Lokal kompyuter tarmoqlari va ularning bazaviy texnologiyasi

Kompyuter tarmog’ining dasturiy ta’minoti 
Tarmoqning imkoniyati uning foydalanuvchiga ko’rsatadigan xizmati bilan 
o’lchanadi. Tarmoqning har bir xizmat turi hamda unga kirish uchun dasturiy ta’minoti 

---

ishlab chiqiladi. Tarmoqda ishlash uchun belgilangan dastur bir vaqtda ko’plab 
foydalanuvchilar foydalanishi uchun mo’ljallangan bo’lishi kerak. Hozirda shunday 
dasturiy ta’minot tuzishning ikki xil asosiy tamoyili joriy etilgan. 
Birinchi tamoyilda tarmoqning dasturlashtirilgan ta’minoti ko’pgina 
foydalanuvchilarga hamma kirishi mumkin bo’lgan tarmoqning bosh Kompyuteri 
resurslarini takdim etishga mo’ljallangan. U fayl - server deb yuritiladi. Bosh 
Kompyuterning asosiy resursi fayllar bo’lgani uchun u shu nomni olgan. Bu dasturli 
modullar yoki ma’lumotlarga ega fayllar bo’lishi mumkin Fayl-server-bu serverning
eng umumiy turi. Fayl-serverning disk sig’imi odatdagi kompyuterlardan ko’p bo’lishi 
kerak, chunki unda ko’pgina kompyuterlar foydalaniladi. 
Tarmoqlarda bir qancha fayl serverlar bo’lishi mumkin. Tarmoqlardan 
foydalanuvchilarning birgalikda foydalanishga takdim etilgan fayl sarverning boshqa tur 
sarverlarni sanab o’tish mumkin. Masalan, printer, modem, maksimal aloqa uchun 
qurilma. Fayl - server resurslarini boshqaruvchi va ko’pgina tarmoq foydalanuvchilari
uchun ruxsat beruvchi dasturiy tarmoq ta’minoti tarmoqning operasion tizimi deb 
ataladi. Uning asosiy qismi fayl-serverdan joylashadi; ishchi stansiyada faqat resurs va 
fayl - server orasidan murojaat kilinnadigan dasturlar oralig’idagi interfeys rolini 
bajaruvchi uncha katta bo’lmagan qobiq joylashtiriladi. 
Ushbu tamoyil doirasida ishlashga mo’ljallagan dastur tizimlari foydalanuvchiga 
fayl-serverdan foydalanish imkonini beradi. Qoida bo’yicha ushbu dasturli tizimlar 
faylli serverdan saqlanishi va barcha foydalanuvchilar tomonidan bir vaqtda foydalanishi 
mumkin. Lekin bu dasturlarning modullarini bajarish uchun zarur bo’lganda 
foydalanuvchi Kompyuteriga, ya’ni ishchi stansiyaga o’tkaziladi va kerakli ishni 
bajaradi. Bunda barcha ma’lumotlarni qayta ishlash (agar ular umumiy resurs bo’lsa va 
faylli serverda saqlanayetgan bo’lsa ham) foydalanuvchining Kompyuterida amalga
oshiriladi. Shubxasiz, buning uchun ma’lumotlar saqlangan fayllar foydalanuvchining
Kompyuteriga ko’chirilishi kerak. 
Ikkinchi tamoyil "kliyent-server" arxitektura deb ataladi. Uning dasturiy ta’minoti 
resurslardan jamoa bo’lib foydalanishgagina mo’ljallab qolmay, ularning qayta ishlash va 
foydalanuvchi talabiga kura resurslarni joylashtirishga mo’ljallangan. "Kliyent - server" 
arxitekturalar dastur tizimi ikkita bo’linmadan iborat: serverning dasturli ta’minoti va

---

foydalanuvchi - mijozning dasturli ta’minoti. Bu tizimlar ishi quyidagicha tashkil 
qilinadi: mijoz-dasturlar foydalanuvchining Kompyuterida bajariladi va umumiy kirish 
Kompyuterida ishlaydigan dastur-serverga so’rov jo’natiladi. Ma’lumotlarning asosiy 
qismini qayta ishlash kuchli server tomonidan amalga oshiriladi, foydalanuvchi 
Kompyuterga faqat bajarilgan so’rov natijalari yuboriladi. Ma’lumotlar bazasi 
serverlari katta hajmdagi ma’lumotlar (bir necha 10 Gigobayt va undan ko’p) bilan
ishlashga mo’ljallangan va ko’p sonli foydalanuvchilar yuqori unumli ishlashni, ishonch 
va ximoyalanganligini ta’minlaydi. Global tarmoqlari ilovalarida kliyent - server 
arxitekturasi (ma’lum ma’noda) asosiy sanaladi. Katta matnli saxifalarni saqlash va qayta 
ishlashni ta’minlovchi mashxur Web - serverlar, FTD serverlar, elektronlar pochta 
serverlari va boshqalar ma’lum. Sanab o’tilgan xizmat turlarining mijoz dasturlari ushbu 
serverlar tomonidan xizmat olish va ulardan javob olish uchun so’rash imkoniyatini 
beradi. 
Taqsimlanadigan resursga ega har qanday Kompyuter tarmog’i server deb 
yuritilishi mumkin. Chunki boshqa Kompyuterlarni foydalanishga ruxsat bo’lgan bo’limi 
uchun modemli Kompyuter yoki kommunikasiyali serverdir. 
Shaxsiy Kompyuterlarni lokal tarmog’i keng tarqalgan. Dunyoda shaxsiy shu 
tarmoqlarda ishlaydi. Lokal tarmoqlar bir-biridan uzoq bo’lmagan masofada joylashgan 
Kompyuterlarni bog’lab turadi. Odatda ular bir yoki birnecha yakin joylashgan korxona, 
muassasa va ofislar Kompyuterlari birlashtiradi. Lokal tarmoqlarning asosiy 
farqlanuvchi xususiyati barcha uchun yagona Kompyuterlarning ma’lumot uzatish 
tezkor kanali va kommunikasiya asbob uskunalarida xatoli yuzaga kelish extimolining 
deyarli yo’qligi.