Xulosa va takliflar
Bank tizimini qullab-quvvatlash bugungi kunda banklarimizning umumiy
aktivlari hajmi aholi va yuridik shaxslarning hisob raqamlaridagi mablag’lardan
ikki barobardan ham ko’pdir. Bu esa ushbu mablag’larni ishonshli himoya qilish
hamda ularga o’z vaqtida va to’la hajmda xizmat ko’rsatishni kafolatlaydi.
Umumdavlat dasturini hayotga tatbiq etish iqtisodiyotning tez o’zgarib turadigan
bozor talablariga javob berishini ta’minlaydigan zamonaviy tuzilmalarini
shakllantirishda, yangi ish o’rinlarini tashkil qilishda va bank tizimida
daromadlarini oshirishda qanchalik o’ta muhim vazifa bo’lib hisoblanadi.
Bugungi kunda OATB “Asia Alliance Bank”da asosiy vositalar yangiliash
ishlab chiqarish fondlarini kengaytirish va ularning buxgalteriya hisobini
me’yorlashtirish bo’yicha xujjatlarda izox sifatida OATB “Asia Alliance Bank”da
asosiy vositalar hisobining o’ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib, buxgalteriya
hisob ma’lumotini qayta ko’rib chiqishi va uni hisobida ko’rsatish ta’kidlangan.
Demak, «O’zbekiston Respublikasi Banklarida asosiy vositalarning buxgalteriya
hisobi to’g’risidagi» yo’riqnomada bu talablar ko’rsatib o’tilgan.
Bunday tadqiqot jarayonida quyidagi xulosa va takliflar ishlab chiqildi:
1. Hozirgi kunda tijorat banklari buxgalterlari asosiy vositalar buxgalteriya
hisobi milliy standartlarini xalqaro standartlarga moslashtirish darkor deb
o’ylaymiz. SHuningdek, buxgalterlar asosan quyidagilar alohida e’tibor qaratish
darkor deb:
- asosiy vositalar hisobining to’g’ri yuritilishi va bank moliyaviy
hisobotlarining xaqqoniy;
- bank moliyaviy-xo’jalik faoliyati baholashning to’g’riligi va buning
imkoniyati mavjudligi (asosiy vositalar, nomoddiy aktiv (intellektual mulk)larni
baholash);
- asosiy vositalarni boshqarishning yanada samaraliroq tizimini shakllantirish
bo’yicha tavsiyalar tayyorlash;
54
- asosiy vositalar hisobida “muammoli vaziyat”ni aniqlash maqsadida
daromadlar va xarajatlar tarkibini tahlil qilib borish (asosiy, moliyaviy va
investitsion faoliyatdan daromadlar va qilingan xarajatlar);
- tijorat banklarida asosiy vositalar hisobining maqsadi va vazifalari;
- OATB “Asia Alliance Banki”da asosiy vositalarni sotib olishni hisobga
olish optimallashtirish (soliq stivkalarini kamaytirishga qaratilgan shora-tadbirlar);
- OATB “Asia Alliance Banki” garovga egalik huquqini qo’llash yo’li bilan
olingan asosiy vositalarni hisobga olish bankning iqtisodiy faoliyati holati
to’g’risidagi ma’lumotlarni aniq tuchunarli shaklda va qisqa muddatlarda taqdim
etib borish (moliyaviy hisobot shakllarini soddalashtirish).
2. Banklarda xalqaro standartlar asosida hisobot davridagi OATB “Asia
Alliance Bank” asosiy vositalarni qayta baholash hisobi, amortizatsiyasini
hisoblash tartibini muvofiqligi ta’minlash. Agar daromadlar bilan xarajatlarning
o’rtasida bevosita bog’liqlikni o’rnatish qiyin bo’lsa, xarajatlar biron-bir
taqsimlash tizimiga muvofiq bir neshta hisobot davrlari o’rtasida taqsimlanishi
zarur. Masalan, bir nesha yilga taqsimlanadigan amortizatsiya xarajatlariga
taalluqlidir.
3. Asosiy vositalar hisobini 16-MXXS bo’yicha OATB “Asia Alliance
Bank”asosiy vositalarning bosh bank va uning fiallari o’rtasidagi harakatini
hisobga olishida quyidagi qoidalariga alohida e’tibor qaratish kerak deb
hisoblaymiz:
- qiymatni aniqlash uchun ayirboshlashda olingan aktiv qiymati va uning
o’rnni to’ldirish uchun tovon sifatida beriladitan aktiv qiymatii bir-biri bilan
solishtiriladi va bunda olingan yoki to’langan har qanday pul mablag’lari bo’yicha
tuzatishlar hisobga olinadi;
- agar asosiy vositalarni ayirboshlashda bank tomonidan ayirboshlash uchun
berilgan aktivlar xuddi shu maqsadlarda va xuddi shu usullarda foydashanish
uchun mo’ljallangan bir xildagi aktivlar ishtirok etsa, ayirboshlash daromad olish
jarayoni sifatida ko’rilmaydi, demak na foyda, na zarar tan olinmaydi. YAngi aktiv
ayirboshlashda berilgan aktvning balans qiymati bo’yicha ro’yxatga olinadi va
55
bunda olingan yoki tulangan har qanday pul mablag’lari bo’yicha tuzatishlar
hisobga olinadi;
- OATB “Asia Alliance Bank”asosiy vositalarni inventarlash hisobi
natijasida asosiy vositaning qiymatii uning xaqqoniy qiymatiga izoh qilish yo’li
bilan aniqlanadi.
- OATB “Asia Alliance Bank” moliyaviy hisoboti asosiy vositalar bo’yicha
hisobotni tayyorlash va takomillashtirish natijasida samaradorlikka erishishdir.
Qilingan xulosa va takliflarda bizning fikrimizsha, OATB “Asia Alliance
Banki” modrenizatsiya qilish sharoitida asosiy vositalarning buxgalteriya hisobini
yanada takomillashichiga yordam beradi deb, hisoblaymiz va bu moliyaviy hisobot
ma’lumotlaridan foydalanuvshilar uchun zarur ma’lumotlar bilan yanada tulik va
ishonshli ta’minlanishlariga yordam beradi. Keltirilgan takliflarni “OATB “Asia
Alliance Bank”ning asosiy vositalarni bo’yicha hisobga olish bilan bog’liq tegishli
karorlarni to’g’ri kabul qilinishini ta’minlaydi.
|