İnsan cəmiyyətinin inkişafı təbiətlə qarşılıqlı təmasda olmadan mümkün deyil
Yüklə 1,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ə
HA L İN İN S A Y I (M lrd .n əf ərl ə) Şək.1.1. Yer kürəsi əhalisinin artım dinamikası(proqnozlar) 1-Dünya əhalisinin sayının real artımı; 2-Ş.Rişenin 1893-cü il proqnozu; 3- R.Pirlin 1939-cu il proqnozu; 4-U.Notesteynin 1945-ci il proqnozu; 5-BMT-nin 1951-ci il proqnozu; 6-BMT-nin 1966-cı il proqnozu: 2 1 112 BMT-nin verdiyi məlumata əsasən əhali artımının əsas hissəsi inkişaf etməkdə olan dövlətlərin payına düşür.Yer kürəsində əhalinin sıxlığa görə paylanması qeyri-bərabərdir ki, bunun da əsas səbəbi əhalinin şəhərlərdə toplanmasıdır.İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə əhalinin sayının sürətli artımı ekoloji və sosial problemləri daha da kəskinləşdirmişdir.Bu ölkələrin əhalisi planet əhalisinin 75%-ə qədərini təşkil etməsinə baxmayaraq,ümumdünya məhsullarının üçdən birini istehlak edir və bir nəfərə düşən istehlak payları arasındakı fərq artmaqda davam edir. Populyar amerika nəşrlərindən biri belə bir hesablama aparmışdır:Əgər Yerin bütün əhalisinin ölçülərini 100 nəfər əhalisi olan bir kənd qədər”sıxışdırıb” və insanlığın bütün mövcud nisbətlərini əvvəlki kimi saxlamaq mümkün olsa idi,belə bir mənzərə alınardı: -bu kəndə 57 asiyalı, 21 avropalı,8 afrikalı və 14 nəfər Şimali,Mərkəzi və Cənubi Amerikanın nümayəndəsi yaşayardı; -100 nəfərdən 70 nəfəri “rənglilər” olardı; -bütün sərvətlərin 50%-i 6 nəfər ABŞ vətəndaşlarının əlində toplanardı; -80 nəfər yaşayış üçün yararsız mənzillərdə yerləşərdi; -50 nəfər yarıac olardı; -70 nəfər tamamilə savadsız olardı; -yalnız bir nəfərin universitet təhsili olardı. İqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə əhali artımının aşağı olmasını qlobal miqyasda müsbət hal hesab etmək olar.Lakin bu da arzuolunmaz nəticələrə səbəb ola bilər.Bu ölkələrdə tədricən cəmiyyətin yaş sturukturu dəyişir.Uşaqların və gəclərin sayı azalır,yaşlıların sayı isə artır.Təqaüdçülərin sayının hədsiz artması iqtisadiyyat üçün böyük yükə çevrilir.Yaxın keçmişə dədər gənc nəslin sayı yaşlı nəslin sayından çox olurdu.Gənclər qocaların qayğısına qalırdılar və təqaüdçülərin saxlanması üçün ağırlıq tam olaraq sosial-təminat sisteminin üzərinə düçmürdü. Əhalinin qocalması daha bir problem də doğurur.Yaşlı nəsildə dinamikanın az olması gənc nəsillə ictimai-mədəni məsələlərdə də fikir ayrılığına gətirib çıxarır və nəticədə cəmiyyət daha konservativ olur. Növlərin fərdlərinin sayının artım sürətinin həndəsi silsilə üzrə baş verməsi haqqında Maltus nəzəriyyəsini biloji bir növ kimi insana da şamil etmək olar.Bu nöqteyi-nəzərdən “maltusçuluq” ciddi bir elmi təlimdir.Lakin, bu nəzəriyyənin Maltus tərəfindən antihumanist traktovkası mənfi münasibət doğurur.Maltus qeyd edir ki, “....biz ardıcıl olaraq təbiətin ölüm törədən təsirlərinə yardım göstərməliyik.Kasıblar arasında təmizliyə rəayət olunmasını deyil,bunun əksini təbliğ etməliyik.Taun epidemiyasının təkrarına şərait yaratmalıyıq.Ölümcül xəstələrin müalicəsi üçün dərman yaradanları məhkum etməliyik.......və s.” Müasir cəmiyyətdə doğumları məhdudlaşdırmaq üçün Maltusun antihumanist təkliflərini deyil,tam humanist,sivil vasitələr və tədbirlər həyata keçirmək 113 mümkündür.Bunun üçün əhali arasında maarifləndirmə işlərini həyata keçirmək,ailə planlaşdırma mərkəzləri yaratmaq və s.vacibdir. Əgər, insan özü öz artımını dayandırmasa,nizamlamasa,onda,bunu təbiət qəti və kəskin şəkildə edəcəkdir.Çünki,demoqrafik “partlayış” problemi öz növbəsində aclıq,enerji böhranı və s. kimi qlobal ekoloji problemlərin yaranmasına və inkişafına şərait yaradır. Dünya dövlətlərinin əhalisinin sayı Cədvəl...... Yüklə 1,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|