

8.6. Bahani bag’darlaw

Monopol` u’stemlilikti shegaralaw ushin ja’miyettegi trestke qarsi nizamliliq

qollaniladi. Bunin’ basli qurallarinin’ biri bahani nizamli bag’darlaw bolip

esaplanadi. Meyli P

9

  ha’m  Q

9

 bag’darlang’an monopol` bazardag’i baha ha’m

o’ndiris ko’lemi bolsin. (2-cu’wret).

                            MC

P*

p

1

MR

a’

=AR

a’

p

c

 AC

p

3

AR

                                                    MR

                                Q* Q

1

 Q

3

Q

c

Q

3

1

---

51

2- cu’wret

    

Ma’mleketlik  bag’darlawdin’.  maksimal  bahasi  P

1

 bolsin, demek firma Q

1

ko’lemi ushin P

1

 den joqari baha belgiley almaydi. Bul jag’dayda jan’a ortasha

da’ramat sizig’i P

1

 menen birdey gorizon-tal` siziq AR

1

 al basqa Q>Q

1

 lar ushin

P

1

 ortasha da’ramat sizig’i alding’i AR boladi (sebebi P

1

 den to’men baxag’a

bag’darlaw ta’sir jasamaydi) Q

1

 ge shekemgi shekli da’ramat ortasha da’ramatqa

ten’. Q

1

 den joqari Q lar ushin shekli da’ramat sizig’i da’slepkisi menen ten’. Firma

Q

1

 mug’dardag’i o’nimdi islep shig’aradi, sebebi MR ha’m MS

R

Q

1

 kesindisi

arlig’inda kesilisedi ha’m P

1

 baxa, Q

1

 ko’lemde monopol` u’stemliliktin’ sebebinen

bolatug’in toliq taza ziyanlar qisqaradi. Baha ja’ne de to’menlewi na’tiyjesinde Q

o’sedi, taza ziyanlar to’menleydi. P

c

 bahada (MC=AR)    konkurenti  bazar

sha’rtlerindey monopol` u’stemliktin’ sebebinen bolatug’in toliq taza ziyani

jog’aladi. Bahani ele de to’menletsek (ma’selen P

3

) o’ndiris ko’lemi azayadi (Q

1

3

-

Q

3

) deficit o’sip, bag’darlaw sebebinen taza ziyanlar o’sedi ha’m bunnan da

to’menletiw na’tiy-jesinde (P

toqtatiwg’a ma’jbu’r boladi.

  Bahalardi bag’darlaw ko’binese ta’biyiy monopoliyalarg’a qollani-ladi. Bunin’

ushin bahani firmalar monopol` u’stemlilikke erispewi ha’m monopol` paydag’a iye

bolmawi ushin belgileydi. Bul jag’daydi to’mendegi grafikte (3- su’wret)

cu’wretleymiz.

               p

             P

*

                                                               AC

             P

2

                                                                                MC

             P

c

                                                                                                     D=AR

                                                             MC

                                                                                          Q

                                              Q

*

      Q

2

             Q

c

3- su’wret

Ta’biyiy monopoliya jag’dayinda AS>MC. Egerde baxa bag’darlan-basa firma P

*

baxadan Q

*

 mug’dardag’i o’nimdi islep shig’aradi. P

c

 belgilense P

c

ortasha shig’inlar qaplanbaydi. Sonin’ ushin monopol` u’stemlilikke eristirmeytug’in

baxa P

2

 (AC=AR) en’ jaqsi baha bolip esaplanadi. Bul jag’dayda firma monopol`

paydag’a iye bolmaydi, o’nim mug’dari o’sedi, firma xizmetin toqtatpaydi.