Tercüme/Translation/ Ahkâm Hadisleri Nerede? İbn Ebî Şeybe’nin el-Musannef
Yüklə 254,93 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- III. 1 Fıtr Sadakası
|
II. Nitel Analiz
İbn Ebî Şeybe’nin el-Musannef’inde merfû hadisin rolüne dair veriler dik- kate alındığında bu bize bir paradoks sunar: [Hz.] Muhammed en çok atıfta bulunulan 3. otoriteyken, araştırmanın sunduğu rapor bunun oranının % 8.7 olduğunu söyler. O zekât kitabında %33 oranda bulunurken, talâk kitabında bu oran %11 dir. Şimdi ise iki hususi konuyu inceleyelim ve nebevi otoritenin İbn Şeybe’nin fıkhında nasıl bir yere sahip olduğunu görelim.
Ramazan ayının sonunda zorunlu olarak verilen, fıtr sadakası 50 [299] zekât olarakta bilinir ve Kur’an’da zikredilmeyen ve tüm müslümanlarca kabul edil- miş sünnete güzel bir örnektir. İbn Ebî Şeybe’nin el-Musannef’i zekât kitabında fıtr sadakasını ilgilendiren 13 konuya işaret eder. 51
Fıtr sadakasını para ile verme, 52 Hıristiyan veya ortaklaşa sahip olunan bir köle adına verme 53 bedevilerin bunu vermesinin gerekli olup olmadığı 54 , ya da
kişinin bunu bayramdan bir veya iki gün önceden verip veremeyeceği ile alâkalı bölümlerde 55 [Hz.] Peygambere atıfta bulunulmaz. Bununla birlikte o (na atıf) şu dört meselede görülür. 1. Fıtr zekâtı bayram namazından önce toplanır. 56
Fıtr sadakasının miktarı, yarım sa ‘ 57 buğdaydır. 58
49 Bu hadis cezanın uygulanması için minimum değerin beş dirhem olduğunu söyler. İsnadı munkatı‘dır ve 30/650’lu yıllarda doğan Şa‘bî ile direk İbn Mes‘ûd’dan rivâyet edilir. İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, 9: 284. 50 Sadaka ve zekât terimleri aslında Musannef kitaplarında birbiriyle değiştirilebilir ve ben İbn Ebî Şeybe’nin bu kullanımını gelecek bölümde yineleyeceğim. Yardımcı kaynakları için bkz. “Sadaka,” The Encyclopaedia of Islam, CD-ROM. 51 İbn Ebî Şeybe, el-Musannef (Zekât: Bâblar 66-73, 107, 117, 134, 145, 153). 52 İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, 4: 282 (Zekât: Bâb fī i’ta el-derahim fī zekât el-fitr). 53 İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, 4: 283 and 335 (Zekât: Bâb ma kalū fī ’l-abd el-nasranī; Bâb fī ’l- memlūk yekūn beyne raculeyn aleyhi sadakat el-fitr). 54 İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, 4: 324-5 (Zekât: Bâb fī ’l-i‘rab aleyhim zekât el-fitr). 55 İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, 4: 369 (Zekât: Bâb fī tecīl zekât el-fitr kabl el-fitr biyevm ev yev- meyn; aynı zamanda birkaç rivâyet için: Bâb zekât el-fitr tuhrac kabl el-salât). 56 İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, 4: 274-6 (Zekât: Bâb zekât el-fitr tuhrac kabl el-salât). 57 Bir şaz hadisin miktarı değişir ve Musannef’teki Kitap el-zekât 73. bölümde yerel şaz’ın ölçü- sünün ya da Medine ölçüsünün Sadaka el-fıtr kullanımına uygun olup olmadığı gösterilir. (Bâb bi-ayy sa’ yu’tī fī sadakat el-fitr). Muhammed Revvas Kal’aci tarafından yazılan Modern Fıkıh Lugatına Göre (Beyrut: Dar el-Nafais, 1996), bir mudd 543 gram tahıldır. (Hanefilere göre 815. 39) ve bir sa’2172 gram tahıldır (Hanefilere göre 3261. 5); sf. 419. “sa” için bkz. The Encyclopaedia of Islam, CD-ROM. 58 İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, 4: 276-9 (Zekât: Bâb fī sadakat el-fitr men kale nisf sa’ burr). Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) ________________________________________________________
92 3. Fıtr sadakasının miktarı bir sa ‘ arpa, hurma ya da buğdaydır. 59
4. Fıtr sadakası vaciptir. 60
Bu kısımda ise [Hz.] Peygamber zamanında bu işlerin nasıl yürütüldüğüne dair sahâbe ve tâbiînden gelen sadece dört muttasıl ve iki mürsel merfû hadis vardır. 1) İbn Abbâs (ö. 68/687-8) dedi ki: ‘Allah Resûlü (sav) sadaka-i fıtrı, Müslümanlardan büyük-küçük, kadın-erkek, her bir hür ve köle üzerine bir sa‘ hurma, bir sa‘ arpa veya yarım sa’ buğday olarak farz kıldı.’ 61 [300] 2) İbn Ömer (ö. 73 or 74/692-3) dedi ki: ‘Allah Resûlü (sav) sadaka-i fıtrı bir sa‘ hurma ya da bir sa‘ arpa olarak farz kıldı. ’Nâfi dedi ki ‘ İbn Ömer iki mukâteb kölesi haricinde, cariyeleri ve köleleri için de sadaka-ı fıtr öderdi’. 62
büyük-küçük, her bir hür ve köle üzerine bir sa‘ hurma veya bir sa‘ arpa olarak farz kıldı.’ 63
dece Resûlullah zamanında ödediğim sadakayı ödeyeceğim o da, bir sa‘ Rasullullah hurma, bir sa‘ arpa, bir sa‘ kuru üzüm veya bir sa‘ ekit (denen yoğurt kurusu) tir. ’ 64
5) Zührî (ö. 124/742) dedi ki: Allah Resûlü müslümanlara fıtr zekâtı- nın, insanlar bayram namazına çıkmadan önce verilmesini emrey- lemiştir. ’’ 65
59 İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, 4: 280-2 (Zekât: Bâb men kale sadakat el-fitr sa min şa’īr ev temr ev kamh). 60 İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, 4: 360-1 (Zekât: Bâb men evcebe sadakat el-fitr ve kale hiye ve- cibe). 61 İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, 4: 276 (Zekât: Bâb fī sadakat el-fitr men kale nisf sa’ burr). Bu hadisin kısaltılmış rivâyeti 145. bölümde de bulunur. 62 İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, 4: 279 (Zekât: Bâb fī sadakat el-fitr men kale nisf sa’ burr). Bu hadis ve bir diğeri 1980’lerde G. H. A. Juynboll ve Harald Motzki arasında enine boyuna tartışıldı. Juynboll, “Nâfi, için bkz. the mevla İbn Ömer ve onun Müslim hadis literatürün- deki yeri”. Der Islam, 70 (1993) : 207-44; ve Motzki, “Kuo vadis şadī¨-Forschung? Eine kri- tische Untersuchung von G. H. A. Juynboll: Juynboll, “Nâfi, için bkz. the mevla İbn Ömer ve onun Müslim hadis literatüründeki yeri”. Der Islam, 73 (1996) : 40-80 ve 193-231. 63 İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, 4: 280 (Zekât: Bâb men kale sadakat el-fitr sa ‘min sha’īr ev temr ev kamh). 64 A. g. e. 65 İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, 4: 274 (Zekât: Bâb zekât el-fitr tuhraç kabl el-salât). Bu hadis mürseldir.
__________________________________________________________ Ahkâm Hadisleri Nerede? …
93 6) Sa‘îd bin el-Müseyyeb (ö. 94/712-3) dedi ki: Allah Resûlu’ne sa- daka-i fıtr hakkında soruldu ve o da ‘o Müslümanlardan büyük- küçük, her bir hür ve köle üzerine yarım sa‘ buğday, bir sa‘ hurma ya da arpadır, buyurdu. 66
kat’i bir sonuç sunuyorken, sahâbeden ve tâbiînden aynı şeyi tekrar eden ya da genişleten görüşlerin her biri de el-Musannef’te yer bulmuştur. [301] Bunun en sarih örneği 67. Bâbda bulunan, sadaka- ı fıtrın yarım sa‘ buğday olmasıyla ilgili 21 otoritenin söylediğidir ki bu İbn Abbâs, İbn Ömer ve İbn Müseyyeb’in naklettiği merfû hadisten daha ağır basar. 67
1) Osman bin Affan (ö. 35/656) : Sadaka-i fıtr bir sa‘ hurma ya da yarım sa‘ buğdaydır. 2) Ebû Bekir es-Sıddık (ö. 13/634) : yarım sa‘ yemektir. 3) İbrâhim en-Nehaî (ö. 95/714) : O büyük-küçük, her bir hür ve köle üzerine yarım sa‘ buğdaydır. 4) Mücâhid bin Cebr (ö. 102/720-1 ve 104/722-3) : O yarım sa‘ buğ- day, bir sa‘ hurma, kuru üzüm, ekit denen yoğurt kurusu ya da arpadır. 5) Şa‘bî (ö. 103/721 ve 110/728 arasında) : O oruç tutan hür kişilere ve oruç tutan veya tutmayan köleye yarım sa‘ buğday ya da bir sa‘ hurma veya arpadır. 6) Hasan el-Basrî (ö. 110/728) ’ de oruç tutmayan hür kişilerin fıtıtr sadakası ödememe konusunda Şa‘bî ile aynı düşünür. 7) İbn Mes‘ûd (ö. 32/652-3) : İki müdd 68 buğday ya da bir sa‘ hurma ya da arpadır. 8) Cabir bin Abdullah’da (ö. 73/692-3 ve 78/697-8 arasındadır) İbn Mes‘ûd ile aynıdır. 9) Tâvûs (ö. 106/725) : Yarım sa‘ buğday ya da bir sa‘ hurma 10) Mahlul (eş Şami ö. 112/730-1 ya da113/731-2) : Bir sa‘ hurma ya da arpa. 11) Ata bin Ebî Rebâh (ö. 114/732 ya da 115/733) İbn Mes‘ûd ile aynı- dır.
12) İbn Zübeyr (ö. 73/692) İbn Mes‘ûd ile aynıdır.
66 İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, 4: 277 (Zekât: Bâb fī sadakat el-fitr men kale nisf sa’ burr). Bu hadis mürseldir. İbn el-Müseyeb’in ölüm tarihi hakkında daha fazlası için yukarıdaki 34. nota bakınız. 67 İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, 4: 276-9. 68 İki müd bir yarım yarım bir sa’ya eşittir. Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) ________________________________________________________
94 13) Hâkim bin Uteybe (ö. 114/732 ya da 115/733-4) : Yarım sa‘ buğday. [302] 14) Hemmad (b. Ebī Süleymān; ö. 119/737 ya da 120/738) : Hâkim ile aynıdır. 15) Abdurrahman bin el-Kāsım (ö. 126/743-4) : Hâkim ile aynıdır. 16) Sa‘d bin İbrâhim (ö. before 127/745) : Hâkim ile aynıdır. 69
17) Abdulllah bin Şeddad (ö. 82/701) : Yarım sa‘ buğday ya da buğday unudur. 18) [Hz.] Ali (ö. 40/661) : Bir sa‘ hurma veya arpa ya da yarım sa‘ buğ- day.
19) Esma (bint Ebû Bekir ö. 73/692) : Yaşayan ve vefat etmiş aile bire’yleri için yarım sa‘ buğday, bir sa‘ hurma ya da arpadır. 70
mazan sadakası büyük-küçük, kadın-erkek, her bir hür ve köle üzerine yarım sa‘ buğday ya da bir sa‘ hurma olarak vaciptir. 21) İbn Abbâs (ö. 68/687-8) : Bir sa‘ hurma ya da yarım sa‘ yemektir. Bu açıdan bakınca görülen, sadaka- i fıtr hakkında az sayıdaki merfû hadis İbn Ebî Şeybe için nihai delil olmamıştır. İbn Ebî Şeybe daha ziyade, hadisleri okuyucularının bu dindar adamların ve kadınların kahir ekseriyetinin fıkhî hükümde bir noktada mutabık olduklarını iyi anlamasını sağlamak için ilk dö- nem Sünnî İslâm otoritelerinin varsayılan görüşlerinin yanında nakletmiştir. Yüklə 254,93 Kb. Dostları ilə paylaş:
|