a) Düz Tümleç: (Nesne) Öznenin yaptığı eylemden doğrudan doğruya etkilenen
cümle öğesidir.
1) Bahçede çocuklar voleybol oynuyor. Ne oynuyor? –Voleybol.
Burada voleybol sözcüğü düz tümleç görevindedir.
Yukarıdaki 1) nolu cümlede görüldüğü gibi nesne ya da düz tümlece ne, neyi sorularını yöneltiriz.
b) Dolaylı Tümleç: (Nesne) Yüklemin anlamını yer, yön, kalma, çıkma bakımından tamamlayan cümle öğeleridir.
1) Ali eve gidiyor. Ali nereye gidiyor? - Eve. Eve sözcüğü cümlede ‘dolaylı tümleç’ görevindedir. Yön belirtmektedir.
Yönelme durumu belirtir.
2) Hakan ödevlerini hiç aksatmaz, çalışmak için her gün kütüphaneye giderdi.
Yukarıdaki 2) nolu cümlede neyi sorusuna yanıt veren sözcük ‘ödevlerini’ düz tümleç; nereye sorusuna yanıt veren ‘kütüphaneye’ ise dolaylı tümleç’tir.
3) Bütün aile pikniğe giderken, Semra ertesi günü sınavı olduğu için evde kaldı.
Yukarıdaki 3) nolu cümlede geçen evde sözcüğü kalma durumu (Lokativ)
belirtir ve dolaylı tümleç’tir.
109
4) Çocuklar bugün okuldan kaçta çıkıyorlar?
Yukarıdaki 4) nolu cümlede çıkma durumu (Ablativ) belirten ‘okuldan’
sözcüğü dolaylı tümleç görevindedir.
