Mövzu№ Sahibkarlıq fəaliyyətinin mahiyyəti, növləri və innovasiya sahibkarlığı. Plan

Mövzu№ 5.Sahibkarlıq fəaliyyətində qiymətqoyma siyasəti 

---

Plan: 
1. Qiymət haqqında anlayış, onun mahiyyəti və əmələ gəlməsi 
2. Qiymətin funksiyaları 
3.Sahibkarın qiymətqoyma siyasəti. 
1.Qiymət haqqında anlayış, onun mahiyyəti və əmələ gəlməsi 
 
 
Qiymət, qiymətin əmələ gəlməsi 
və qiymət siyasəti bazar 
iqtisadiyyatının ən mühüm elementlərindən sayılır. Bu kateqoriyalarla bağlı 
müəyyən məsələlərin elmi-nəzəri şərhinə diqqət yetirək. 
Qiymət iqtisadi kateqoriya olub hər şeydən əvvəl satıcının satmaq istədiyi, 
alıcının isə almaq istədiyi əmtəənin dəyərini özündə əks etdirir. Deməli, qiymət 
əmtəənin pul ifadəsində dəyərini formalaşdırır. Buradan isə belə çıxır ki, bir əmtəə 
vahidi digər əmtəə vahidi ilə mübadilə olunursa, onda son nəticədə əmtəənin dəyəri 
meydana gəlməlidir. 
Qiymət mürəkkəb iqtisadi kateqoriya kimi cəmiyyətdə praktiki olaraq əsas 
iqtisadi münasibətləri əks etdirir. Bu prosesə hər şeydən əvvəl məhsul istehsalı və 
satışı, onun dəyərinin formalaşması və həmçinin dəyər ifadəsində yığım fondlarının 
yaranması, bölüşdürülməsi və istifadə edilməsi aiddir. Odur ki, burada ilkin olaraq 
belə bir qənaətə gəlmək mümkündür ki, qiymət bütövlükdə yalnız əmtəə-pul 
münasibətləri sferasında təzahür edir. 
Qiymətin əmələ gəlməsi - əmtəə və xidmətlərin formalaşması prosesidir. 
İqtisadi praktikada qiymətin əmələ gəlməsinin və qiymətqoymanın iki əsas sistemi 
mövcuddur: 
- 
bazar qiymətqoyması əmtəə və xidmətlərə olan tələb və təklifin qaraşılıqlı 
təsirinin bazası əsasında formalaşır; 
- 
mərkəzləşdirilmiş dövlət qiymətqoyması qiymət dövlət orqanları tərəfindən 
müəyyən edilir. 
Qiymətin əmələ gəlməsinin məsrəf prinsipinin əsasını istehsal və tədavül 
xərcələri təşkil edir. 

---

Müasir şəraitdə bütün kommersiya və qeyri-kommersiya təşkilatlarının 
qarşısında öz əmtəə və xidmətlərinə qiymətin müəyyən edilməsi dayanır. Bazar 
münasibətləri şəraitində qiymətin əmələ gəlməsi mürəkkəb proses olub bir çox 
faktorların təsiri altında formalaşır. Qiymətin əmələ gəlməsi və onun ümumi 
istiqamətinin seçilməsi göstərilən xidmətlərdən, əmtəə dövriyyəsindən, istehsalın 
artırılmasından və müəssisənin daxili və xarici bazarda mövqelərinin 
möhkəmləndirilməsindən asılıdır. 
Tarixən qiymətlər alıcı və satıcı arasındakı razılaşmaların gedişində müəyyən 
olunur. Təbiidir ki, satıcı qiyməti daha yüksək həddə qoymağa, alıcı isə öz büdcəsi 
daxilində qiymətin daha aşağı səviyyədə olmasına çalışır. Son nəticədə qarşılıqlı 
məqbul qiymətlərin seçilməsinə üstünlük verilir. Vahid qiymətlər isə XIX əsrin 
sonundan etibarən geniş yayılmağa başlamışdır. Bu da ilk növbədə iri 
müəssisələrin yaradılması və daxili bazarda müxtəlif çeşidli əmtəələrin bolluğu ilə 
əlaqədardır. 
Qiymət alıcının əmtəələrin seçməsində həmişə əsas faktor olmuşdur. Bu əsas 
etibarı ilə iqtisadi cəhətdən zəif inkişaf etmiş ölkələr üçün xarakterikdir. Belə 
ölkələrdə əhalinin aztəminatlı təbəqələrinin istehlak məhsullarına olan tələbatları 
ödənilə bilmir. İqtsadiyyatda qiymət faktoru ilə yanaşı satışın stimullaşdırılması, 
əmtəə və xidmətlərin müxtəlif müştərilər arasında bölüşdürülməsinin təşkili və s. 
məsələlər ön plana çəkilməkdədir. 
İqtisadi praktikada hər bir müəssisə, firma, şirkət və digər təsərrüfat subyekti 
qiymətqoyma ilə bağlı problemə şərait və əlverişlilik baxımından özünəməxsus 
tərzdə yanaşır. Belə ki, kiçik müəssisələr və xırda firmalarda qiymətlərin müəyyən 
edilməsi ilk növbədə yuxan rəhbərlik tərəfindən tənzimlənir, iri müəssisə və 
şirkətlərdə isə qyimətqoyma problemi adətən orta idarəetmə pillələri səviyyəsində 
nizamlanır. Bu müəssisələrdə yuxarı idarəetmə orqanları qiymət siyasətinin 
məqsədlərini və ümumi istiqamətlərini formalaşdınr və alıcı strukturlarının 
rəhbərlərinin təklifləri əsasında qiymətləri təsdiq edir. Qdur ki, bu sahələrdə