A'dan Z'ye Felsefe

POPPER, KARL RAIMUND (1902-1994)
Sir Kari Popper Viyana'da doğmuş ve eğitim görmüş,
mobilyacı olarak yetiştikten sonra İngiltere'ye göç ederek
London School of Economics'e gitmeye başlamıştır.
[Kol işçisi olma yolunda] son girişimim mobilyacı olmak
oldu. Bu bedenen insanı zorlayan bir iş değildi. Sorun şuydu
ki, ilgimi çeken bazı spekülatif fikirler çalışmama engel
oluyordu. (Popper, Unended Quest
y
 35)
Popper ilk kez dikkatleri Bilimsel Keşfin Manttğt başlıklı
kitabıyla üzerine çekecekti. Bu kitap, ampirizmin,
tümevarımın mantığı ile ilgili kritik bir meselesine çözüm
arıyordu. Tümevarım deneylerden ya da deneyimlerden gelen
bulguların (verilerin) içselleştirilmesi, ardından da bu
verilerin ima ettiği şeyle ilgili bir teorinin üretilmesidir.
Sorun, bir teorinin geçerliliğini sağlamak için insanın ne
kadar veri kullanması gerektiğidir. Popper’a göre,
tümevarımcılar çok kritik bir unsuru gözden kaçırmışlardı.
İnsan ne kadar veri toplarsa toplasın, ilkenin doğruluğu hiçbir
zaman kesin olamazdı, çünkü, Hume’un vurguladığı gibi, bir
sonraki veri ilkeyle çelişebilirdi. Sağlıklı bir
kuşkuculuk elbette yararlıdır, ama tümevarımcılık kendini bu
basit eleştiriye açık bırakıyordu. Popper vurguyu değiştiriyor
ve destekleyici verilerin hiçbir zaman mantıksal olarak
kesinlik sağlayamayacağını kabul etmekle birlikte, verilerin
teoriyi teyit edebileceğini ve teorinin yanlışlanana kadar
doğru kabul edilmesi gerektiğini belirtiyordu. Yani ampirizm
doğrulanabilirliğe değil (burada veriler teoriyi doğrular),

---

yanlışlanabilirliğe (burada ise veriler teoriyi yadsır)
yaslanmalıydı. Hep kullanılan bir örnek siyah ve beyaz
kargalar örneğidir. Teori bütün kargalar siyahtır, der. Veriler
bunu teyit eder. Ama bu, teoriyi doğrulamaz. Bunun
yerine teorinin yanlışlanmamış olduğunu söyleyebiliriz.
Bu çözüm Popper’a göre verilerin bilimsel olarak incelenmesi
ve kontrol edilmesi metodolojisine uyuyordu. Aynı zamanda,
sözde bilimsel teorilerin sorgulanması için de kullanışlı bir
yöntem sağlamaktaydı. Popper’ın hedefinde Marksizm ve
Freud’un psikanalizi vardı. Her iki teori de var olan veriler
temelinde doğ-rulanamıyordu: Bu, sözde bilimin genel bir
sorunudur. Ama daha önemlisi, bunlar yanlışlanamıyordu da.
Bunun anlamı, bunların bilimsel birer teori
sayılamayacağıydı.
Popper buradan düşüncesini siyaset felsefesi alanına taşıyarak
Platon, Hegel ve Marc’ın felsefi sistemlerinin toplumun
kapanmasına yol açacak bir nitelik taşıdığını, dolayısıyla
“açık toplumda düşman olduklarını ileri sürüyordu. Bunların
geleceğe şimdiden haritası çizilmiş bir şey olarak yaklaşan
tarihselciliklerini reddediyordu: Tarih açık uçlu bir şey olmak
zorundaydı. Denemeler yapabilmemiz için de geniş bir
özgürlükler silsilesinden yararlanmamız gerekliydi. Benzer
biçimde, bilimciler bilgi ve teoriler konusunda her zaman ileri
derecede eleştirel bir tutum takınmah, kabul edilmiş olan
şeyleri devamlı sorgulayarak bilgiyi hakikatlere
yaklaştırmalıdır.