3
İzahat vərəqəsi
Proqram Azərbaycan dilinin filologiyası ixtisası üzrə magistraturada təhsil
alanlar üçün nəzərdə tutulmuşdur. Hazırda tədrisinə 45 saat vaxt ayrılan bu
fənnin əsas obyekti müasir Azərbaycan dilinin fonetik sistemi, predmeti isə
Azərbaycan dilinin danışıq səsləri, sadə və mürəkkəb cümlənin intonasiya
xüsusiyyətləridir.
Azərbaycan dili fonemlər sisteminə, sintaqmatik fonetikasına görə
dünyanın ən zəngin və inkişaf etmiş dillərindən biridir. Əsrlərlə formalaşan
fonetik normalar Azərbaycan dilinin özəlliyini qoruyub saxlamış, onu yad
dillərin təsirindən, hətta məhv olmaq təhlükəsindən xilas etmişdir. Əksinə, bəzən
digər dillərə (ərəb, fars, rus və s.) təsir edərək, onlardan alınan sözlərin fonetik
qiyafəsinin “milliləşməsinə”, özləşməsinə təsir etmişdir. Bütün bunlar fənnin
aktuallığını təmin edir.
Proqram müasir Azərbaycan dili fonetikasının əsaslarını magistrantlara
öyrətmək üçün aşağıdakı məqsəd və vəzifələri həyata keçirməyi nəzərdə tutur:
1. Magistrantları Azərbaycan dilinin səs sisteminin özəlliyi, fənnin sahələri,
digər elmlərlə əlaqəsi, fonem haqqında müxtəlif nəzəriyyələr və s. ilə
bağlı tədqiqat yönümlü problemlərə istiqamətləndirmək;
2. Azərbaycan dilinin saitlər sisteminin ümumi və fərdi fono-fizioloji
xüsusiyyətləri, onların özəlliyi, tarixi, mənşəyi barədə geniş məlumat
vermək;
3. Azərbaycan dilinin samitlər sisteminin ümumi və fərdi fono-fizioloji
xüsusiyyətləri, onların özəlliyi, tarixi, mənşəyi barədə geniş məlumat
vermək;
4
4. Azərbaycan dilindəki fonetik hadisə və qnunların mahiyyəti, onların
başvermə səbəbləri, tarixi, dilin inkişafında və qorunmasında rolu, bu
problemlə bağlı son tədqiqat işləri barədə elmi-nəzəri məlumatlar vermək;
5. Heca və vurğunun mahiyyəti, bunların digər dillərdəki xüsusiyyətləri ilə
tanışlıq, Azərbaycan dilində oynadıqları rol, dilimizdəki özəl cəhətləri və
s. barədə bilklərin təqdimi;
6. Sintaqmatik fonetika, intonasiyanın mahiyyəti və tipləri, tomoqram barədə
magistranlara məlumat vermək, onları bu sahənin daha dərindən
öyrənilməsinə yönəltmək;
7. Sadə
və mürəkkəb cümlə fonetikası ilə tələbələri dərindən
məlumatlandırmaq;
8. Magistrantları Müasir Azərbaycan dilinin fonetikası ilə bağı son tədqiqat
işlərinin öyrənilməsinə istiqamətləndirmək;
9. Magistrantlarda Azərbaycan dili fonetikasının öyrənilməsi istiqamətində
tədqiqatçılıq qabiliyyəti formalaşdırmaq.
Dostları ilə paylaş: