S. B. Bairova, G. M. Abduraupova bemorlar bilan ishlash asoslari
Puls urishining me’yorlari № Yoshi Puls farqi O‘rtacha 1
1 yoshgacha
100-160
140
2
1-2 yosh
90-150
110
3
2-6 yosh
70-130
105
4
6-14 yosh
60-110
90
5
14 yosh va
kattalarda
60-110
75
NAFAS OLISHNI SANASH Nafas a’zolari organizmni kislorod bilan ta’minlash va
karbonat angidrid gazini chiqarish uchun xizmat qiladi. Sog‘lom
odamda nafas harakatlari soni bir minutda 16 dan 20 gacha
o‘zgarib turadi, bu yoshga, jinsga, tana vazniga bog‘liq. Yotgan
bemorlarda nafas harakatlari bir minutda 14 – 16 gacha bo‘ladi,
tik turgan holda 18 – 20 gacha. Tana harakatining ko‘tarilishi,
nerv qo‘zg‘alishi, jismoniy harakatlar nafas tezligini oshiradi.
Bemorning nafas olishini unga sezdirmay sanash lozim. Shu
maqsadda go‘yo bemorning pulsini aniqlamoqchi bo‘lib, qo‘li
ushlanadi, ikkinchi qo‘li esa ko‘krak qafasiga qo‘yiladi va 1
minutdagi harakatlar soni sanaladi.
Nafasning ko‘krak, qorin va aralash tiplari bo‘ladi. Ko‘krak
tipidagi nafas olish harakatlari qovurg‘alararo mushaklarning
qisqarishi natijasida yuzaga keladi: nafas olganda ko‘krak qafasi
kengayib bir oz ko‘tariladi, nafas chiqarganda esa torayib, bir oz
tushadi. Bu tipidagi nafas olish aksari ayollarda uchraydi. Qorin
tipidagi nafas olish harakatlari diafragma yordamida yuzaga
keladi. Nafas olganda diafragma qisqaradi va pastga harakat-
lanadi, bu holat o‘pkadagi havo miqdorining ortishiga sabab
bo‘ladi. Ko‘krak qafasida manfiy bosim paydo bo‘lishi diafrag-
maning harakati qorin bo‘shlig‘ida bosimning ortishiga sabab
bo‘ladi, bu esa o‘z navbatida, qorin devorining oldinga hara-
katlanishini ta’minlaydi. Nafas chiqarish bosqichida diafragma
bo‘shashadi va tepaga ko‘tariladi, bu o‘z navbatida, qorin
devorining o‘z holatiga qaytishiga sabab bo‘ladi. Bu xilda nafas
olish erkaklarda uchraydi. Aralash nafas olish qariyalar va
103
bolalarga xosdir. Nafas olish harakatlari bir vaqtning o‘zida
qovurg‘alararo muskullarning va diafragmaning qisqarishi hiso-
biga amalga oshadi.
