Hatasız Düşünme Sanatı

YÜZÜCÜ VÜCUDU YANILSAMASI
Harvard gerçekten iyi bir üniversite mi? Bilmiyoruz...
Yazar  ve  borsa  simsarı  Nassim  Taleb,  inatçı  kilolarına  karşı
harekete  geçme  kararı  verdiğinde  muhtelif  spor  dallarını
gözden  geçirdi.  Jogging  yapanlar  onda  zayıf  ve  mutsuz  bir
intiba  bırakıyordu.  Vücut  geliştirenler  geniş  ve  ebleh
duruyorlardı.  Tenisçiler,  yazık,  halleri  pek  bir  üst  orta
tabakaydı.  Fakat  yüzücüler  Nassim  Taleb’in  hoşuna
gidiyordu.  Yüzücülerin  endamlı,  zarif  vücutları  vardı.
Böylece  Nassim  Taleb,  haftada  iki  kez  yaşadığı  semtteki
yüzme havuzunun klorlu suyuna girip sıkı mı sıkı antrenman
yapmaya  karar  verdi.  Bir  yanılsamanın  tuzağına  düştüğünü
anlaması  epey  uzun  sürdü.  Profesyonel  yüzücülerin  o
kusursuz  vücutlara  sahip  olmalarının  sebebi  çok  antrenman
yapmaları  değildir.  Tam  tersi:  Onlar,  vücut  yapıları  öyle
olduğu  için  iyi  yüzücülerdir.  Vücut  yapıları  seleksiyon
kıstasıdır, aktivitelerinin sonucu değil.
Kadın  mankenler  kozmetik  ürünleri  için  reklam  yapar.
Böylece  kimi  kadın  tüketici  o  kozmetik  ürünlerinin  insanı
güzelleştirdiğini  düşünür.  Ama  o  reklamlardaki  kadınların
manken  olmasını  sağlayan  şey  kozmetik  ürünleri  değildir.
Mankenler  tesadüfen  güzel  insanlar  olarak  dünyaya
gelmişlerdir  ve  sadece  bu  sebepten  kozmetik  ürün
reklamlarında yer alırlar. Yüzücülerdeki gibi güzellik burada
bir seleksiyon kıstasıdır, bir sonuç değil. Seleksiyon kıstası ile
sonucu  karıştırdığımızda  hep  yüzücü  vücudu  yanılsamasının
tuzağına  düşeriz.  Bu  yanılsama  olmasa  reklamların  yüzde
50’si işlemezdi.

---

Ama  mevzu  hep  seksi  bir  vücut  değil.  Harvard  en  iyi
üniversitelerden biri olma namına sahip. Birçok başarılı insan
Harvard’da  okumuş.  Bu  Harvard’ın  iyi  bir  üniversite  olduğu
anlamına  mı  gelir?  Bunu  bilmiyoruz.  Belki  de  üniversite
berbattır ama bütün dünyadan en iyi öğrencileri topluyordur.
St.  Gallen  Üniversitesi’nin  böyle  olduğuna  ben  şahidim.
Şöhreti müthiştir ama eğitim (20 yıl önce) vasattı. Bir takım
sebeplerden  dolayı  –öğrencilerin  iyi  seçilmesi,  dar  vadideki
iklim, kantin yemekleri?– her şeye rağmen mezunlarının çoğu
bir yerlere geldi.
İşletme  yüksek  lisansı  kursları  bütün  dünyada  gelir
istatistikleri  ile  öğrenci  çekmeye  çalışır.  İlgilenenlere,  bir
işletme  yüksek  lisansının  gelir  seviyesini  ortalamada  yüzde
falanca  miktar  yükselttiği  hesapları  yapılır.  Amaç,  basit  bir
hesapla,  ateş  pahası  okul  ücretlerinin  kısa  sürede  parasını
çıkardığını  göstermektir.  Birçok  insan  bu  tuzağa  düşer.
Okulları  istatistiklerde  sahtekârlık  yapmakla  suçlamak
istemiyorum ama beyanları yine de değersiz. İşletme yüksek
lisansı  yapmaya  çalışmayanlar  işletme  yüksek  lisansı
yapmaya  çalışanlardan  tamamen  farklı  tabiattadır.  Gelir
seviyesinde sonradan oluşan farkın işletme mastırından başka
bin  farklı  sebebi  vardır.  Yani  burada  da  yüzücü  vücudu
yanılsamasıyla  karşılaşıyoruz:  Eleme  kriteri  sonuç  ile
karıştırılıyor.  Mesleğinizde  ileri  eğitim  almak  istiyorsanız,
lütfen  kendinize  gelirinizin  yükselmesinden  başka  nedenler
bulun.
Mutlu  insanlara,  mutluluklarının  temelini  sorduğumda,
sıklıkla  şöyle  cümleler  duyuyorum:  “Bardağı  yarı  boş  değil,
yarı  dolu  görmek  lazım.”  Bu  insanlar  şanslı  doğduklarını
kabul edemiyor ve her şeyde olumlu bir yan görmeye meyilli
oluyorlar.  Mutluluğun  büyük  ölçüde  doğuştan  olduğunu  ve

---

hayat  boyunca  sabit  kaldığını  görmek  istemiyorlar.
Dolayısıyla,  yüzücü  vücudu  yanılsaması  insanın  kendisiyle
ilgili  yanılsaması  olarak  da  ortaya  çıkabiliyor.  Üzerine
şanslılar bir de kitaplar yazınca, aldatmaca kalleşliğe varıyor.
Dolayısıyla bundan sonra kişisel gelişim kitaplarından uzak
durun.  Bu  kitapların  %  100’ü  mutlu  olmaya  doğal  eğilimli
insanlar  tarafından  yazılmıştır.  Sonra  da  her  sayfada  öğütler
savururlar.  Bu  öğütlerin  işlemediği  milyarlarca  insan  olduğu
gizli  kalır,  çünkü  şanssızlar  kişisel  gelişim  kitapları
yazmazlar.
Sonuç  olarak:  Arzu  edilen  şeylerin  –çelik  gibi  kaslar,
güzellik,  yüksek  gelir,  uzun  yaşam,  karizma,  mutluluk–
vaadlerinin  yapıldığı  her  yere  dikkat  edin.  Yüzme  havuzuna
atlamadan önce aynaya bir bakıp kendinize karşı dürüst olun.

---