133
vя aralыq imtahanlar tяhsilin orta mцddяtini qыsaltmaq imkanы yaradыr. Lakin
bu, elmi fяaliyyяtdяn imtina edilmяsi kimi baшa dцшцlmяmяlidir. Ölkяnin tяq-
ribяn 200 ixtisaslaшdыrыlmыш universitetindя elmi tяdqiqatlar aparыlыr. Onlar яsa-
sяn sяnayenin ehtiyaclarыnы юdяmяk цчцn nяzяrdя tutulduьundan tяtbiqi
xarakter daшыyыr.
Almaniyanыn 167 tяtbiqi istiqamətdə universiteti tяlяbяlяrя peшя tяhsili
verir. Bu universitetlяrdя tяdris kursunun mцddяti qыsadыr vя elmi-tяdqiqat
universitetlяrindяn fяrqli olaraq daha чox praktik yюnцmlцdцr. Hяmin
universitetlяrdя doktorantura yoxdur.
Almaniyanыn 57 ali incяsяnяt vя musiqi tяhsili mцяssisяsi yaradыcыlыq peшя-
lяri (rяssamlыq, qrafika, dizayn, heykяltяraшlыq, bяdii tяrtibat, fotoqrafiya, kino,
musiqi) цzrя tяhsil verir. Bu universitetlяrdяki tяhsil peшяkar rяssam vя mu-
siqiчilяr, həm dя bяdii-estetika fяnlяri цzrя mцяllim yetiшdirmяyя istiqamətlənib.
Son vaxtlar hяr bir universitetdя tяhsilin keyfiyyяtinin obyektiv qiymяt-
lяndirilmяsi tendensiyasы geniш yayыlыb. "Die Zeit" qяzeti ilя Ali mяktяbin inki-
шaf mяrkяzinin birgя hazыrladыqlarы reytinq buna misal ola bilяr. Яnяnяvi ola-
raq bu reytinqdя яn yaxшы mюvqelяri Baden-Vyurtemberq, Bavariya, Meklen-
burq-Шяrqi Pomeraniya, Turinqiya vя Saksoniya universitetlяri tutur.
1970-ci illяrdяn dюvlяt vя dini universitetlяrlя yanaшы, dюvlяt tяrяfindяn
tanыnmыш bir sыra юzяl universitetlяr dя fяaliyyяtя baшladı. Hazыrda Almaniyada
130 юzяl ali tяhsil mцяssisяsi, o cцmlяdяn 10 юzяl universitet fяaliyyяt gюstяrir.
Bunlardan Oestrix-Vinkeldя yerlяшяn Avropa Biznes Mяktяbini, Vitten-Her-
dekke Юzяl Universitetini, həm dя 12 dini universiteti göstərmək olar. Lakin
bir чox başqa юlkяlяrdяn fяrqli olaraq, Almaniyada юzяl universitetlяr bюyцk
nцfuza malik deyil. Tяlяbяlяrin 90 faizdяn чoxu dюvlяt universitetlяrindя tяhsil
alыr. Buna sяbяb dюvlяt universitetlяrinin dюvlяtin nяzarяti altыnda fяaliyyяt
gюstяrmяsi vя fяaliyyяtlяrinin dюvlяt tяrяfindяn qiymətlяndirilmяsidir. Bundan
baшqa, dюvlяt universitetlяri ali mяktяbя daxil olmaq hцququ verяn kamal
attestatыna (vя ya orta tяhsil haqqыnda шяhadяtnamяyя bяrabяr tutulan hяr
hansы bir sяnяdя) malik hяr bir шяxs цчцn aчыqdыr.
Almaniyada 39 doktorant mяktяbi fяaliyyяt gюstяrir. Onlar "Яla keyfiy-
yяt tяшяbbцsц" чяrчivяsindя dюvlяt tяrяfindяn dяstяklяnir. Bu mяktяblяr üç
illik doktorant proqramlarы tяklif edir. Doktorant mяktяblяri ilя yanaшы, юlkя-
dя ali tяhsilli шяxslяr цчцn 226 tяhsil mцяssisяsi fяaliyyяt gюstяrir. Bu universi-
tetlяrdяn 59-u başqa юlkяdя ali tяhsil almыш шяxslяr цчцn nяzяrdя tutulub. Bu
isə юlkяlяrin bir vя bir neчя universitetinin alman universitetlяrindяn biri ilя
яmяkdaшlыq etmяsi demяkdir.
Son zamanlar юlkя цzrя universitetlяrя daxil olmaq istяyяnlяr sayca atr-
mışdır, sayыn чoxluьu bir neчя ixtisas цzrя qяbula say mяhdudiyyяti qoymaq
zяrurяti yaratmışdır. 2005-ci ildяn etibarяn bяzi ixtisaslar цчцn "20-20-60"
qaydasы qцvvяdədir. Qaydaya яsasяn, yerlяrin 20 faizi яn yцksяk bal toplayan
vя юz istяdiklяri universiteti seчmяk hцququ qazanan abituriyentlяrя verilir.
MÜDAFİƏ MAHMUDOV
134
Yerlяrin qalan 20 faizi gюzlяmя mцddяtinя mцvafiq olaraq tяyin edilir.
Universitetlяrdяki yerlяrin 60 faizi isя ali mяktяblяr tяrяfindяn abituriyentin
attestatdakы orta balыna vя universitetin meyarlarыna яsasяn bюlцшdцrцlя bilяr.
Almaniya ali tяhsil almaq istяyяn istяnilяn gяnc цчцn cяlbedici юlkяdir.
O, ABШ vя Bюyцk Britaniyadan sonra яcnяbi tяlяbяlяrin яn чox axыn etdiyi
цчцncц dюvlяtdir. Bu gцn alman universitetlяrindя 240 min яcnяbi tяlяbя
tяhsil alыr. Bu, 1995-ci ilin gюstяricisi ilя mцqayisяdя 70 faiz чoxdur. Onlarыn
hяr dюrd nяfяrindяn biri Almaniyada mцvafiq kamal attestatы alыb. Яcnяbilяr
цчцn universitetlяrdя яcnяbi tяlяbяlяrlя iш цzrя xцsusi шюbяlяr yaradыlыb.
Bundan başqa, tяxminяn 25 min яcnяbi alim Almaniya universitetlяrinin
яmяkdaшыdыr.
Digər tərəfdən, 85 min alman xarici юlkяlяrin universitetlяrindя tяhsil
alыr. Almanlar Niderland, Bюyцk Britaniya, Avstriya vя Иsveчrя ali mяktяb-
lяrinя daha чox maraq gюstяrirlяr. Dцnyada tяxminяn 3 milyon tяlяbя xaricdя
tяhsil alыr. Onlarыn 12,2 faizi Almaniyanыn payыna dцшцr. Цmumiyyяtlя, bu
gцn Almaniya universitetlяrindя tяxminяn 2 milyon gяnc tяhsil alыr.
Almaniyada ali tяhsilini yarыmчыq qoyanlarыn sayы isя tяlяbяlяrin tяx-
minяn 23 faizini tяшkil edir. Bu, dцnyada mюvcud olan яn yaxшы gюstяricilяrdяn
biridir.
Elmi tяdqiqatlar. Almaniyada qabaqcыl elmi tяdqiqatlar, яsasяn, elmi
tяdqiqat institutlarыnda aparыlыr. Onlara Helmholts adыna Alman Elmi-Tяdqi-
qat Mяrkяzlяri Cяmiyyяti, Fraunqofer adыna Cяmiyyяt вя ya Qotfrid Vilhelm
Leybnis adыna Elmi Cяmiyyяt kimi tяшkilatlar daxildir. Mяhz universitetdяn-
kяnar elmi tяdqiqat mцяssisяlяrindя aparыcы alimlяr dцnyada чox az institut-
larыn tяklif edя bilяcяyi optimal iш шяraiti tapa bilir. Burada яn mяhsuldar al-
man tяdqiqatчыlarы чalышыr, maraqlы elmi nяшrlяr iшыq цzц gюrцr. Bu xцsusilя
Maks Plank adыna Cяmiyyяtin 77 institutuna aiddir. Cяmiyyяt 1948-ci il
fevralыn 26-da yaradыlmышdыr. Marsda su axtarышы, insan genomu layihяsi, insan
davranышlarыныn юyrяnilmяsi kimi mяsяlяlяrin araшdыrыlmasыnda Maks Plank
adыna Cяmiyyяtin institutlarы yaxыndan iшtirak edir. Yarandыьы 1948-ci ildяn bu
gцnя qяdяr cяmiyyяtin яmяkdaшlarы 17 Nobel mцkafatыna vя чoxlu sayda digяr
nцfuzlu beynяlxalq mцkafatlara layiq gюrцlцb.
2007-ci ildя kimya цzrя Nobel mцkafatыna Maks Plank adыna Cяmiyyя-
tin institutlarыndan birinin direktoru Gerhard Ertl layiq gюrцlцb.
Maks Plank adыna Cяmiyyяtin cяlbediciliyi onun elmi tяdqiqatlara ya-
naшmasы ilя яlaqяdardыr. Onun tяrkibinя daxil olan institutlar bцtцn mюvzularы
юzlяri mцяyyяn edir. Иш цчцn optimal шяrait yaratmaqda vя яmяkdaш seчimindя
dя bu institutlar sяrbяstdir. Cяmiyyяtin institutlarыndan birinя rяhbяrlik etmяk
alimlяr цчцn karyeranыn яn uca zirvяsi hesab olunur.
Helmholts adыna Cяmiyyяtin 16 elmi tяdqiqat mяrkяzi var. Bunlarыn
arasыnda Aьыr Иonlarыn Юyrяnilmяsi Cяmiyyяti, Alman Onkologiya Mяrkяzi,
Alman Elektron Sinxron vя ya Alfred Vegener adыna Qцtb vя Dяniz Tяdqi-
DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ
135
qatы institutlarыnыn adlarыnы чяkmяk olar. Bu cяmiyyяt Almaniyanыn яn iri elmi
tяшkilatыdыr. Иllik bцdcяsi tяxminяn 2,8 milyard avro olan cяmiyyяtdя 28 min
яmяkdaш чalышыr. Cяmiyyяtin institutlarы energetika, torpaq haqqыnda elmlяr,
ekologiya, sяhiyyя, яsas texnologiyalar, maddяnin strukturu, elяcя dя nяqliy-
yat vя kosmos sahяlяri ilя mяшьuldur. Hяr il minlяrlя яcnяbi alim fiziki vя tibbi
sыnaqlar aparmaq, dцnyada яn nadir qurьulardan istifadя etmяk mяqsяdilя
Helmholts adыna Cяmiyyяtin institutlarыna gяlirlяr.
Fraunqofer adыna Cяmiyyяtin institutlarы isя sяnaye ilя sыx яmяkdaшlыьa
цstцnlцk verir. Cяmiyyяtin 80-dяn чox elmi tяdqiqat mцяssisяsi яsasяn
mцhяndislik elmlяri ilя mяшьuldur. Cяmiyyяtin mцtяxяssislяri sifarишlяri яsasяn
kiчik vя orta mцяssisяlяrdяn aldыqlarы цчцn laboratoriyalarla yanaшы, zavod
sexlяrindя dя чalышыrlar. Cяmiyyяtdяki elmi tяdqiqat iшlяrinin illik hяcminin dя-
yяri 1,5 milyard avro tяшkil edir. Fraunqofer adыna Cяmiyyяtin Avropa юlkя-
lяrindя, ABШ, Asiya vя Yaxыn Шяrqdя filiallarы var.
Leybnis adыna Elmi Cяmiyyяtin 86 institutu yalnыz hяyat vя tяbiяt
elmlяri sahяsindя deyil, hяmчinin humanitar, ictimai vя iqtisadi elmlяr
sahяsindя dя ixtisaslaшыb. Cяmiyyяtin institutlarыnda 14 min nяfяr чalышыr. Иllik
bцdcяsi bir milyard avrodan чoxdur.
Elmi tяdqiqatlar innovasiyalar цчцn mцhцm aчardыr. Иnnovasiyalar isя
iqtisadi artыmыn tяkanverici gцcцdцr. Bunu nяzяrя alan federal hюkumяt mяq-
sяdyюnlц yardыm ilя elmi vя elmi tяdqiqatlarы daha ardıcıl aparmaq istяyir.
Odur ki, 2010-2013-cц illяr яrzindя tяhsil vя elmi tяdqiqatlar sahяsinя xяrc-
lяrin цmumilikdя, 12 milyard avro artыrыlmasы яsas mяqsяd kimi qarшыya qoyu-
lub. Bu istiqamяtdя яsas hяdяf 2015-ci ildяn gec olmayaraq цmumidaxili mяh-
sulun 10 faizinin bu sahяyя yюnяldilmяsinя nail olmaqdыr.
Beynяlxalq elmi яmяkdaшlыq. Almaniyada elmin beynяlmilяllяшdirilmяsi
sahяsindя яldя edilmiш uьur universitetlяrin, elmi-tяdqiqat mцяssisяlяrinin vя
siyasяtчilяrin birgя sяylяrinin mяhsuludur. Dяstяk mяqsяdyюnlц layihяlяrin,
tяqaцdlяrin vя hяvяslяndirici mцkafatlarыn yardыmы ilя beynяlxalq tяlяbя,
doktorant vя alim mцbadilяsinя gюstяrilir. Bu tяdbirlяr tяhsildя nailiyyяtlяrin
artыrыlmasы vя яcnяbi tяlяbяlяrin sosial inteqrasiyasы цzrя proqramlarla daha da
mюhkяmlяndirilir. Almaniya universitetlяri bюyцk uьurla dцnyanыn hяr yerin-
dяn tяlяbя vя gяnc alimlяri cяlb edirlяr. Bu iшdя alman mяktяbi sistemi xarici
юlkяlяrin ali mяktяblяri ilя яmяkdaшlыьы mцhцm rol oynayыr. Bu məqsəddə olan
tяшяbbцslяrin reallaшmasыnda dцnya цzrя tяlяbя vя alim mцbadilяsinя dяstяk
olan Alman Akademik Mцbadilя Xidmяtinin fяaliyyяti dя danыlmazdыr. Bu
möbadilə xidmətinin 100-dяn чox юlkяdя nцmayяndяliyi fяaliyyяt gюstяrir. Bu
qurum hяmчinin alman universitetlяrindя yцzlяrlя xarici dil (яsasяn ingilis)
kurslarыnыn aчыlmasыnda iшtirak edir.
Aleksandr Humbolt adыna Fond beynяlxalq elmi яmяkdaшlыьa yardыm
gюstяrяn яsas tяшkilatlardan biridir. 2009-cu ildяn baшlanыlan "xarici elmi
siyasяt sahяsindя tяшяbbцs" sayяsindя Xarici İшlяr Nazirliyi elmi mцbadilя цzrя
MÜDAFİƏ MAHMUDOV
136
mюvcud vasitяlяri mюhkяmlяndirir vя yeni tяdbirlяr hesabыna onlarы geniшlяn-
dirir. Xaricdя yaradыlmыш Almaniya Elm vя Иnnovasiya Evlяri isя alman
elminin inkiшafыna daha яlveriшli шяrait yaradыr.
Almaniya universitetlяrinin dяstяyi ilя xaricdя tяrяfdaш mцяssisяlяrlя
birlikdə nцmunяvi elmi tяdqiqatlar vя tяdris mяrkяzlяri yaradыlыr. Bundan
başqa, яcnяbi tяlяbяlяrя tяqaцdlяrin verilmяsi цzrя tяkliflяr artыr vя dцnyada
alman dilinin юyrяnilmяsi цчцn yaxшы шяrait yaradыlыr.
Almaniyanыn Nobel mцkafatы laureatlarы. Almaniyanыn 80 Nobel mц-
kafatы laureatыndan 68-i bu mцkafatы tяbiяt elmlяri vя tibb sahяsindяki xidmяt-
lяrinя gюrя alыb. Fizika sahяsindя ilk Nobel mцkafatыna Konrad Rentgen
"Шцalanmanыn yeni nюvцnя gюrя" layiq gюrцlцb. Nюvbяti laureatlar Robert
Kox, Maks Plank, Albert Eynшteyn vя Verner Heyzenberq olublar. Bu яn
yцksяk elmi mцkafatы alan sonuncu alman alimlяri isя Kristiane Nцssleyn -
Volhard, Harald zur Hausen (tibb sahяsi цzrя), Horst Шtюrmer, Herbert
Kremer, Volfqanq Ketterle, Teodor Henш, Peter Grцnberq (fizika sahяsi цzrя)
vя Gerhard Ertldir (kimya sahяsi цzrя).
Tяqaцd proqramlarы. Almaniyada tяqaцd alman vя ingilis dillяrini yaxшы
bilяn istedadlы tяlяbяlяrя, doktorantlara vя mцяllimlяrя tяqdim olunur. Tяqa-
цdlяr яsasяn, Alman Akademik Mцbadilя Xidmяti, hяmчinin siyasi partiya-
lar, kilsя, iri шirkяtlяr vя ayrы-ayrы universitetlər tяrяfindяn maliyyяlяшяn mцxtя-
lif ictimai fondlarыn xяtti ilя verilir.
Möbadilə xidməti Almaniyanыn 230 universitetini vя 126 tяlяbя tяшkila-
tыnы birlяшdirir. Bu qurum Almaniyanыn xarici mяdяniyyяt, ali tяhsil vя elm
цzrя siyasяtinin tяшkilindя bir vasitячidir. Xidmяtin xarici dюvlяtlяrdя 14 nц-
mayяndяliyi vя dцnya цzrя 48 mяlumat mяrkяzi fяaliyyяt gюstяrir. Alman
Akademik mübadilə xidməti ildə 55 mindən чox təqaüd ayыrыr. Bu mübadilə
xidməti ilə Azяrbaycan Republikasы Tяhsil Nazirliyi arasыnda imzalanmыш
Azяrbaycan tяlяbяlяrininə Almaniyada tяqaцd verilməsi ilя baьlы saziшə яsasяn
son illяr azяrbaycanlы tяlяbя, magistr vя doktorantlarыn Almaniyada tяhsil al-
masы цчцn geniш imkanlar yaranыb. Bu proqram чяrчivяsindя namizяdin aka-
demik sяviyyяsindяn asыlы olaraq, onlar alman universitetlяrindяn bakalavr,
magistr vя ya fəsəfə doktoru dяrяcяsi alыr. Proqramda mцhяndislik, tibb vя
sяhiyyя, tяbiяt elmlяri, sosial vя humanitar elmlяr, biznes vя iqtisadiyyat,
kompyuter vя informasiya elmlяri, hцquq, incяsяnяt vя musiqi, kяnd tяsяrrц-
fatы, ekologiya vя turizm sahяlяrinin tяlяbяlяri iшtirak edя bilяr.
Avropa Bяrpa Proqramыnın illik tяqaцdlяri isя iqtisadiyyatчы tяlяbяlяr
цчцn nяzяrdя tutulub. Bu tяqaцdlяrin hesabına iqtisadiyyat vя mцяssisя idarя-
чiliyi sahяlяri цzrя цчцncц kurs tяlяbяlяri iki semestr (10 ay) яrzindя Almani-
yanыn dюvlяt universitetlяrindя tяhsil almaq imkanы яldя edirlяr. Almaniyada
mцяssisяlяrin birindя tяcrцbяnin keчirilmяsi proqramыn mцщцm hissяsini tяшkil
edir. Daxilolma шяrtlяrinя görə шяxsin yaш hяddi 32-dяn yuxarы olmamalы vя o,
alman dilini yaxшы bilmяlidir.
DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ
137
Almaniyanыn mцxtяlif siyasi partiyalarыna yaxыn fondlarыn tяqaцd proq-
ramlarы da kifayət qədərdir. Əsasяn, Adenauer adыna Fond magistraturaya vя
Almaniyada elmi tяdqiqatlarыn aparыlmasы istiqamяtindя tяqaцdlяr ayыrыr.
1860-cы ildя tяsis olunmuш Aleksandr Humbolt adыna fond яcnяbi vя
yerli alimlяr arasыnda elmi яmяkdaшlыьыn yaradыlmasыna yardыm edir. O, hяr il
1900-dяn чox яcnяbi alimin elmi mяqsяdlяrlя Almaniyaya gяlmяsinя шяrait
yaradыr vя keчmiш 23 minlik tяqaцdчцlяrin dцnya шяbяkяsini dяstяklяyir.
Onlarыn arasыnda 130 юlkяdяn 43 Nobel mцkafatы laureatы da var.
Daha bir nцfuzlu yardыm proqramыnы Beynяlxalq Maks Plank Tяdqiqat
Mяktяbi tяqdim edir. Onlar savadlы alman vя яcnяbi tяlяbяlяr цчцn nяzяrdя
tutulub. Bu tədqiqat məktəbi strukturlaшdыrыlmыш tяhsil vя tяdqiqatlar цчцn gю-
zяl шяrait yaradыr və bu чяrчivяdя elmi tяdqiqatlarla tяxminяn 2100 doktorant
mяшьul olur. Onlarыn яksяriyyяtini xarici юlkяlяrdяn gяlяnlяr tяшkil edir. Bu
proqramыn tяqaцdчцlяri doktorluq dissertasiyasыnы Almaniya universitetlяrin-
dяn birindя vя ya юz юlkяsindяki universitetdя mцdafiя edя bilяr.
Иstяnilяn tяqaцdцn alыnmasы цчцn, adяtяn, standart sяnяdlяr paketi tяlяb
olunur. Buraya mцraciяt anketi, qыsa tяrcцmeyi-hal, diplomun və ya orta tяh-
sil haqqыnda attestatыn surяti, iki vя daha artыq xasiyyяtnamя vя dil kursla-
rыndan alman dilinin юyrяnilmяsi barяdя arayыш daxildir. Bяzi hallarda saьlam-
lыq haqqыnda arayыш, doktorantlar цчцn elmi nяшrlяrin siyahыsы, alman profes-
sorun elmi rяhbяr olmasыna doktorantın razыlыьы, Almaniyada tяhsilin zяruri-
liyinin яtraflы яks olunduьu яlavя mяktub vя konkret tяlim proqramыnыn seчil-
mяsi dя tяlяb edilя bilяr.
Azяrbaycanlы tяlяbяlяrin Almaniyada tяhsili. Sevindirici haldыr ki, dцn-
yanыn bцtцn юlkяlяrindяn bюyцk axыn olan Almaniya ali mяktяblяrindя tяhsil
alan azяrbaycanlыlarыn sayы son illяr durmadan artmaqdadыr. Azяrbaycanla
Almaniya arasыnda inkiшaf edяn tяhsil яlaqяlяrinin nяticяsidir ki, 1998-2010-cu
illяrdя Alman Akademik Mцbadilя Xidmяtinin xяtti ilя 800-dяn чox hяmvяtя-
nimiz bu юlkяnin ali mяktяblяrinя gюndяrilib. Qeyd edяk ki, "2007-2015-ci
illяrdя Azяrbaycan gяnclяrinin xarici юlkяlяrdя tяhsili цzrя Dюvlяt Proqramы"
чяrчivяsindя isя 120-yя yaxыn azяrbaycanlы Almaniyanыn яn nцfuzlu universi-
tetlяrindя tяhsil almaq imkanы qazanыb. Artыq onlarыn bir чoxu ali tяhsillяrini
baшa vurmuş və yцksяk ixtisaslы mцtяxяssis kimi Azяrbaycanda чalышır, юlkя
hяyatыnыn ayrы-ayrы sahяlяrinin inkiшafыna layiqli tюhfяlяr verir.
Almaniyanыn яn mяшhur vя nцfuzlu ali tяhsil mцяssisяsi Heydelberq
Universitetidir (1386-cы ildя Parisin Sorbonna Universitetinin nцmunяsi ola-
raq yaradыlmышdыr). O, Frankfurt-Mayndan 60 kilometr mясафядя kiчik Hey-
delberq шяhяrindя yerляшmiшdir. XIX яsrdяn сонра Heydelberq universiteti Av-
ropada яn эюрkяmли hцquqшцnas mяktяbi kиmи бюйцk nцfuza malik olmuşdur.
Hяmin universitetin mцяllimляri арасында философлар Щеэел вя Йасперс, kиmйачы
Щейmщолс вя с. сяkkиз няфяр Нобел mцkafatы laureatы olmuшдур. Heydelberq
universitetinin 15 fakцltяsi-biologiya, kimya vя biokimya, tibb, hцquq,
MÜDAFİƏ MAHMUDOV
138
fяlsяfя, Шяrq dillяri, mцasir dilляr, siyasi elmlяr, idman vя бядян tярбийяси vя s.
fakцltяляri vardыr. Universitetin nяzdindя bir sыra ixtisaslaшdыrыlmыш tяdqiqat
mяrkяzlяri вар, mяsялян, Cяnubi Asiya Иnstitutu vя Maks Pлank adынa
Heydelberq Nцvя Fizikasы İnstitutu aчыlmышdыr. Яcnяbi tяlяbяlяr Heydelberq
Universitetinin tяlяbяляrinin цmumi sayыnын (25 min) 12 faizini tяшkil edir.
Almaniyaда universitetляr ичярисиндя reytиnqя эюря Mцnhendя yerlяшяn
Lцdviq-Maksimillian Universiteti ikinci yeri tutur (XV яsrdя yaradыlmышdыr).
Bu ali mяktяb Avropada яn bюyцk tibb fakцltяsi иля mяшhurdur. Уniversitet
19 fakцltяdən ibarətdir. Mцnhen universitetinin tяляbяlяrinin цmumi sayы 44
min nяfяrdir.
AFR-in ali mяktябляринdя tяhsil mцddяti beш il idi, орада dюrd vя ya
altыillik kurslarы olan ali mяktяbляr dя вар иди. Almaniyada ali tяhsil kursunun
maksimum mцddяti on ildir. AFR ali mяktяbляrinя qяbul ildя iki dяfя
kечирилирди: yaйда, yay sеmestri яrяfяsindя vя payыzda, qыш semestri яrяfяsindя.
Mцsabiqя яsasынda tопланmыш tяляbя mцяyyяn edilmiш ali mяktяblяrя qяbulдан
яввял юdяniшli hazыrlыq kurslarыnda dяrs keчmяlidir. Semestr яrzindя tяhsilin
yekunlarы zaчot ballarы iля ifadя олунурду. Universitet kursu iki mяrhяляyя
bюlцnmцшdцr: baza mяrhяляsi (3-4 semestr), onun yekunlarы яsasыnda lisensiat
dяrяcяsi верилир vя яsas mяrhяля (4-6 semestr), onun yekunlarы яsasыnda magistr
dяrяcяsi verilirди (tеxniki ixtisaslar цзря tяlяbяlяr dяrяcя яvяzinя mцtяxяssis
diplomu alыrlar). Mяzun universitetin яsas kursunu bitirdikdən sonra, diplom
iшi mцdafiя etmяlidir. Almaniya universitetляrinin vя onlara bяrabяr олан ali
tяhsil mцяssisяlяrinin verdiyi dюvляt diplomu ali tяhsil tяlяb edяn peшяlяr цzrя
iшlяmяk hцququ verirди. Almaniya ali mяktяbляrinin mязуnlaры dювляt dip-
lomu vя magistr dяrяcяsi alдыгdan sonra fəlsəfə doktorу dяrяcяsi алmаг цчцn
dissertasiya mцdafiя едирди. Bu dяrяcяni yalnыz mцяllimlik tяcrцbяsi olan vя
яvvяlcяdяn ixtisas imtahanlarы vеrmiш mаэисtрляр алырды.
AFR-dя яcnяbi tяlяbяляr Almaniya vяtяnдашlarы ilя bяrabяр tяhsil aлыr-
дыlar, yяni dюvляt ali mяktябляриндя tядрис онлар цчцн юдянишсиз иди. Алmани-
йанын бир сыра фонд вя жяmиййяtляри (mясялян, Алеkсандр фон Щуmболдt Фонду,
Kонрад Аденауер адына Фонд, Фридрих Еберt адына Фонд, Mаkс Планk
Жяmиййяtи, Алmанийа Елmи-Tядгигаt Жяmиййяtи) юлkянин tялябяляриня вя яжняби
tялябяляря, алиmляря, елmи tядгигаtлар апаранlara, mцяллиmлярə ихtисасы арtырmа-
йа эюря хцсуси tягацдляр tягдиm едилирди. Алmанийа абиtурийенtляриндян фяргли
олараг, яжнябиляр АФР али mяktябиня гябул олунан заmан алmан дилиндян
mцtляг иmtащан верmяли иди.
Mцnhen Texniki Universiteti (Technical University of Mцnchen). Mцn-
hen Texniki Universiteti Almaniya Federativ Respublikasыnda, Bavariya vila-
yяtinin Mцnhen шяhяrindя yerlяшirdi. Avropanыn tанынmыш mяrkяzlяrindяn
biridir вя бу уniversitet dяqiq vя texniki elmlяr цzrя məşhurlaşmışdır. Универ-
сиtеtин mяzunlarыndan 16 nяfяrи Nobel mцkafatыna layiq gюrцlцb.
DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ
139
Mцnhen Texniki Universiteti 2009-cu ildя aparылан dцnya universitetlя-
rinin reytinqinя яsasяn, 100 яn yaxшы ali mяktяb arasыnda 55-ci yerdя olub.
2010-cu ildя dцnyanыn яn nцfuzlu universitetlяri arasыnda 101-ci, "QS World
University Rankings"in aчыqlamasыna яsasən isя 58-ci yerdяdir. Universitet
Avropa vя Asiya universitetlяrini birlяшdirяn LAOTSE tяlяbя vя mцяllimlяrin
beynяlxalq tяшkilatыnыn, Avropanыn Top Sяnaye Mцяssisяlяri шяbяkяsinin
цzvцdцr.
1868-ci ildя Bavariya kralы II Lцdviq politexnik mяktяbi yaradыlmasы
haqqыnda sяnяd imzalayыr. 1877-ci ildя bu tяhsil mцяssisяsi rяsmi olaraq
Bavariya Kral Texniki Ali Mяktяbi adlandыrыlыr. 1901-ci ildя универсиtеtдя
dissertasiya шurasы fяaliyyяtя baшlayыr vя elmi dяrяcяlяr verilmяyя baшlanыr.
1930-cu ildя Kяnd Tяsяrrцfatы Ali Mяktяbi vя "Veyenшtefan" pivя zavodu
mяktяbя birlяшdirilir. 1937-ci ildя Maksim Шmidt Nimfenburqda universitetin
binasыnы yaratmaq layihяsini hazыrlayыr, lakin II Dцnya mцharibяsi
башландыьына эюря onun planlarы tаmаmланmыр. Mцharibя zamanы ali mяktяb
fяaliyyяtini dayandыrыr, mяktяbin 80%-i daьыntыya mяruz qalыr. Дяrslяr 1946-cы
ildяn baшlayыr вя yeni binalar, kitabxanaлар tikilir. 1957-ci ildя Qarxinq
шяhяrindя universitet шяhяrciyi tikilir вя 1967-ci ildя universitetin tibb fakцltяsi
aчыlыr. Изar чayыnыn saь sahilindя ися klinika istifadяyя verilir.
1970-ci ildя ali mяktяbя Texniki Universitet adы verilir вя 1995-ci ildя kim-
yaчы professor Volfqan German Mцnhen Texniki Universitetinin prezidenti
tяyin edilir. Volfqan Germanын rяhbяrliyi altыnda universitet sцrяtlя inkiшaf edir.
2000-ci ildя Universitetdя Veyenшtefan Hяyat vя Qida Elmlяri, Torpaq istifadяsi
vя яtraf mцhit Mяrkяzi yaradыlыr. Иki il sonra Sinqapurda universitetin Alman
Elm vя Texnologiya Иnstitutu fяaliyyяtя baшlayыr. 2004-cц il martыn 2-dя Hans
Mayer-Leybnits adыna Forschungsreaktor Mцnhen II aparыcы neytron mяnbяyi
olan tяdqiqat mяrkяzi 2009-cu ildя Mцnhen Texniki Universitetinin Tяhsil
Mяktяbi yaradыlыr. Universitet Karlsrue, Lцdviq vя Maksimilian Elit
universitetlяri ilя birgя 2006-cы ilin noyabrыndan baшlayaraq ачылan "Gяlяcяk
konsepsiyasы" proqramыnыn iшtirakчыsыdыr. Bu konsepsiyaya яsasяn, universitet
2011-ci ilяdяk hяr il 30 milyon avro mяblяьindя dюvlяt yardыmы almалы иди.
2006-cы il mayыn 18-dя Bavariyada "Ali tяhsil haqqыnda" qanunda
dяyiшikliklяr edilib вя 2007-ci ildяn baшlayaraq tяhsil юdяniшli olub. 2009-2011-
ci illяrdя universitetdя tяlяbяlяrin tяhsil haqqы bir semestr яrzindя 500 avro
tяшkil edir вя гeydiyyatdan keчmək цчцn isя tяlяbя 42 avro юdяmяlidir. 2009-
cu ilяdяk burada tяlяbяlяrdяn 50 avro dяyяrindя inzibati юdяnиш tяlяb olunur-
du, lakin hяmin il aprelin 1-dяn bu юdяniш lяьv edilib. Universitetdя tяlяbяlяrя
mцxtяlif tяqaцd tяklif edilir. Tяqaцdцn mяblяьi orta hesabla bakalavrlar цчцn
580 avro, magistrant vя doktorantlar цчцn isя 1050 avroдур.
Mцnhendя yaшayыш yeri tapmaq tяlяbяlяr цчцn xцsusilя oktyabr vя
noyabr aylarыnda чяtindir. Tяlяbяlяr, яsasяn, xцsusi evlяrdя kirayяdя qalыrlar.
Tяlяbя xidmяti idarяlяri gяnclяrя bir sыra yataqxanalar tяklif edir. Burada
MÜDAFİƏ MAHMUDOV
140
otaqlarыn aylыq qiymяti 300-600 avro arasыnda дяyiшir. Mцnhen fцsunkar
gюzяlliyя malik sakit vя tяhlцkяsiz шяhяrdir. Demяk olar ki, шяhяrin gecя hяyatы
mюvcud deyil. Bir чox alman universitetlяri kimi бу уniversitetin dя kampusu
yoxdur. Lakin Qarxinq шяhяrindя yerlяшяn universitetin яrazisi gцndяn-gцnя
bюyцyцr vя kampusu xatыrladыr. Universitetin яsas binasы Mцnhen шяhяrinin
mяrkяzindя yerlяшir.
Mцnhen Texniki Universitetindя 133 proqram tяklif edяn 13 fakцltя
vardır. Bunlar riyaziyyat, fizika, kimya, iqtisadiyyat, inшaat vя geodeziya,
memarlыq, maшыnqayыrma, elektrotexnika vя hesablama texnikasы, kompyuter
elmlяri, tibb, idman, tяhsil fakцltяlяriдир. Mцnhen Texniki Universiteti 140-
dan чox юlkяnin ali mяktяblяri ilя яmяkdaшlыq edir, tяlяbя vя mцяllim mцba-
dilяsi aparыr. Sinqapur Milli Universiteti, Nanyanq Texnologiya Universiteti
ilя яmяkdaшlыq чяrчivяsindя universitetin Almaniya Elm vя Texnologiya Иnsti-
tutu fяaliyyяt gюstяrir. Universitet Danimarka, Vyana, Corciya, Dehli, Sisin-
dorn Beynяlxalq texniki universitetlяri, Stenford, Иllinoys, Kornell, Tsinxua,
Tokio, Melburn vя dцnyanыn digяr nцfuzlu universitetlяri ilя beynяlxalq
яlaqяlяr qurur, birgя layihяlяr hяyata keчirir.
Mцnhen Texniki Universitetinin idarя olunmasы Иcra Шurasы, Dekanlar
Departamenti, Mяrkяzi Elmi Mцяssisяlяr Иdarяsi tяrяfindяn hяyata keчirilir.
Ali mяktяbdя 460 nяfяr professor, 4160 nяfяr akademik heyяt, 2801 nяfяr
inzibati heyяt чaлышыr. Universitetin цmumilikdя 25000 nяfяr tяlяbяси вар.
Onlarыn 4000-я yaxыnы dцnyanыn mцxtяlif юlkяlяrindяn gяlmiш яcnяbi tяlяbя-
lярdir. Universitetdя dцnyanыn digяr ali mяktяblяrindя olduьu kimi, mцxtяlif
tяlяbя tяшkilatlarы, birliklяr, idman komandalarы fяaliyyяt gюstяrir, gяnclяrin
dяrsdяn sonrakы asudя vaxtlarыnы sяmяrяli keчirmяlяri цчцn tяdbirlяr tяшkil
olunur. Almaniya tяhsil sistemi hяmишя dцnyяviliyi, yцksяk sяviyyяdя tяшkil
olunmasы ilя seчilib vя digяr юlkяlяr цчцn nцmunя olub. Mцxtяlif dюvlяtlяrdя
yeni yaradыlan dюvlяt vя юzяl ali mяktяblяr alman prinsiplяrini цstцn tutaraq
ona яmяl etmяйя чalышыb. Universitet alman tяhsil sisteminin яn yaxшы cяhяtlя-
rini юzцndя birlяшdirяn elmi-tяdqiqat mяrkяzidir.
Ruprext Karl Heydelberq Universiteti (Ruprecht-Karls-Universitat
Heidelberg). Бу универсиtеt Almaniya Federativ Respublikasыnыn beшinci яn
bюyцk шяhяri olan Heydelberq шяhяrindя yerlяшir вя ali tяhsil mцяssisяsi Mц-
qяddяs Roma imperiyasыnda yaranmыш dюrdцncц, Almaniyada isя яn qяdim
universitetdir. 2009-cu ildя aparылан dцnya universitetlяrinin reytinqinя яsa-
sяn, уniversitet 100 яn yaxşы ali mяktяb arasыnda 57-ci yerdя olmuşdur. 2010-
cu ildя dцnyanыn яn nцfuzlu universitetlяri arasыnda Heydelberq Universiteti
83-cц yerdя, "QS World University Rankings"in aчыqlamasыna gюря isя 51-ci
yerdя йерляшиб. Universitet Avropa Tяdqiqat Universitetlяri Liqasыnыn,
Avropa Universitetlяri Assosiasiyasыnыn, Koimbra qrupunun (Avropanыn 39
universitet шяbяkяsinin) цzvцdцr.
DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ
141
1378-ci ildя xristianlыьыn iki qolu arasыnda baш verяn parчаlanmadan vя
papa XI Qriqorinin юlцmцndяn sonra iki papa seчilir вя оnlardan biri
Avinyonda (fransыzlar tяrяfindяn seчilmiш), digяri isя Romada (italyanlar tяrя-
findяn seчilmiш) fяaliyyяt gюstяrir. Аlmanlar Romada fяaliyyяt gюstяrяn papa
VI Urbanы dяstяklяyir вя Kurfцrst (feodal Almaniyada imperator seчmяk
hцququna malik olan nцfuzlu knyaz) I Ruprext papa VI Urbanыn yaxыn
adamlarы ilя danышыqlar apararaq universitet fondunun yaradыlmasы haqqыnda
papa bullasы (papa tяrяfindяn mюhцrlяnmiш sяnяd) almaьa nail olur. 1385-ci il
oktyabrыn 23-dя papa VI Urban mяktяb yaradыlmasыna icazя verir, 1386-cы il
iyunun 26-da isя I Ruprext universitet yaradыlmasы haqqыnda яmr imzalayыr.
Papanыn nizamnamяsindя gюstяrildiyi kimi, yeni universitet Paris Univer-
sitetinя uyьun yaradыlыr vя dюrd fakцltяdяn (fяlsяfя, ilahiyyət, hцquq vя tibb)
ibarяt olur. 1386-cы il oktyabrыn 18-dя Papanın nəzarəti altыnda Heydelberq
шяhяrindя Almaniyanыn ilk universitetinin aчыlышы baш tutur. Universitet sцrяtlя
inkiшaf etmяyя baшlayыr vя artıq 1390-cы ildя burada 185 tяlяbя tяhsil alыrdы.
XV яsrin sonunda universitetin rektoru yepiskop Иohann fon Dalberqin
tяшяbbцsц ilя burada humanizm mяdяniyyяti tяdris edilir. Universitetdя Alman
humanizm mяktяbinin yaradыcыlarыndan Rudolf Aqrikola, Konrad Setls,
Yakob Uimpfelinq, Иohann Reyxlinin adlarыnы qeyd etmяk olar. 1482-ci ildя
papa IV Sikst ruhani olmayan vя evli шяxslяrin papanыn razыlыьы ilя universitetdя
adi tibb professoru vяzifяsinя tяyin olunmasыna, 1553-cц ildя isя papa III Yulius
kilsя gяlirindяn ruhani olmayan professorlara vяsait ayrыlmasыna icazя verir.
Martin Lцterin disputlarы 1518-ci ilin aprelindя universitetdя bюyцk яks-
sяda doьurur, onun mцяllim vя alimlяr arasыndan olan tяrяfdaшlarы tezliklя
Almaniyanыn cяnub-qяrbindя İslahat hяrяkatыnыn aparыcы quvvяlяrinя чevrilir.
1563-cц ildя Universitetin Иlahiyyət mяktяbinin яmяkdaшlarы Heydelberq
katexiчisi (xristianlarыn sual-cavab шяklindя olan шяriяt kitabы) hazыrlayыr. XVI
яsrdя humanizmlя yanaшы, universitetdя Kalvinizm cяryanы da tяdris olunur.
Bu dюvrdя universitet юlkяnin mцhцm mяdяni vя akademik mяrkяzinя
чevrilir, ali mяktяbя чoxlu sayda alim cяlb edilir. Lakin 1618-ci ildя baшlamыш
otuz Иllik mцharibя universitetin inkiшafыnы dayandыrыr. 1622-ci ildя dцnya цzrя
tanыnmыш Palatina kitabxanasы universitetin kilsяsindяn oьurlanaraq Romaya
gяtirilir. 1693-cц ildя isя XIV Lцdovikin qoшunlarы, demяk olar ki, Heydelberq
Universitetinin binalarыnы tamamilя daьыdыr. Sonuncu Katolik islahatının nяti-
cяsi olaraq Heydelberq Universiteti protestant xarakterini itirяrяk yezuitlяr
tяrяfя keçir. 1735-ci ildя hяmin dюvrdя Domus Vilhelmina adlanan Universi-
tet meydanыnda qяdim universitet binasы tikilir. Yezuitlяrin sяylяri nяticяsindя
burada hazыrlыq seminariyasы aчыlыr. 1773-cц ildя universitetdя mяktяblяrin
яksяriyyяti Fransыz Lazaritlяr Konqresiyasыnыn яlinя keчir. 1803-cц ildя
Universitet Baden hersoqu Karl Fridrix tяrяfindяn bяrpa edilir vя dюvlяt
mцяssisяsinя чevrilir. Bu dюvrdяn baшlayaraq universitet I Ruprext ilя yanaшы,
MÜDAFİƏ MAHMUDOV
142
Karl Fridrixin dя adыnы daшыyыr. Karl Fridrix юzцnц universitetin rektoru elan
edir vя ali mяktяbi beш fakцltяyя bюlцr.
1933-cц ildя Цчцнжц Reyxin yaranmasыndan sonra Universitet Almani-
yanыn digяr ali tяhsil mцяssisяlяri kimi nasistlяri dяstяklяyir вя бir чox dissi-
dentlяr юlkяni tяrk etmяk mяcburiyyяtindя qalыr. Almaniyada qalan yяhudi vя
kommunist professorlar isя deportasiya edilir vя ya nasist terrorunun
qurbanыna чevrilir. 1933-cц il mayыn 17-dя Universitetin mцяllim vя tяlяbяlяri
уniversitet meydanыnda kitab yandыrыlmasы mяrasimindя iшtirak edir vя hяmin
dюvrdяn universitet faшist ali mяktяbi kimi tanыnыr. II Dцnya mцharibяsindяn
sonra Universitetdя geniш denasifikasiya (mцharibяdяn sonra alman vя Av-
striya cяmiyyяtinin bцtцn sahяlяrinin nasist ideologiyasыndan tяmizlяnmяsi)
iшlяri aparыlыr. Universitet mцharibя zamanы dağыntыya mяruz qalmadыьы цчцn
burada bяrpa prosesi sцrяtlя gedir. 1960-1970-ci illяrdя universitet sцrяtlя
inkiшaf edir, шяhяr kяnarыnda Nyunheymer Feld яrazisindя ali mяktяbin nя-
hяng tibb vя dяqiq elmlяr kampusu aчыlыr. 2007-ci ildя уniversitet Almaniya
Federal Tяhsil vя Elmi Tяdqiqatlar Nazirliyi vя Almaniya Tяdqiqat Fondu
tяrяfindяn alman universitetlяrinin beynяlxalq tяsirinin gцclяndirilmяsi, uni-
versitetlяrdя tяhsil alan gяnc alimlяrя gюzяl шяrait yaradыlmasы mяqsяdilя tяsis
olunan maliyyя proqramыna qoшulur. 2009-2010-cu tяdris ilindя Universitetin
illik bцdcяsi 603,8 milyon avro иди. Ali mяktяbin illik gяlirləri hяmin il 187,1
milyon avro, xяrclяri isя 180,5 milyon avro olub. Universitetdя tяhsil haqqы
hяr semestr 500 avro tяшkil edir вя гeydiyyatdan keчmяk цчцn tяlяbя 104 avro
юdяmяlidir. Qeydiyyat xяrclяri ilя birgя tяhsil haqqыnыn mяblяьi hяr semestr
604 avrodur. Universitet tяlяbяlяrdяn tibbi sыьortadan keчmяyi tяlяb edir.
Tibbi sыьortanыn mяblяьi 6 ay цчцn 296,55 avrodur. Avropa Birliyini tяmsil
edяn tяlяbяlяr юz vяtяnlяrindя tibbi sыьortadan keчmяlяri haqqыnda sяnяd
tяqdim еtдиkдя tibbi sыьortadan azad олунурлар.
Heydelberq Universitetinя qяbul olan tяlяbяlяr яvvяlcяdяn юzlяrinя yer
axtarmalыdыr. Hazыrda kampus яrazisindя otaqlarыn aylыq qiymяti 200-500
avro arasыnda dяyiшir. Hяr semestrin яvvяlindя tяlяbя 120 avro юdяyяrяk
semestr bileti яldя edir, bu da semestr яrzindя ona шяhяr яrazisindя bцtцn nюv
ictimai nяqliyyatdan pulsuz istifadя etmяyя imkan yaradыr. Universitetdя
tяlяbяlяrя bir neчя tяqaцd tяklif edilir. Tяqaцdlяrin яksяriyyяtinin, DAAD
tяqaцdц (400 avro) istisna olmaqla, mяblяьi ayda 660 avrodur.
Almaniyanыn beшinci яn bюyцk шяhяri olan Heydelberq юlkяnin cяnub-
qяrbindя Nekkar чayыnыn sahilindя yerlяшir. Romantizmin beшiyi hesab edilяn
шяhяrin 145000 nяfяr sakini var. Шяhяrin яn mяшhur vя turistlяr tяrяfindяn
ziyarяt olunan yeri Qяdim шяhяr qalasыdыr. Universitet цч kampusdan (Qяdim
шяhяr, Yeni, Berqheym) ibarяtdir. Yeni уniversitet adlanan яrazi Qяdim шяhяr
kampusunun mяrkяzi hesab edilir. Bu яrazi уniversitet meydanыnda univer-
sitet kitabxanasы ilя яsas inzibati binalarыn yaxыnlыьыnda yerlяшir. Yeni Univer-
sitetin rяsmi aчыlышы 1931-ci ildя olub. Onun yaradыlmasы Qoldman Saks,
DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ
143
Morgan Kraysler vя Ford kimi zяngin Amerika ailяlяrinin maliyyя dяstяyi,
Heydelberq Universitetinin mяzunu vя ABШ-ыn Almaniyada sяfiri olmuш
Yakob Qould Шurmanыn xeyriyyя kampaniyasыna ayыrdыьы vяsaitlяr hesabыna
maliyyяlяшib. Qяdim шяhяr kampusunda humanitar vя sosial elmlяr цzrя
fakцltя vя institutlar yerlяшir. Fakцltяlяr zяngin kitabxanalara vя tяdqiqatчы
tяlяbяlяr цчцn nяzяrdя tutulmuш laboratoriyalara malikdir. Yeni kampus
шяhяrin kяnarыnda Nyunheymer Feld яrazisindя yerlяшir. Бu kampus univer-
sitetin geniш яrazisini яhatя edir vя Almaniyada tяbiяt elmlяri vя biologiya elmi
цzrя mюvcud olan яn iri kampusdur. Demяk olar ki, bцtцn tяbiяt elmlяri
fakцltяlяri vя institutlarы, Tibb mяktяbi, xяstяxanasы, Universitet kitabxana-
sыnыn elm bюlmяsi burada yerlяшir. Nyunheymer Feld kampusunda professor-
mцяllim heyяti vя tяlяbяlяri, ziyarяtчilяri цчцn nяqliyyat vasitяlяri vardır.
Fizika vя Astronomiya fakцltяsi adы чяkilяn kampuslarыn heч birindя yerlяш-
mir. Fakцltя Qяdim шяhяr kampusundan Nekkar чaйы vasitяsilя ayrыlыr, Yeni
kampusdan isя 2 km-lik mяsafяdя yerlяшir. Universitetin цч böyük xяstяxanasы
daxil olmaqla, tяbiяt elmlяri fakцltяlяri vя Tibb mяktяbi Yeni kampusun
яrazisindяdir.
Berqheym kampusu keчmiш Ludolf Krehl klinikasы яrazisindя yerlяшir.
2009-cu ilin martыndan etibarяn burada Иqtisadiyyat, Politologiya vя Sosiolo-
giya institutlarы fяaliyyяt gюstяrir. Berqheym kampusunda bir mцhazirя zalы,
bir neчя seminar otaьы, яn mцasir universitet kitabxanalarы vя bir kafe var.
2003-cц ildя Heydelberq Universitetindя hяyata keчirilяn struktur dяyi-
шikliklяrindяn sonra burada 12 fakцltя fяaliyyяt gюstяrir. Fakцltяlяr bir neчя
departament vя institutlara bюlцnцb. Onlarыn яksяriyyяti yeni Avropa stan-
dartlarыna cavab vermяk mяqsяdilя bakalavr, magistratura vя doktorantura
dяrяcяlяri цzrя tədris proqramı tяklif edir. Universitetin on iki fakцltяsindяn
biri Biologiya fakцltяsidir. Buraya Zoologiya, Bitkiчilik, Neyrobiologiya,
Яczaчыlыq vя Molekulyar Biotexnologiya institutlarы daxildir. Fakцltяdя
tяqribяn 2000 tяlяbя tяhsil alыr, 70 professor, 40 mяruzячi vя 300 elmi iшчi
чalышыr. Empirik Tяdqiqatlar Fakцltяsinя Psixologiya, Sosial vя Mяdяni
Antropologiya institutlarы, Tяhsil departamenti, Иdman vя İdman Elmlяri
Иnstitutu vя Gerontologiya Иnstitutu daxildir. Hцquq fakцltяsi universitetin
яsas fakцltяlяrindяn hesab olunur. Mяktяb 1386-cы ildя I Ruprext tяrяfindяn
tяsis olunub vя Almaniyanыn яn qяdim hцquq mяktяbidir. Kimya vя Yer
haqqыnda elmlяr fakцltяsinя Qeyri-цzvi kimya, Цzvi kimya, Fiziki kimya,
Coьrafiya, Geologiya vя Paleontologiya institutlarы, Mineralogiya vя
Geokimya institutlarы daxildir. Kimya fakцltяsi 1817-ci ildя ayrыca bir institut
kimi tяsis olunub. Coьrafiya Иnstitutunun yaranma tarixi isя 1895-ci ildяn
hesablanыr. Tibb fakцltяsi 1386-cы ildя tяsis olunan dюrd fakцltяdяn biridir.
Heydelberq Tibb Mяktяbi Almaniyanыn яn qяdim vя gцclц tibb mяktяbidir.
Onun tibb dяrяcяsi цzrя tяhsil proqramы (tяlяbяlяr цчцn iki il vя dörd il
doktorantura) 2001-ci ildя яsaslы dяyiшikliyя uьrayыb. Hяmin ildяn fakцltяnin
MÜDAFİƏ MAHMUDOV
144
bцtцn tяlяbяlяri tяhsillяrini 6 il mцddяtindя davam etdirir. Bu gцn 22 institutu
fяaliyyяt gюstяrяn fakцltя Heydelberq Universiteti xяstяxanasы ilя sыx
яmяkdaшlыq edir. Manheym Tibb fakцltяsi 1964-cц ildя yaradыlыb vя Manheym
шяhяrindя yerlяшir. Fakцltя 11 institutdan ibarяtdir, Яsasяn, tibbi texnologiya-
lar sahяsindя araшdыrmalarla mяшьul olur vя Manheym Tяtbiqi Elmlяr
Universiteti ilя sыx яmяkdaшlыq edir. Burada, яsasяn, optik юlчц texnikasыnыn
inkiшaf etdirilmяsi, proqram tяminatыnыn ишlяnib hazыrlanmasы vя s. hяyata
keчirilir. Riyaziyyat vя Kompyuter elmlяri fakцltяsinя Riyaziyyat, Tяtbiqi
Riyaziyyat vя Kompyuter Elmlяri institutlarы daxildir. Mцasir dillяr fakцltяsi
alman dili, ingilis dili, alman dili яcnяbi dil kimi, tяrcцmячilik, kompyuter
linqvistikasы, Roma dillяri, Orta яsrlяr vя Neo-Latыn filologiyasы vя Slavyan
dillяri цzrя kurslarы яhatя edir. Fяlsяfя vя Tarix fakцltяsi 23 institut vя depar-
tamentdяn ibarяtdir. Fakцltя 2002-ci ildя keчmiш Tarix vя Fяlsяfя fakцltяlяri
ilя шяrqшцnaslыq vя Klassik Tяdqiqatlar fakцltяlяrinin birlяшmяsi nяticяsindя
yaranыb. Fizika vя Astronomiya fakцltяsinя Kirxhof adыna Fizika Иnstitutu,
Fizika, Nяzяri Fizika vя Nяzяri Astrofizika institutlarы daxildir. Teologiya
(Иlahiyyət) fakцltяsi universitetin 1386-cы ildя tяsis olunan яn qяdim
fakцltяlяrindяn biridir. Иqtisadiyyat vя Sosial Emlяr fakцltяsi Politologiya,
Sosiologiya, Alfred Veber adыna Иqtisadiyyat institutlarыnы яhatя edir.
Fakцltяlяrlя yanaшы, Heydelberq Universiteti Fundamental Fizika,
Heydelberq Riyaziyyat vя Hesablama Metodlarы Elmlяri, Harmut Hoffman-
Berlinq Molekulyar vя Hцceyrя Biologiyasы ali mяktяblяri, Asiya vя Avropa
Qlobal Kontekstdя elmi-tяdqiqat mяrkяzlяrindяn ibarяtdir.
Universitetin kitabxanasы Almaniyanыn яn zяngin kitabxanalarыndan
biridir. Иstifadячilяrinin sayыna gюrя kitabxana юlkяdя birinci yeri tutur. Ki-
tabxana sistemi fakцltя vя institutlarыn kitabxanalarы daxil olmaqla,
цmumilikdя, 7 milyona yaxыn kitab vя digяr materiallara malikdir. Universite-
tin яsas kitabxanasыnda 3,2 milyon cild kitab, 50000 mikrofilm vя videokaset,
10732 dюvri nяшr, 6600 яlyazma, 110500 avtoqraf, qяdim xяritя vя шяkillяr
vardır. Яsas kitabxanadan яlavя universitetin 83 fakцltя vя institut kitabxa-
nalarыnda 3,5 milyondan чox kitab var.
Universitetdя 12399 nяfяr iшчi чalышыr, onlardan 4824 nяfяr akademik, qa-
lanlarы isя inzibati heyяtdяn ibarяt яmяkdaшlardыr. Universitetdя, цmumilikdя,
28266 nяfяr tяhsiл alыr. Onlarыn 16264 (57,5%) nяfяrini qыzlar, 5225 nяfяrini
яcnяbilяr, 3271 nяfяrini magistrantlar, 1133 nяfяrini doktorantlar tяшkil edir.
Heydelberq Universiteti dцnyaya чoxlu sayda filosof, hцquqшцnas,
ilahiyyətчы, шair vя yazычы, alim bяxш edib. Universitetin mяzunlarы arasыnda 30
Nobel, 18 Leybnits, 2 Oskar mцkafatlarы laureatlarы var. Almaniyanыn bir
neчя federal vя baш nazirlяri ilя yanaшы, юlkяnin beш kansleri dя bu uni-
versitetdя tяhsil alыblar. Onlardan sonuncusu adы Almaniyanы birlяшdirяn
kansler kimi tarixə dцшmцш Helmut Kol olub. Bundan başqa, Belчika,
Bolqarыstan, Yunanыstan, Nikaraqua, Serbiya, Taylandыn dюvlяt vя hюkцmяt
DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ
145
rяhbяrlяri, Britaniya taxtыnыn vяliяhdi, NATO-nun Baш katibi vя Beynяlxalq
Sцlh Bцrosunun direktoru Heydelberq Universitetindя tяhsil alыb. Rusiyanыn
gюrkяmli kimyaчы alimi, elementlяrin dюvri cяdvяlinin yaradыcыsы Dmitri
Mendeleyev dюvrцnцn mяшhur professoru Robert Vilhelm Bunzenin
universitetdя fяaliyyяt gюstяrяn laboratoriyasыnda iшlяyib.
Hazыrda universitetin professor heyяtinin tяrkibindя tibb elmi цzrя No-
bel mцkafatы laureatlarы Bert Zakman (1991) vя Harald zur Hauzen (2008),
yeddi Leybnits laureatы, Almaniya Federal Konstitusiya Mяhkяmяsinin
keчmiш hakimi Paul Kirxhof vя Dяniz Hцququ цzrя Beynяlxalq Tribunalыn
sabiq prezidenti Rцdiger Volfrum da var.
Mцnhen Lцdviq-Maksimilian Universiteti (Ludwig-Maximilans-Uni-
versitat Mцnchen). Mцnhen Lцdviq-Maksimilian Universiteti Almaniyanыn
Mцnhen шяhяrindя yerlяшir. 500 ildяn artыq tarixя malik bu universitet
tяlяbяlяrinin sayыna gюrя юlkяnin яn bюyцk ikinci ali tяhsil ocaьы hesab edilir.
Mцnhen Lцdviq-Maksimilian Universiteti dцnya universitetlяri arasыn-
da юзцnяmяxsus yer tutur. Bюyцk Britaniyanыn "Times Higher Education
Supplement - QS World Universities Rankings" jurnalыnыn 2009-cu ildя
apardыьы dцnya universitetlяrinin reytinqinя яasяn, Mцnhen Lцdviq-Mak-
similian Universiteti 100 яn yaxшы ali mяktяb arasыnda 98-ci yerdя olub. "Ti-
mes Higher Education World University Rankings"in 2010-2011-ci illяr цzrя
dцnyanыn яn nцfuzlu universitetlяri arasыnda apardыьы araшdыrmaya яsasяn,
Mцnhen Lцdviq-Maksimilian Universiteti 61-ci, "QS World University
Rankings"in aчыqlamasыna gюrя isя 66-cы yerdя yerləşib. "Times Higher
Education World University Rankings"in 2011-2012-ci tяdris ili цzrя
aчыqladыьы reytinq cяdvяlinя яsasяn universitet 45-ci, "QS World University
Rankings"in reytinqindя isя 62-ci sirada olmuşdur.
Mцnhen Lцdviq-Maksimilian Universiteti Avropa Tяdqiqat Univer-
sitetlяri Liqasыnыn, Vyana Beynяlxalq Universitetinin, Almaniya Akademik
Mцbadilя Xidmяtinin (DAAD) vя Bavariya Beynяlxalq Akademik Mяrkя-
zinin tяsisчi цzvцdцr. Universitet hяmчinin Avropa Birliyinin maliyyяlяш-
dirdiyi Erasmus Mundus proqramыnda fяal iшtirak edir.
Mцnhen Lцdviq-Maksimilian Universiteti 1472-ci ildя Иnqolшtat
шяhяrindя Roma Papasыnыn dяstяyi ilя bavariyalы Hersoq Lцdviq tяrяfindяn
tяsis edilib. Иlk olaraq tяhsil ocaьыnыn tяrkibindя dюrd fakцltя: Иncяsяnяt
(hazыrkы Fяlsяfя fakцltяsi), Tibb, Hцquq vя Иlahiyyət fakцltяlяri fяaliyyяt
gюstяrib. Universitet islahatlar dюvrцndя Martin Lцter vя onun tяrяfdarlarыna
qarшы mцbarizяdя bюyцk rol oynayыb. Sonralar universitet 200 ildяn чox
Yezuitlяrin tяsiri altыnda olub.
1800-cц ildя Kral I Maksimilianыn qяrarы ilя ali mяktяb Almaniyanыn
Landshut шяhяrinя kючцrцlцb. Universitetin kючцrцlmяsindя яsas mяqsяd ali
mяktяbi yezuitlяrin tяsirindяn azad etmяk vя yezuitlяrя meyilli mцяllim
heyяtini digяrlяri ilя яvяzlяmяk olub. 1802-ci ildяn universitet bavariyalы
MÜDAFİƏ MAHMUDOV
146
Hersoq Lцdviq vя Kral I Maksimilianыn шяrяfinя Lцdviq-Maksimilian
Universiteti kimi tanыnыb. 1825-1826-cы illяrdя universitetin tяlяbяlяrinin sayы
artaraq tяxminяn min nяfяrя чatmışdır.
1826-cы ildя Kral I Lцdviqin яmri ilя bu ali tяhsil mцяssisяsi Mцnhen
шяhяrinя kючцrцlцb. XIX яsrin ikinci yarыsыnda ali mяktяbin hяyatыnda
dяyiшikliklяr baш verir. Universitetdя keчirilяn mяшьяlяlяrin sayы artыrыlыr vя
buraya yцksяk ixtisaslы mцяllimlяr cяlb edilir. 1840-cы ildя universitet hazыrda
yerlяшdiyi binaya kючцrцlцr.
1900-cц ildя Шotlandiyalы Mariya Qordon vя Aqnes Kelli Mцnhen
Lцdviq-Maksimilian Universitetinin doktorluq dяrяcяsini alan ilk qadыn
alimlяri olublar. Mцnhen Lцdviq-Maksimilian Universitetinin doktorant
adыnы almыш ilk alman qadыnы isя Adel Hartman olub.
2010-2011-ci tяdris ilindя Mцnhen Lцdviq-Maksimilian Universitetinin
illik bцdcяsi 482,4 milyon avro olub. Ali mяktяbin gяlirlяrinin 303,2 milyonu
dюvlяt yardыmlarыnыn, 117,6 milyonu isя xarici maliyyя mяnbяlяrinin payыna
dцшцb. Universitetin xяrclяrinin 27,2 milyonunu tяhsil haqqы, 21,1 milyonunu
яmяliyyat xяrclяri, 12,3 milyonunu tяmir vя tikinti, qalan 1 milyonunu isя
başqa xərclər tяшkil edir.
Mцnhen Lцdviq-Maksimilian Universiteti XX яsrdя яsaslы шяkildя geniш-
lяnmяyя baшlayыr. Universitetin яrazisindя yeni fakцltяlяr (baytarlыq, pedaqoji
vя s.) yaradыlыr. Universitetdя Avropa яrazisindя yeganя olan Biotexnologiya
Mяrkяzi, astronomiya vя aqrofizika elmi-tяdqiqat institutlarы vя aynalы
teleskopu olan rяsяdxana fяaliyyяt gюstяrir.
Mцnhen Lцdviq-Maksimilian Universitetinin institutlarы vя tяdqiqat
mяrkяzlяri Mцnhendя vя ona yaxыn qяsяbяlяrdя yerlяшir. Universitetin яsas
binalarы Qeшvister-Шol-Plaç яrazisindя yerlяшir. Digяr binalar isə Hay-Tek
Kampusu, Pedaqogika vя Psixologiya fakцltяsinin yerlяшdiyi Шvaynxenbau
binasы, universitetin klinikalarы, kimya vя biotexnologiya kampuslarы vя s.
Qrosxarden rayonu яrazisindя fяaliyyяt gюstяrir.
Hazыrda universitetdя 18 fakцltя vя 41 tяdqiqat mяrkяzi fяaliyyяt gюstяrir.
Katolik Иlahiyyət fakцltяsi universitetin ilk fakцltяlяrindяndir. Fakцl-
tяnin tяrkibinя Martin Qrabman adыna Orta яsrlяr Иlahiyyəti vя Fяlsяfяsi цzrя
Elmi-Tяdqiqat, Ekumenik Tяdqiqatlar (яsasən mцxtяlif xristian kilsяlяri ara-
sыnda dialoqun tяшkili mяsяlяlяri ilя mяшьul olur) vя Mцnhen Pravoslav insti-
tutlarы daxildir.
Protestant Иlahiyyət fakцltяsi 1968-ci ildя tяsis edilib. Yarandыьы gцndяn
fakцltя almandilli юlkяlяr arasыnda ilahiyyət elminin tяdqiqi ilя mяшьul olan яn
gцclц elmi tяdqiqat fakцltяlяrindяn birinя чevrilib.
Hцquq fakцltяsindя xцsusi sahяlяr цzrя чoxlu sayda kurslar tяklif edilir,
hяmчinin ilk dюvlяt imtahanыnы verяnlяrя beynяlxalq vя Avropa biznes
hцququ sahяsindя tяhsilini davam etdirmяk imkanы yaradыlыr. Bundan яlavя,
elmi dяrяcяsi olan яcnяbi tяlяbяlяr alman hцququ цzrя dяrяcя dя ala bilяr.
DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ
147
Biznesin Иdarя olunmasы fakцltяsi Mцnhen Иdarяetmя Mяktяbi kimi dя ta-
nыnыr. Fakцltя Almaniyanыn яn yaxшы biznes mяktяblяrindяn biri hesab edilir. Fa-
kцltяdя xeyli sayda milli vя beynяlxalq idarячilik (master) proqramlarы vardır.
Иqtisadiyyat fakцltяsi 2010-2011-ci tяdris ilindяn baшlayaraq юz tяlяbяlя-
rinя ingilis dilindя ikiillik magistr proqramlarы tяqdim edir. Bu proqramlar
яsasən universitetin Иqtisadi Tяdqiqatlar Mяrkяzinя dяvяt edilmiш beynяlxalq
tяdqiqatчыlar tяrяfindяn tяdris edilir.
Tibb Fakцltяsi tibb цzrя Almaniyanыn cяnub яrazisindя mюvcud olan яn
bюyцk tяhsil mцяssisяsidir. Onun tяrkibinя Mцnhen Hospital Universiteti
daxildir.
Baytarlыq Tibb fakцltяsi dя Almaniyanыn cяnubunda yerlяшir. Fakцltя bu
яrazidя mюvcud olan yeganя baytarlыq tяlimi vя tяdqiqatы mяrkяzidir. Fakцl-
tяnin tяdris proqramыnda qida gigiyenasы vя baytarlыq sяhiyyяsi ilя yanaшы,
kliniki vя parakliniki tяlimlяrin keчirilmяsi dя nяzяrdя tutulur.
Tarix vя Sяnяtшцnaslыq fakцltяsi cяnubi Almaniya яrazisindя incяsяnяt
elmlяrinin tяdrisi цzrя tяxminяn 25 proqram tяqdim edяn yeganя tяhsil ocaьы-
dыr. Onun tяrkibinя Иncяsяnяt Tarixi, Иncяsяnяt Pedaqogikasы, Musiqi Peda-
qogikasы, Musiqiшцnaslыq institutlarы vя Mцnhen Teatr Akademiyasы daxildir.
Fяlsяfя, Elm Nяzяriyyяsi vя Dinшцnaslыq fakцltяsindя tяhsil, яsasən, fяl-
sяfя ixtisasы цzrя dяrяcя proqramlarы istiqamяtindя aparыlыr. Burada hяmчinin
dini proqramlarыn da tяdrisi hяyata keчirilir.
Psixologiya vя Pedaqogika fakцltяsi цч institutdan ibarяtdir. Fakцltяdя
pedaqogika, Tяhsil vя Sosiallaшma, Mяktяb vя Tяlim цzrя Tяdqiqat, Profilak-
tika, Reabilitasiya vя Иnteqrasiya цzrя Tяdqiqat institutlarы fяaliyyяt gюstяrir.
Mяdяniyyяtшцnaslыq fakцltяsindя Cяnubi, Cяnub-Шяrqi Avropa vя Asiya
юlkяlяrinin mяdяniyyяtlяrini юyrяnmяk цчцn filoloji, arxeoloji, antropoloji vя
sosioloji vasitяlяri tяtbiq edяn fяnlяr tяdris olunur.
Dilчilik vя яdяbiyyatшцnaslыq fakцltяsi tяlяbяlяrin sayыna gюrя universi-
tetin яn bюyцk fakцltяlяrindяndir. Fakцltя mцxtяlif institutlarы vя яlavя depar-
tamentlяri юzцndя birlяшdirяn цч шюbяdяn ibarяtdir.
Birinci шюbя Alman Filologiyasы, Mцqayisяli яdяbiyyat, Nordik Filologi-
yasы vя Alman Dili institutlarыnы яhatя edir. Иkinci шюbя yunan vя latыn filologi-
yasы, roman dillяri filologiyasы, italyan filologiyasы, slavyan filologiyasы, dil vя
kommunikasiya vя Albanologiya proqramlarыnы tяqdim edir. Цчцncц шюbяyя
Иngilis filologiyasы vя Amerika institutlarы daxildir.
Иctimai Elmlяr fakцltяsi tяlяbяlяrinin sayыna gюrя цчцncц yerdя yerləşir.
Fakцltяdя sosiologiya, politologiya, jurnalistika vя kommunikasiya sahяlяri
цzrя 10 яsas vя ikinci dяrяcяli proqramlar яsasыnda tяdris aparыlыr.
Riyaziyyat, Иnformatika vя Statistika fakцltяsi bakalavr, magistr dərəcə-
ləri vя diplom verilmяsi цzrя proqramlar tяklif edir. Fakцltя riyaziyyat, infor-
matika vя statistika шюbяlяrindяn ibarяtdir.
MÜDAFİƏ MAHMUDOV
148
Fizika fakцltяsi universitetin nцfuz qazanmasыnda xцsusi rol oynayan
fakцltяlяrdяndir. 2010-cu ildя "Times Higher Education World University
Rankings"in reytinq cяdvяlinя яsasыn universitet fizika sahяsi цzrя Almaniya-
nыn яn yaxшы ali tяhsil mцяssisяsi hesab edilib. Almaniya Tяdqiqat Fondundan
maliyyя dяstяyi alan fakцltяnin xeyli sayda tяdqiqat mяrkяzlяri var.
Kimya vя Яczaчыlыq fakцltяsinя Biokimya vя Яczaчыlыq шюbяlяri daxildir.
Fakцltя Hay-Tek kampusunda yerlяшir.
Biologiya fakцltяsi iki шюbяdяn ibarяtdir. Шюbяlяrdяn birindя botanika
elmi цzrя kurslar tяklif edilir. Burada biologiya elminin prinsiplяri, genetika,
mikrobiologiya, sistematik zoologiya, hяmчinin sistematik botanika vя mik-
rologiya elmlяri tяdris olunur. Digяr шюbя isя antropologiya, insan genetikasы
vя zoologiya elmlяri ilя mяшьul olur.
Yer vя Яtraf Mцhit Elmi fakцltяsi coьrafiya, yer vя яtraf mцhit elmlяri
bюlmяlяrindяn ibarяtdir. Fakцltяnin devizi "Qlobal, regional vя lokal dяyiшik-
liklяrin tяdqiqi, anlaшыlmasы vя planlaшdыrыlmasы"dыr.
Ali mяktяbin tяdqiqat mяrkяzlяrindяn olan Reyçel Karson adыna Яtraf
Mцhit vя Cяmiyyяt Mяrkяzi Mцnhen Universiteti ilя Alman Muzeyinin birgя
tяшяbbцsц яsasыnda yaradыlыb. Mяrkяz Almaniyanыn Tяdqiqat vя Tяhsil Nazir-
liyi tяrяfindяn dяstяklяnir. Mяrkяzin mяqsяdi яtraf mцhitin qorunmasы цzrя
aparыlan siyasi vя elmi yığıncaqlarda bяшяriyyяtin rolunu gцclяndirmяk mяq-
sяdilя tяdqiqat vя mцzakirяlяrin aparыlmasыdыr.
Digяr яsas mяrkяz kimi Tяtbiqi Siyasi Tяdqiqatlar Mяrkяzinin adыnы
чяkmяk olar. 1995-ci ildя yaradыlan mяrkяz Almaniyada Avropa vя beynяl-
xalq mяsяlяlяr цzrя fяaliyyяt gюstяrяn siyasi tяdqiqatlar institutlarыndandыr.
Universitetdя hяmчinin Yaponiya, Beynяlxalq Sяhiyyя, Nanoelmlяr,
Neyroelm-Beyin vя Иdrak mяrkяzlяri vя s. fяaliyyяt gюstяrir.
Mцnhen Lцdviq-Maksimilian Universitetindя mцkяmmяl kitabxana sis-
temi vardır. Mяktяbin kitabxana sistemi яsas vя 130-a qяdяr kiчik kitabxa-
naya bюlцnцr. Burada цmumilikdя tяxminяn 6,5 milyon cild kitab vardır.
Universitetin яsas kitabxanasыnda 2,4 milyon cild kitab, 3 mindяn чox qяdim
яlyazma vя 1900-cц ilя mяxsus 4 minя yaxыn qяdim шяkillяr saxlanыlыr. Ki-
tablarыn bюyцk яksяriyyяtinin elektron versiyasы yaradыlыb. Bundan яlavя, ali
mяktяbin mцяllim vя tяlяbяlяri Bavariya Dюvlяt Kitabxanasыndan, Mцnhen
Texniki Universitetinin kitabxanasыndan, hяmчinin digяr yerli vя dюvlяt
kitabxanalarыndan istifadя etmяk imkanыna malikdir.
Universitetdя цmumilikdя 14 minя yaxыn яmяkdaш чalышыr. Onlarыn 714
nяfяrini professor-mцяllim heyяti tяшkil edir.
Mцnhen Lцdviq-Maksimilian Universitetinin mцяllimlяri arasыnda
1918-ci ildя fizika цzrя Nobel mцkafatыna layiq gюrцlяn kvant nяzяriyyяsinin
banisi Maks Plankыn adыnы чяkmяk olar. Цmumilikdя universitetin fizika, tibb
vя kimya sahяlяri цzrя 13 Nobel mцkafatы laureatы var.
DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ
149
2011-2012-ci tяdris ili цzrя Mцnhen Lцdviq-Maksimilian Universitetin-
dя 48857 tяlяbя tяhsil alыr. Onlardan 6615 nяfяri яcnяbi tяlяbяlяrdir. Hяr il
tяxminяn 5 min gяnc mцtяxяssis Mцnhen Lцdviq-Maksimilian Universitetinin
mяzunu olur. Universitetdя tяhsil almaq istяyяn яcnяbi tяlяbяlяr цчцn irяli
sцrцlяn ilk vя яsas шяrtlяrdяn biri alman dilini mцkяmmяl bilmяkdir. Bu mяq-
sяdlя universitetin tяrkibindя яcnяbilяr цчцn alman dili kursu tяшkil edilir.
Mяшьяlяlяr яsas hazыrlыqla paralel, hяmчinin tяtil vaxtlarы keчirilir. Alman dili
kursu 6 mərhələyə bюlцnцr. Иlk pilləlяrdя dяrs yцkц hяftяdя 13-20 saat, sonun-
cu pilləlяrdя isя 4-20 saat tяшkil edir.
Tяhsil ocaьыnda tяdris ili iki semestrя bюlцnцr. Fakцltяlяr цzrя qяbul
mцxtяlif vaxtlarda hяyata keчirilir. Qыш semestri oktyabrыn ortalarыnda
baшlayыr vя fevralda baшa чatыr. Yay semestri apreldяn iyul ayыna qяdяr davam
edir. Qыш semestrindя tяhsil цчцn яrizяlяr oktyabrыn, yay semestrindя isя
aprelin яvvяlinя qяdяr qяbul edilir.
Mцnhen Lцdviq-Maksimilian Universitetindя 1400 alim doktorluq dяrя-
cяsi almaq vя tяxminяn 100 nяfяr isя universitetdя чalышmaq hцququ яldя etmяk
цчцn dissertasiya mцdafiя edib. Ali mяktяbdя dяrslяr 150 istiqamяt цzrя
aparыlыr. Burada, demяk olar ki, bцtцn humanitar fяnlяr, o cцmlяdяn riyaziyyat
vя tяbiяt elmlяri tяdris olunur. Universitet hцquq, iqtisadiyyat, ilahiyyət, tibb,
psixologiya, pedaqogika, sosiologiya, tarix vя filologiya elmlяri sahяsindя
mцtяxяssis hazыrlыьы ilя mяшьul olur. Eyni zamanda ali mяktяbdя Albaniya vя
Misir tarixi, mяdяniyyяti, Cяnub-Шяrqi vя Шяrqi Avropa юlkяlяrinin
iqtisadiyyatы kimi nadir ixtisaslara da yer verilib. Bununla yanaшы, universitetdя
tibb цzrя elmi-tяdqiqat iшlяrini hяyata keчirяn klinika fяaliyyяt gюstяrir.
Mцnhen шяhяrindя 42 tяlяbя yataqxanasы var. Bu yataqxanalar 9 min
tяlяbя цчцn nяzяrdя tutulub. Lakin шяhяrdя 9 universitetin fяaliyyяt gюstяrdi-
yini, цmumilikdя hяmin universitetlяrin 100 min tяlяbяsinin olduьunu nяzяrя
alsaq (bunun 48 mini Mцnhen Lцdviq-Maksimilian Universitetinin payыna
dцшцr), yataqxanalarыn kifayət sayda olmadыьы aydыn gюrцnцr. Mяhz buna
gюrя dя tяlяbяlяrin яksяriyyяti kirayə ilə mяnzil tuturlar.
Mцnhen Lцdviq-Maksimilian Universiteti Almaniyanыn яn tanыnmыш el-
mi tяdqiqat mяrkяzlяrindяn biridir. Universitet юz fяaliyyяtindя шяffaflыq, ya-
radыcы yanaшma vя novatorluq prinsiplяrinя цstцnlцk verir. Ali mяktяb apar-
dыьы elmi tяdqiqat iшlяri ilя nяinki Almaniyada, elяcя dя bцtцn Avropada bю-
yцk nцfuz qazanыb vя yцksяk nailiyyяtlяrlя məşhurlaşıb.
2013-cü il üzrə Almaniyanın ən yaxşı universitetlərinin reytinq cədvəli
açıqlanmşıdır. Tələbələr “şəhər və mədəniyyət ”, “müəllim tərkibi ” və “ xərclər
və yaşayış səviyyəsi ” kimi kriteriyalar üzrə Köln Universitetinə 1-10 şkala həd-
dində ən yüksək-9.7 bal vermişlər. İkinci yerdə Bamberq şəhərindəki Otto Fridrix
adına Universitet, üçüncü yerdə isə, Mayints şəhərindəki İohann Quttenberq Uni-
versitet qərarlaşmışdır.
MÜDAFİƏ MAHMUDOV
150
Dostları ilə paylaş: |