Ergasheva aziza farmonovna “turizm biznesida samaradorlikni oshirish yo`llari

I bob. Turizm biznesida samaradorlikning nazariy asoslari 
1.1.Turizm biznesida samaradorlik tushunchasi va uning 
iqtisodiy mohiyati
Samaradorlik - qandaydir bir samara olish, ya’ni qilingan harakatlar 
natijalarining faolligini anglatadi. Iqtisodiy samaradorlik xo‘jalik yuritish jarayoni 
bo‘lib, uning natijalari ma’lum bir miqdorda pul, informatsion resurslar va ishchi 
kuchi sarflash tufayli erishilgan foydada aks etadi.
Turizmning iqtisodiy samaradorligi ijtimoiy turizm samaradorligining 
tarkibiy qismi bo‘lib, ma’lum bir ko‘rsatkich va mezonlar yordamida aks ettiriladi. 
Mezon deganda qo‘yilgan maqsadga erishishning to‘g‘riligini baholovchi asosiy 
talab tushuniladi. Mezonlarning zarurati shundan iboratki, turizmning ishlab 
chiqarish va xizmat ko‘rsatish jarayonlari samaradorligini hisoblashga qaysi 
tomondan yondashish kerakligini aniqlash zarur. Ijtimoiy ishlab chiqarish butun 
jamiyat manfaatlari yo‘lida xizmat qiladi, shuning uchun uning samaradorligini 
jamiyat maqsadlariga erishish darajasidan kelib chiqqan holda baholash lozim.
Turistik tashkilotning faoliyati samaradorligi, o'z faoliyatining natijalarini 
ularning sifatli yutug'iga yo'naltirilgan xarajatlarga nisbati sifatida aniqlanadi. 
Samaradorlik belgilangan maqsadlarga erishish darajasini aks ettiradi, shuning 
uchun bozorda barcha turistik tashkilotlar samarani maksimal darajada oshirishga 
intiladi. 
Turistik sohaning samaradorligini oshirish resurslardan foydalanish 
jarayonida xarajatlar birligiga taalluqli iqtisodiy natijalarni oshirishdan iborat. Bu 
iqtisodiy samaradorlikni rasmiy iqtisodiy jarayonlardan hayotiy zaruratga 
aylantirishga qaratilgan turizmni boshqarishning barcha darajalarida samarali 
yechimlarni tanlash va amalga oshirish uchun sarf-xarajatlar va natijalarni 
o'lchashda yagona yondashuvlarni ishlab chiqishni muhim ahamiyatga ega. 
Bunday yondashuv samaradorlik tasnifini yaratishga olib keldi. Eng an'anaviy 
xususiyatlar va samaradorlikni tasniflash quyida keltirilgan. 

---

18 
Ko'pgina sayohat agentliklari o'z biznesining samaradorligini baholab, 
ushbu samaradorlikning tarkibiy qismini aks ettiradigan belgidan foydalanishadi. 
Bu xususiyat biznes faoliyatini to'liq baholash imkonini beradi, ulardan 
foydalanish ancha oson va ishonchlilikning yuqori darajasiga ega. Elementlarning 
tarkibi bo'yicha samaradorlikni tashkiliy, iqtisodiy, ijtimoiy, texnologik, 
psixologik, huquqiy, ekologik, axloqiy va siyosiy turlariga bo'linadi. 
Turizm biznesining tashkiliy samaradorligi tashkilotning maqsadlariga 
kamroq vaqt va (yoki) kutilganidan kam xarajat bilan erishishdir. Tashkiliy 
maqsadlar xodimlarning ish sifatini yaxshilashga imkon beradigan ishlarni maqbul 
tashkil qilishdagi ehtiyojlarini amalga oshiradi. 
Turizmning iqtisodiy samaradorligi "iqtisodiy samaradorlik" va 
"iqtisodiy ta'sir" kontseptsiyalarining mazmunini belgilashni talab qiladi. Iqtisodiy 
ta'sir turistik biznesning mutlaq natijasidir. Xuddi shu ta'sir turli xarajatlar bilan 
turli yo'llar bilan erishish mumkin. Aksincha, bir xil xarajatlar turli xil oqibatlarga 
olib kelishi mumkin. Shuning uchun natijalarni xarajatlar bilan taqqoslash lozim. 
Uning samaradorligini taqqoslash iqtisodiy samaradorlikni aniqlash uchun asos 
bo'lib xizmat qiladi. Natijada, iqtisodiy samaradorlik nisbiy miqdor bo'lib, u 
mutlaq qiymat (ta'sir) ning boshqa (xarajatlar) nisbati sifatida hisoblanadi. 
Turistik biznesning ijtimoiy samaradorligi ijtimoiy maqsadlarga kamroq 
vaqt va kutilganidan ko'ra kamroq moliyaviy xarajatlar bilan erishilganligi 
hisoblanadi. Ijtimoiy maqsadlar sayyohlik tashkilotining xodimlarining axborot, 
bilim, ijodiy ish, o'z-o'zini ifodalash, muloqot, dam olishdagi ehtiyojlarini amalga 
oshiradi. 
Turizm 
biznesining