A'dan Z'ye Felsefe
Yüklə 1,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Sorgulanmamış yaşam, yaşanmaya değmez. (Platon’un
Sokrates’i, Apology, 38a) Sokrates öğretmenin işinin bilgiyi öğrencinin zihninden didikleyerek çıkarmak olduğunu düşünür. Çünkü bilgi, değişik hayatlar arasında bilinmesi gereken her şeyi bilen ruh tarafından muhafaza edilir, ama bir insanda yeniden doğduğunda beden zihnin bilmesini engeller. Bunun anlamı, öğretme eyleminin öğrencide anlamayı yeniden canlandıracak deneyimler yaratmayı içerdiğidir. Buna karşıt olarak, Locke gibi ampiristler doğuştan gelen fikirlerin varlığını yadsır ve her tür bilginin deneyimin sonucu olduğunu söylerler. Ama kendi içinde bu yeterli görünmez, çünkü zihnin algılanan şey hakkında düşünmeye başlayarak işin içine girmesi gerekir: Bir şeyin var olduğunu bilmek, nasıl işlediğini bilmek, onunla ne yapılacağını bilmek. Politik açıdan, eğitim genellikle uysal ve her söyleneni kabul eden bir halkı kontrol etmek isteyenlerce kısıtlanır. Bu yüzdendir ki eğitim aynı zamanda farklı amaçlarla halka politik güç kazandırmanın bir aracı gibi de görülmüştür. Ne var ki, eğitim hangi amaçla olursa olsun bir kez politize oldu mu, öğrencilere eleştirel olmayı öğretmeyi gerekçelendirmek veya sürdürmek zorlaşır, çünkü eleştirel düşünce hem yönetim süreçlerini hem de devrimci süreçleri hedef alabilir. Çocuklar hangi amaçla eğitilecek? Kilise’nin veya devletin itaatkâr hizmetkârları olsunlar diye mi (Luther), iyi yurttaşlar olsunlar diye mi (Rousseau), erdemli bireyler olsunlar diye mi (Locke) yoksa mükemmeliyetin peşine düşsünler diye mi? Eğitimin ilkeleri aynı zamanda insan doğası hakkındaki düşüncelerden de türetilir. Eğer yeteneklerin (örneğin genetik soya-çekim dolayısıyla) değişmez olduğunu varsayarsak, o zaman eğitim çerçevelenmiş olur. Eğer yeteneklerin esnek olduğunu varsayarsak, o zaman eğitim esnek ve açık uçlu hale gelir. Eğitimciler öğrencinin potansiyelini yöneten beklentiler yelpazesini göz önüne alarak onlarla birlikte çalışmaya veya adapte olmalarını teşvik etmeye yönelirler. Bazen, eğitimciler örtülü olarak farkında oldukları insani potansiyeli küçümseyerek bu beklentileri köreltmeye çalışırlar. Çocuk günahkârdır; öğrenmek ahlaken veya siyasi olarak tehlikelidir; merak kültürel bakımdan kafa karıştırıcıdır. Bunun dışında, kimileri de eğitimin ahlaki bakımdan hayatın hedonistik bazlarından zevk almaktan daha az önemli olduğunu veya temel birtakım bilgiler dışında her tür entelektüel faaliyetin yararsız veya tehlikeli olduğunu ileri sürerler. Doğal olarak, eğer eğitimi kendimizi daha yükseklere çıkartmanın manivelası olarak görüyorsak, bu tür iddialar can sıkıcıdır. Aristoteles zihinsel faaliyetin bir insanın erişebileceği en yüksek yaşam tarzı olduğunu ve eğitim görmüşler ile eğitim görmemişlerin, aynen canlı ile ölü gibi birbirinden farklı olduğunu belirtiyordu. |