Microsoft Word Diloromxon oya tayyor. Д. Ас?арова

2. Eshitib yodda saqlash. Bolaga 2-3 soniya oralatib 7-10 ta, bir-biriga 
bog‘liq bo‘lmagan narsalar nomini ayting va undan eslab qolganlarini takrorlashni 
so‘rang. Uslubiyati xuddi ko‘rib, 
yodda saqlashning tekshiruvidagidek bo‘ladi. 
3. Mazmunini yodda saqlash. Bolaga ma’lum bir mazmundagi hikoya (1-2 
marta) aytib 
yoki o‘qib beriladi. So‘ngra boladan unda nima haqida 
gapirila
yotganligini aytib berish so‘raladi. Agar bola hikoyani so‘zma-so‘z aytsa, 
demak, unda eshitib 
yodda saqlash rivojlangan, agar u hikoyani 
o‘z so‘zlari bilan aytib, shu o‘rinda hikoyadagi asosiy narsani ajratsa, uning 
mazmunini etkaza bilsa, demak unda mazmunini 
yodda saqlash rivojlangan. 
4. Bolaning tasavvuri va ijodiy fikrlashi rivojlanganligini aniqlashda 
Rorshax 
metodikasi 
bo‘yicha 
tashxislash 
yordam 
beradi. 
Bu metodikani shvetsariyalik olim, doktor Rorshax ishlab chiqqanligi uchun uning 
nomi bilan atalgan. Bolaga qog‘ozga simmetrik tarzda 10 ta si
yox charejamasi 
(tomchisi) havola etiladi. Tekshiruvdan o‘ta
yotgan bola har bir dog‘ga qarab, 
xuddi mo‘saffo 
yoz osmonida so‘zib yurgan bulutlarning goho kemaga, goho 
uchib bora
yotgan chavandozga o‘xshab ketishidek, ularning nimani 
eslata
yotganligini, ularni nimani ko‘rayotganligini aytib berish kerak. Bola 
qara
yotganda vaqtni cheklash tavsiya etilmaydi. Javoblarni izohlash, aniqlash juda 
murakkab va mutaxassis-psixologlar tomonidan to‘liq amalga oshirilgan bo‘lishi 
mumkin. Biroq nafaqat mutaxassislar, balki ota-onalar ham bolasida ko‘p narsani 

---

62 
ko‘rishi va bilishi mumkin. Mana bir necha misollar: agar 6-7 
yoshli bola o‘zigi 
taklif etilgan si
yoh charejamasidan biron marta ham odamga o‘xshagan shaklni 
uchratmagan bo‘lsa, Rorshax testi asosida bu bolada rivojlanish to‘xtab, uning 
yon‐atrofdagi kishilar bilan munosabati juda-juda og‘ir yuzaga kelgan, deb xulosa 
chiqarish mumkin emasmi? Agar shu 
yoshdagi bola aynan o‘sha dog‘larda turli xil 
tuzilmalarni ko‘rsa demak, u o‘zida hissi
yot shaklining, keng qulami o‘ylashning 
rivojlanganligini namo
yon etib, ranglarni qiziqarli qilib izohlaydi, talqin etadi. 
Uning javoblarida odatiylik bilan o‘ziga xoslik o‘rtasida munosabat me’
yorda. Bu 
hol bola juda aqlli, ruhiy vazmin, o‘z salohiyatidan yengil va erkin foydalana 
biladi, 
degan 
xulosa 
chiqarish 
nahotki 
haqiqiy 
bo‘lmasa. 
agar bola dog‘larda hech narsa ko‘ra olmasa, demak, gap uning fikirlashi, asosan 
tasavvuri past darajadaligiga borib taqaladi.
5. Bo‘lajak birinchi sinf o‘quvchilarining og‘zaki- mantiqiy fikrlashini 
tekshirib ko‘rishni quyidagi topshiriqlar 
yordamida o‘tkazish mumkin: 
Buning uchun: Qanday so‘z to‘g‘ri keladi? - qish oyi…(sentyabr, oktyabr, 
fevral, noyabr, mart); - bir yilda …(24 oy, 3, 12, 4, 7); 
-ota o‘z o‘g‘lidan…(katta, kichik, teng); -yo‘lovchilar transporti…(kombayn, yuk 
mashinasi,avtobus, teplovoz). Ortiqcha so‘zni ayting:
-atirgul, lola, shahar, boychechak, rayhon; -dar
yo, ko‘l, ko‘prik, hovuz; 
-qo‘g‘irchoq, sakragich, qum, koptok, lego; -stol, gilam, kreslo, krovat, stul; 
-terak, qayin, arg‘uvon daraxti, atirgul tog‘ teragi; -tovuq, xo‘roz, burgut, 
kurka; 
-aylana, uchburchak, to‘rtburchak, ko‘rsatkich, kvadrat; -Sanjar, Iskandar, 
Ho‘san, Mavluda, Burhonov; -son, bo‘linma, qo‘shilma, ayirish, ko‘paytirish; 
-quvnoq, tez, g‘amgin, shirin, ehti
yotkor. To‘g‘ri ayt (og‘zaki-mantiqiy 
fikrlash 
darajasi 
bir-biriga 
o‘xshash 
narsalarni 
chiqara 
bilish). 
Masalan, «chinnigul» so‘ziga xuddi «bodiring»ga «sabzovot» qanday to‘g‘ri 
kelganidek mos so‘z topishini tanlab olish kerak.