1 – Mavzu: Kasb psixologiyasining predmeti (2 soat) Reja

Psixologiya inson ruhiyatining o'ziga xos xususiyatlari ko'rinishlari va 
rivojlanishning umumiy qonuniyatlarini tadbiq etadi.  
Ruhiyat deganda nima tushuniladi 
Ruhiyat bu insonning ichki tuzilishi, ichki dunyosi, qobiliyatlari, barcha sohadagi 
imkoniyatlari kabilarni qamrab oladi. Tor ma'noda ichki dunyo tushuniladi.
Psixologiya o'zining predmetini to'rt bo'limga bo'lib o'rganadi:
1. Psixologiyaning asosiy masalalari.
2. Bilish jarayoni.
3. Shaxsning hissiy-irodaviy xususiyatlari.
4. Shaxsning individual tipologik xususiyatlari.
Birinchi bo'lim, psixologiyaning asosiy masalalarida a) fan predmeti;
b) vazifalari, prinsiplari, tarixi, metodlari, sohalari o'rganiladi. 
Psixologiya o'z vazifalarini amalga oshirishda konkret prinsiplarga tayanadi. 
Prinsip tamoyil degan ma'noni anglatadi. Prinsiplar ikkiga bo'linib, ya'ni asosiy 
prinsiplarga hamda yordamchi prinsiplarga tayangan holda tadqiqot ishlari olib 
boriladi.
Asosiy prinsiplarga:
1. Determinizm prinsipi.

---

2. Ong va faoliyat birligi prinsipi.
3. Psixikani faoliyatda taraqqiyo etish prinsipi kiradi.
Yordamchi prinsiplarga esa tarixiylik prinsipi, nazariya va amaliyot birligi 
prinsipi, monizm prinsipi va hokazolar kiradi.
Determinizm nima Determinizm so'zi sabab va oqibatning o'zaro birligini 
ifodalaydi. Bu prinsipga ko'ra sababsiz oqibat bo'lmaydi. Determinizm prinsipiga 
ko'ra psixika taraqqiyoti individning yashash muhiti bilan belgilanadi, ya'ni muhit 
o'zgarishi bilan psixika ham o'zgaradi. Masalan: qishloqda yaxshi dars o'ta 
olmaydigan qoloq bir maktabning o'quvchisi bilan shaharda maxsus chuqur ta'lim 
beriladigan lisey o'quvchisi tafakkuri o'rtasida farq bo'lishi tabiiy. Farqning sababi 
mavjud. Sababi muhit, shart-sharoitdir.
Agar muhit o'rtasidagi farq qanchalik kam bo'lsa, psixik xususiyatlarning 
rivojlanishi va shakllanishida ham farq kam bo'ladi. Aksincha esa farq katta 
bo'ladi.
Determinizm prinsipi nima uchun prinsip sifatida qabul qilinganq Psixologik 
voqeliklarni tadqiq etishda, ularni baholashda va rivojlantirishda determinizm 
prinsipiga amal qilinadi.
Ong va faoliyat birligi prinsipi. Bu prinsipga ko'ra ong va faoliyat o'zaro 
uzviy bog'liq hodisa hisoblanadi. Ya'ni biri ikkinchisini taqozo etadi. Mashhur rus 
psixologi Sergey Leonidovich Rubenshteyn psixologiyada ong va faoliyat birligi 
prinsipining asoschisi hisoblanadi. Dastlab bolada ongning shakllanishi uchun 
tug'ma imokniyatlar mavjud bo'ladi. Ammo uning shakllanishi bevosita 
faoliyatning shakllanishi bilan tarkib topadi. Ayni vaqtda faoliyat ongning 
shakllanishi va rivojlanishining negizi, o'z mohiyati manbai bo'lib xizmat qiladi. 
Ongsiz faoliyat bo'lmaydi, faoliyatsiz ong bo'lmaydi.
Psixikani faoliyatda taraqqiy etish prinsipi. Bu prinsipga ko'ra inson shaxsi 
va uning psixologik xususiyatlari faoliyatda taraqqiy etadi. Bu prisipning 
asoschisi 
psixologiyada 
faolyait 
nazariyasining 
asoschisi 
hisoblangan 
A.N.Leontyevdir. Leontyev o'zining «Psixika taraqqiyoti muammolari» nomli 
asarida quyidagi fikrni keltirgan: «Inson shaxsi va ongi faoliyatda shakllanadi, 
faoliyatd taraqqiy etadi va aynan shu faoliyatda namoyon bo'ladi».
Shu prinsiplarga asoslanib psixologik qonuniyatlar amalga oshiriladi va tegishli 
xulosalar chiqariladi.
Tarixiylik prinsipi. Psixologiyada biror voqelikni tadqiq etishni uning ayni 
paytgacha o'rganilish tarixi, jarayoni, ijobiy va salbiy jihatlari inobatga olinadi 
hamda tadqiqotchi tomonidan avval o'rganilmagan jihatlari yangilik sifatida kashf 
etiladi. Bu prinsipga asosan ilmiy tadqiqiy ishlarni amalga oshirishda 
foydalaniladi.