Tercüme/Translation/ Ahkâm Hadisleri Nerede? İbn Ebî Şeybe’nin el-Musannef

III. 2 Hul‘ Süreci  

İkinci çalışmamız ise İbn Ebî Şeybe’ nin fıkhındaki hul‘ işleminde, yani bir 

kadının  kocasına  verdiği  mal  karşılığında  nikâhı  ortadan  kaldırması,  merfû 

hadisin oynadığı rol üzerinedir. Bu uygulama esasen “… Eğer erkek ve kadı-

nın, [303] Allah'ın sınırlarında duramayacaklarından korkarsınız, o zaman ka-

dının (ayrılmak için) verdiği fidyede ikisine de bir günah yoktur."

71

 ayetine ve 

Sâbit bin Kays’ın karısının [Hz.] Peygamberin emriyle eşinin ona verdiği he-

diyeleri geri verip boşanması olayına dayanır.

72

 İlginçtir ki İbn Ebî Şeybe ciddi 

                                                           

69

   el-Hakem, Hammâd, Abd el-Rahmân b. el-Kāsım ve Sa‘d b. İbrâhīm’in görüşleri Ebû Dâvûd 

et-Tayâlisî tarafından bir rivâyet şeklinde nakledilmiştir.  

70

   Esma bint Ebû Bekr’in fikri bu bölümde bahsedilen İbn el-Zübeyir’in annesi olduğuna dikkat 

çekeriz.  

71

   Fe-in hiftum en-la yukīma hudūdAllah fe-la cunaha aleyhima fī ma-’ftadat bihi (Eğer çift 

Allah’ın belirlediği kurallar içerisinde kalabilmesi durumundan şüphe edilirse böyle bir du-

rumda her ikisi de suçlanmayacak şayet kadın salınması için bir şeyler vermeyi tercih ederse); 

The Kuran, trans. M. A. S. Abdel Haleem (Oxford, 2004), 26 (kısmen değiştirilmiştir).  

72

   Bu hadis: Mâlik, el-Muvatta (talâk: Bâb 11); el-Darimī, Sünen (talâk: Bâb 7); Buhari, Sahîh 

(talâk: Bâblar 12, 13); İbn Mace, Sünen (talâk: Bâblar 21-3); Ebû Dâvûd, Sünen (talâk: Bâb 

18); el-Tirmizī, el-Câmi‘ (talâk: Bâb 10).  

---

 __________________________________________________________  Ahkâm Hadisleri Nerede? … 

 

95 

şekilde kısaltılmış ve mürsel olan Sâbit bin Kays’ın eşinin hikâyesini nakletmiş 

ve [Hz.] Peygamber kadına ‘Eşine sana verdiğinden daha fazlasını geri verme’

73

 

demiştir. İbn Ebî Şeybe’nin el-Musannef’inde hul meselesi ile alâkalı 23 bâbda 

toplam 152 rivâyet vardır. Aralarında [Hz.] Peygamberin’de bulunduğu 53 ki-

şinin görüşü, 21 tanesi tek rivâyetle olmakla beraber bu bâblarda yer almıştır. 

İlk istatistiklere bakıldığında Şa‘bî, Hasan el-Basrî, İbrâhim en-Nehaî’nin 17, 

16 ve 15 kere, [Hz.] Ali ve [Hz.] Ömer ise 7 ve 6’şar kere görülmektedir. [Hz.] 

Peygamberde dâhil olmak üzere geriye kalan 23 isim iki ila 6 defa yer alırken, 

İbn Müseyyeb, Zührî ve Ata’ nın görüşleri 28 kere anılmıştır

74

. el-Musannef’in 

dört bâbında hul meselesi ile alâkalı yalnızca 6 merfû hadis vardır. Bunların 

üçü başlığı ‘hul isteyen kadın için [304] doğru bulunmayan şeyler’

75

 olan bâbın 

altındadır. İbn Ebî Şeybe hadisin mürsel bir rivâyetini nakletmiştir. ’ [Hz.] Pey-

gamber dedi ki: ‘Hul‘ yapan ve kendisini kocasından ayıranlar münafıklardan-

dır.’

76

 İki rivâyetle de, [Hz.] Peygamber dedi ki: ’ Kötü olmayan eşinden bo-

şanmak  isteyen  bir  kadın  cennetin  kokusunu  alamaz.’

77

Bu  hadislerden  biri 

muttasıl  isnada  sahipten  diğer  hadis  tâbiînden  Basra’lı  Ebû  Kılâbe’den  (ö. 

104/722-3 ve 107/725-6) mürsel bir rivâyettir.

78

 Geriye kalan diğer üç hadiste 

sahâbeden yoksun isnadlara sahiptir ve gelecek özette görüleceği üzere [Hz.] 

Peygamber’de  bu  dini  otorite  topluluğunun  içinde  olan  birinden  başkası 

değildir.  

                                                           

73

   İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, 6: 504 (talâk: Bâbü men Kerihe en Yeknüze mine’l-muhtali‘a 

ekser mimmâ e‘tâhâ).  

74

   Bu otoriteler Osman (6 hadis), İbn Abbas (6), İbn Ömer (4), İbn Mes‘ûd (3) adlı sahâbeler; 

ve Tavūs (6), Şurayh (4), Kabîşa b. Zuayb (3), Meymūn b. Mihrân (3), Hammâd b. Abī Sü-

leymân (3), İbn Şirin (3), Ebū Seleme (3), Ikrime (3), Urve b. el-Zübeyir (3), el-Dehak (2), 

Hilas (2), Sülayman b. Yesâr (2), Mekhūl (2), Katâde (2), el-Kāsım b. Muhammad (2), Mik-

sam (2), el-Hakem b. Uteybe (2), Cabir b. Zeyd (2) ve Amr b. Şuayb (2) adlı tâbiînlerdir. Son 

otorite Peygamber’dir (sav) (6 hadis).  

75

   İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, 6: 661-2 (talâk: Bâb me zukira min el-kiraha en yatlübne ’l-hul).  

76

   Aynı metne fakat farklı isnada sahip olan ve Tirmizi tarafından yeniden düzenlenen bir ha-

dis;  Tirmizi  tarafından  zayıf  nakil  ve  zayıf  isnad  olarak  değerlendirilmiştir.  el-Tirmizī,  el-

Câmi‘ (talâk ve Lian: Bâb 11).  

77

   Bu hadis Sahîh-i Müslim ve Buhari’de bulunmaz fakat hadis için bkz. el-Dârimi Sünen (Talâk: 

Bâb 6); İbn Mâce, Sünen (talâk: Bâb 21); Ebû Dâvûd, Sünen (talâk: Bâb 18); el-Tirmizī, el-

Câmi‘ (talâk: Bâb 11).  

78

   Kopukluk ikinci isnatta ortaya çıkar; Ebû Esma [Amr b. Merted] ←Sevban.  

---

Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD)  ________________________________________________________  

 

96