Matnli, ovozli va grafik axborotlarni kodlash

Axborot miqdori va uzatish tezligi. 
Axborot ham boshqa ko`pgina tushunchalar (masalan , vaqt ish harorat, masofa va 
boshqalar) kabi o`lchanadi, Ammo uning o`lchov birligi siz bilgan matematika yoki 
fizika kursida tanishgan o`lchov birlilarimizdan farq qiladi. 
Axborotni o`lchash uchun 
unda ishtirok ekgan harf 
, raqam va boshqa belgilar 0 
va 1 raqamlari bilan kodlanadigan kodga almashtiriladi. 
Masalan 3 raqami 11 kabi; 8 raqami 1000kabi; A harfi 01000001 ; m harfi esa 
11011101 kabi ifodalanadi. 
Axborotning eng kichik o`lchov birligi sifatida bit qabul qilingan. Bit axborotning 
raqamli ifodasidagi 0 yoki 1 belgisi bo`lib,inglis tilidagi “binariy digt” so`zidan olingan 
va “ikkilik raqami”” degan ma`noni anglatadi. 

---

12 
Masalan: 100101001da 9 ta bit bor. Chunki unda 9 ta raqam ishtirok etmoqda. 
3. Axborotlarni kodlashning usullari. 
Ma’lumotlarni kodlash 
Istalgan sonli, matnli, 
grafikli
, tovushli va boshqa axborotlar 
kompyuter xotirasida ikkilik sanoq tizimidagi sonlar ko’rinishda 
ifodalanadi. 
Ikkilik sanoq sistemasi: 0;1 
Uchlik sanoq sistemasi: 0;1;2 
To’rtlik sanoq sistemasi: 0;1;3 
O’nlik sanoq sistemasi: 0;1; 2; 3; 4; 5; 6; 7; 8; 9 
Istalgan sonli, matnli, grafikli,tovushli va boshqa axborotlar kompyuter 
xotirasida ikkilik sanoq tizimidagi sonlar ko’rinishda ifodalanadi. 
Axborot sonli, matnli, rasmli va boshqa shakllarda taqdim qilinishi 
mumkin.Axborotni berilgan shakldan boshqa shaklga o’tkazish jarayoni kodlash 
deyiladi. 
Axborot sonli, matnli, rasmli va boshqa shakllarda taqdim qilinishi 
mumkin. Axborotni berilgan shakldan boshqa shaklga o’tkazish jarayoni 
kodlash deyiladi. 
Istalgan sonli, matnli, grafikli, tovushli va boshqa axborotlar 

---

13 
kompyuter xotirasida ikkilik sanoq tizimidagi sonlar ko’rinishda 
ifodalanadi. 
Kompyuter xotirasida istalgan matn belgilar kodini ketma- 
ketligidan iborat bo’ladi. Ya’ni harfning o’rniga uning kodlash jadvalidagi nomeri 
saqlanadi. Harf va belgilarni tasviri ularni monitorga chiqarish va chop qilish 
momentida taqdim qilinadi. 
Dastavval 8 bitli kodlash tizimi qo’llanilgan va u o’zida 128 ta belgilarni 
mujassamlashtirgan edi. Keyinchalik shaxsiy kompyuterlardan foydalanishni 
ommaviylashganidan so’ng ASCII (American Standart Code for 
Information Interchange- «Axborot almashish uchun Amerika standart kodi» 
deb nomlanuvchi kodlashni standart jadvali qo’llanila boshlandi. Bu 
kodlash jadvalini yarimi (0-127 ta belgilar) ASCII standart kodlash 
tizimiga muvofiq - o’zgarmas hisoblanadi, qolgan ikkinchi yarimi (128-255 ta 
belgilar) esa shu kodlash tizimi qaysi mamlakatda qo’llaniladigan bo’lsa, 
o’sha mamlakatning belgilarini kodlash uchun ajratilgan. 
O’n oltilik sanoq sistemasidagi Lotin alifbosini kodlari 
B 
harfini