Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

Ferromagnetizm xususiyatiga ega moddalarda magnetiklik xussiyati 1 dan 

past bo’ladi μ >> 1. 

 

Uzun solenoid ichidagi magnit maydonining kuchlanganligi quyida-giga teng:                                                 





In

H



                                     (13) 

bu yerda In – ko‘paytma amper-o‘ramlar soni; 



 - solenoid uzunligi;  

n – solenoidning o‘ramlar soni. 

 

Agar  tokli  o‘tkazgichni  –  tashqi  magnit  maydonda  joylashtirsak  (5  - 

rasm), u paytda bu o‘tkazgichga kuch ta’sir etadi. 

 

 

                          N                                                       S 

                                                                  I 

                                                                  

                                     

B



 

                                                 5 – rasm. 

 

Bir  jinsli  magnit  maydondagi  tokli  o‘tkazgichga  ta’sir  qiluvchi  kuch 

o‘tkazgichdan  o‘tayotgan  tokning  kuchi,  o‘tkazgichning  uzunligi,  magnit 

maydon-ning  induksiyasi  bilan  magnit  maydon  chiziqlari  orasidagi 

burchakning sinusiga ko‘paytmasiga teng, ya’ni: 



sin





B

I

F



                              (14) 

 

Agar o‘tkazgich ixtiyoriy shaklda va magnit maydon bir jinsli bo‘lmasa, 

u paytda (14) ifoda quyidagicha bo‘ladi: 



sin





B

Id

dF



                              (15) 

va Amper qonuni deb ataladi. 

F 

---

 

O‘tkazgichda  tokni  hosil  qilgan  tartibda  harakatlanayotgan  zaryadlarga 

magnit  maydon  ta’sir  qiladi.  Shuning  uchun  Amper  qonunidan  foydalanib 

magnit  maydonda  harakatlanuvchi  zaryadga  ta’sir  etuvchi  kuchni  topish 

mumkin. 

 

Amper qonunidagi tokning kuchi quyidagiga teng: 

qnvS

jS

I





                                      (16) 

bu yerda j – tokning zichligi; S – o‘tkazgichning ko‘ndalang kesim yuzasi; q – 

elementar zarrachaning zaryadi; n – zarrachalarning konsentratsiyasi;  

v – ularning tartibli harakat tezligi. 

 

Bu ifodani (14) ga qo‘ysak quyidagi hosil bo‘ladi: 





sin

sin









qvBN

B

qnvS

F



                    (17) 

bu yerda 

nV

nS

N







 - tekshirilayotgan o‘tkazgichning hajmidagi elektr zaryad-

larning  umumiy  soni.  Binobarin,  harakatlanayotgan  har  bir  zaryadga  magnit 

maydonining ta’sir kuchi – Lorens kuchi quyidagiga teng bo‘ladi: 



sin

qvB

N

F

F

л





                                           (18) 

bu yerda 



 - V va v vektorlar orasidagi burchak. 

 

Lorens kuchi magnit induksiyasi va zarrachaning harakat tezligi yotgan 

tekislikka  perpendikulyar  yo‘nalgan  bo‘ladi  (6-rasm)  va  markazga  intilma 

kuchdan iborat bo‘ladi: