T. C. Ankara üN Đ vers đ tes

           Kiplik  fiiller    çok  az  bir  örnekle  asıl  fiil  (Vollverb)  olarak  kullanılır.  Bu 
durumda  kiplik  fiil,  ifade  cümlesi  (Aussagesatz),  soru  kelimeli    soru  cümlelerinde 
çekimli  olarak  ikinci  yerde,  karar  gerektiren  sorularda  (Entscheidungsfragen)  ise  
başta yer alır. 
 
          Sie  kann Deutsch und ein bisschen Englisch. 
          Almanca ve biraz Đngilizce biliyor. 
          Görüldüğü gibi  örnek cümlede kann ikinci yerde ve bilmek anlamındadır. 
 
        Yukarıdaki cümleyi aşağıdaki gibi sorulaştırabiliriz: 
        Welche Sprachen kann sie ?  
        O hangi dilleri biliyor?   
 
           Bu  durumda  kann  çekimli  fiil  olarak  soru  sözcüğünün  hemen  yanında  ikinci 
yerde bulunur ve  bilmek anlamındadır. 
          Kann sie Deutsch?  
          Almanca biliyor mu? 
 
          Yukarıdaki soru cümlesinde kann  cümle başında çekimli fiil olarak yer alır ve 
karar gerektiren soru biçimini (Entscheidungsfrage) oluşturur.  

---

 
120 
           Kiplik fiillerin  asıl fiil (Vollverb) olarak kullanılmaları için,  kiplik fiille 
birlikte kullanılmayan fiilin  anlamının bağlamdan anlaşılması gerekir. 
             
           Darf man hier parken? - Nein, hier darf man nicht. 
           Burada  yapılması  yasak  eylem  park  yapmaktır.  Bu  eylem,  bağlamdan 
anlaşıldığı için,  darf   asıl fiil  olarak  yanıt cümlesinde kullanılmıştır.  
 
            4.2.2   Yardımcı Fiil Olarak Kullanımı 
 
           Kiplik  fiiller  bir  ifade  cümlesinde  yardımcı  fiil  olarak  kullanıldığında  ikinci 
yerde bulunur ve çekime uğrar.  Asıl fiil ise, mastar halinde cümle sonunda yer alır. 
           Er      kann      gut Tennis spielen. 
                   Kiplik fiil                    asıl fiil 
        
           Đyi tenis oynayabiliyor. 
 
          Yukarıdaki cümleyi karar gerektiren soru olarak, 
 
           Kann er gut Tennis schwimmen?     şeklinde ifade ederiz. 
           Kann başta yer almış, çekime uğramış ve  soru cümlesi oluşturmuştur.  
 
           Bileşik  zamanlı    yan  cümlede  ise    asıl  fiilin  mastarı,  daima  kiplik  fiil  
mastarından önce gelir.   
 
           Sie hat uns angerufen, weil sie  mit uns  hat            gehen     wollen. 
                                                                      yardımcı fiil    asıl fiil   kiplik fiil mastarı   
  

---

 
121 
          4.2.3     Kiplik Fiiller Gibi Kullanılan Fiiller  
 
           Kiplik fiil gibi, cümleye bir tarz kazandıran, bir kısmı kiplik fiil gibi asıl fiilin 
önünde ‘zu’ edatı olmaksızın  kullanılan, (sehen, helfen, lassen, lernen, lehren, gehen 
vd.)  bir  kısmı  da    asıl  fiilin  önünde  ‘zu’  edatı  ile  birlikte  kullanılması  zorunlu  
fiillerdir.  Alan  yazınında  kiplik  fiiller  gibi  kullanılan  fiiller  bazen  “modal  gebrauchte 
Verben”  (GRIESBACH,  1986:  277-280)  bazen  de  “Modalitätsverben”  (ENGEL, 
2004:  251-256)  olarak  nitelenir.  GRIESBACH’a  (1986:277)    göre,  “bu  fiilleri  kiplik 
fiillerden  ayıran  özellik,  P
2 
  (2.  yüklem  bölümünde)    zu  edatının  mastarın  (Infinitiv) 
önünde  yer  almasıdır.”  ENGEL’e  (2004:  251  vd.)      göre  “Modalitätsverben,  fiilsel 
tümleci  (Verbativergänzung)  yönetir,  bu  tümleç  yapı  zu  ve  bir  mastardan    oluşur.” 
Kiplik fiil gibi kullanılan fiiller (Modalitätsverben) şunlardır:   
      “anheben,  es  darauf  anlegen,  sich  anschicken,  nicht  anstehen,  sich 
anstrengen, belieben, bleiben, brauchen, drohen, sich erbieten, sich erfrechen, 
es  fertig  bringen,  gedenken,  geruhen,  haben,  pflegen,  scheinen,  sein,  (zu 
hoffen)  stehen,  suchen,  sich  (ge)trauen,  (nicht)  umhin  können,  sich 
unterstehen,    sich  vermessen,    vermögen,  versprechen,  verstehen,  wähnen, 
sich weigern, wissen” (ENGEL, 2004: 251-256) 
           Bu çalışmada aşağıdaki 44 adet kiplik fiil gibi kullanılan fiil (Modalitätsverben) 
ele  alınırken    ENGEL’in  bu  kategoriye  dahil  ettiği  yukarıdaki  30  fiil  bu  kapsama 
alınmıştır.    Bunun  yanı  sıra      dört  fiil    “kommen  zu+Inf.,  bekommen  zu+  Inf.,  geben 
zu+  Inf.,  machen  zu+Inf.”de  bu  çalışmanın  kapsamına  alınmıştır.  Çünkü  bu  fiiller,  
GRIESBACH  (1986:  277-280)    tarafından  “kiplik  fiil  gibi  kullanılan  fiiller,  (modal 
gebrauchte  Verben)”  olarak  nitelenir.  Ayrıca      doğrudan    mastar  (Infinitiv)’le 
kullanılan    ve  alan  yazınında    modal  gebrauchte  Verben  kategorisine  dahil  edilen   

---

 
122 
“hören,  lassen,  sehen,  helfen,  bleiben,  gehen,    lehren,  lernen,  fühlen,  spüren”  olmak 
üzere  10  adet fiil bu çalışmada yer almıştır. Örn. ENGEL (2002: 94), duyularla ilgili  
fiilleri (Wahrnehmungsverben) fühlen, hören, sehen,  spüren ayrıca lehren fiilini (zu) 
almayan fiiller kategorisine dahil eder. Bleiben, gehen, lehren, lernen fiilleri asıl fiille 
birlikte kullanıldığında şimdiki ve şimdiki zaman hikâyesinde (Präteritum) kiplik fiille 
aynı  kategoride  kullanılır.  Belirli  ve  belirsiz  geçmiş    zamanlarda  ise  alışılmış  cümle 
konumunda  bir  yardımcı  fiil  ve  fiilin  üçüncü  hali  (Partizip  Perfekt)  ile  kullanılır.  Bu 
nedenle  bu  fiiller  de    kiplik  fiil  gibi  kullanılan  fiiller  (modal  gebrauchte  Verben) 
kategorisine dahil edilmiştir.  
   
           4.2.3.1     stehen zu+Infinitiv 
 
 
            Es  steht  zu  erwarten,  zu  befürchten,  dass…  kalıplaşmış  cümlelerde 
[beklenilebilir,  beklenilmelidir;  endişe    edilebilir,  edilmelidir’]  gibi  anlamlara  gelir. 
Cümleye edilgenlik  ve müssen, können kiplik fiil anlamını verir. 
    
            Es steht zu erwarten yerine    Es ist zu erwarten  cümlesi de aynı anlamda 
kullanılabilir.