L – NİTQİn nöVLƏRİ VƏ formalari

Azərbaycan ədəbi dilinin funksional üslubları : 

 

Az

ərbaycan ədəbi dilinin 5 funksional üslubu var : 

1) B

ədii üslub – Bədii əsərlərin dili ; 

  

2) Elmi üslub – Elmi 

əsərlərin dili ; 

3) Publisistik üslub - Q

əzet və    jurnalların dili ; 

4) R

əsmi işgüzar üslub – Rəsmi sənədlərin dili ; 

5) M

əişət üslubu – Dialektüstü nitq forması. 

---

 

V – Üslubların yaranması və formalaşması üçün amillər 

Ünsiyy

ət vasitəsi kimi dil insan fəaliyyətinin bütün sahələrində , eləcə də məişətdə , 

elmd

ə , təhsildə , ictimai həyatda , iqtisadiyyatda , sənayedə , siyasətdə və s. 

istifad

ə olunur . Dildən bu müxtəlif sahələrdə istifadə olunarkən bu və ya başqa 

şəraitdə fikrin ifadə edilməsi məqsədilə dil vasitələrini seçib işlətmək əsasında onun 

üslubları yaranır . Hər bir üslub mövcud dilin xüsusiyyətləri əsasında yaranır .  

     

Funksional üslubların yaranması və formalaşmasına aşağıdakı amillər xüsusi 

t

əsir göstərir .  

 A) Milli 

ənənə ; 

B ) Milli m

ədəniyyət ;  

C) Dövl

ət quruluşu ;  

Ç) Dini t

əbliğat ; 

D) Dil kontaktı (əlaqəsi) ; 

E) Dil siyas

əti . 

     

Ədəbi dilin funksional üslublarının yaranması və fəaliyyət dairəsi eyni olmur . 

Bunların biri gec , digəri tez və ya parallel yaranır . Məsələn : Azərbaycan dilində 

b

ədii üslubun tarixi qədim , lakin elmi üslubunku isə nisbətən son dövrlərlə bağlıdır .  

     

Ədəbi dilin funksional üslubu anlayışını ifadə etmək üçün “üslub ” anlayışı ilə 

yanaşı,həmin mənanı verən “ dil ”və”nitq” termini də işlədilmişdir.Məsələn ;” bədii dil 

”,” b

ədii nitq ”,”bədii üslub ”,” elmi nitq ”,” elmi dil ”,” elmi üslub ” və s. 

    C

əmiyyətin inkişafı ilə bağlı olaraq , ədəbi dilin fəaliyyət sahələri genişlənir  və 

bel

ə genişlənmə nəticəsində funksional  ixtisaslaşma meydana çıxır  . Yəni bir qrup 

leksik, morfoloji v

ə sintaktik vahidlər sanki bir sahəyə “ təhkim ” olunur . 

Üslublar 

ədəbi dilin özü kimi tarixi kateqoriyalardır  . Çünki  o,cəmiyyətin inkişaf 

m

ərhələsinin konkret bir dövründə yaranır . Hər bir funksional üslub bir neçə nitq 

üslubunu 

əhatə edir . Məsələn : Rəsmi - əməli  üslub - ərizə , protokol , arayış , 

tercümeyi – hal , v

əkalətnamə , qərarqətnamə , hökm və s. nitq üslubunu özündə 

birl

əşdirir . Hər bir nitq üslubunun standart yazılış tərzi vardır .