Microsoft Word H?s?nov Orxan 2254. docx

 
Şə
kil1 

---

77
Alternativ enerji mənbələrinin təsnifatı 
 
+ 
Bu nöqteyi nəzərdən, daha perspektivli sahə günəş və külək enerjisi, kiçik çay 
sularının, su hövzələrinin qabarması və dalğalarından alınan enerjisi, geotermal və 
biokütlənin enerjisi hesab olunur. Elm və texnologiyanın sürətli inkişafı əsasında 
qeyri-ənənəvi bərpa olunan enerji mənbələrinin siyahısı durmadan artır ki, bu 
prosedur da yenilikcə başlamamışdır.Artıq 1991-ci ildə bərpa olunan mənbələrdən 
Enerji mənbələri 
Günəş (Helio) 
Külək 
Günəş
batareyası 
Kosmik 
energetika 
Helikondensator 
Bioloji 
Bitki becərmə 
Qazların 
biosintezi 
(bioqaz, 
hidrogen) 
Maye yanacağın 
istehsalı 
Geotermal 
Təbii 
Süni 
Dəniz 
Qabarma 
dalğası, axının 
enerjisindən 
istifadə 
Duzluluq 
fərqindən 
istifadə 
Tempratur 
fərqindən istifadə 

---

78
ə
ldə olunan enerji, ümumi istifadə edilən enerji istehsalına nisbətən faizlə Norveçdə - 
99%, Avstriyada – 70%, İsveçdə – 62%, Portuqaliyada – 55%, İsveçdə – 41%, 
İ
spaniyada – 25% təşkil etmişdir [8].
Bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadəni stimullaşdırmaqla getdikcə 
gərginləşməkdə olan ekoloji tarazlığı bərpa etmək məsələnin bir tərəfidirsə, qeyri-
neft sektorunun inkişaf etdirilməsidir. Bu proses ölkənin netf-qaz məhsullarından 
aslılığını azaltmaqla onun təbii resursa söykənən birtərəfli iqtisadi inkişafını daha 
davamlı və dünya bazarından asılılığı olmayan, dayanıqlı iqtisadi inkişafla təmin 
edəcəkdir. 
Kimyəvi maddələrlə çirklənmiş torpaq örtüyünün rekultivasiyası zamanı həmin 
torpaqların qiymətləndirmə şkalasının nəzərə alınması vacibdir. Rekultivasiya 
tədbirlərinin həyata keçirilməsi çirklənmiş torpaq sahələrinin çirklənmə dərəcəsi 
nəzərə alınmaq şərti ilə aşağıdakı mərhələlər üzrə baş verir: qiymətləndirmək, 
qruplaşdırmaq, mərəhlələrə ayırmaq və ən nəhayət vaxt etibarilə növbəyə qoymaq. 
Qruplaşdırma həm də digər faktorlara görə, məsələn çirklənmiş torpaq sahələrinin 
sanitar-gigiyenik xüsusiyətlərinə, istismar altında olub- olmamasına görə də aparılır. 
Torpaq örtüyünün əsas çirkləndiricilərinə neft sənayesi tullantılarından başqa 
ağır metallar, fenollar və poliaromatik karbohidrogenlər də aiddir. Beləki, müəyyən 
edilmişdir ki, adlarını sadaladığımız kimyəvi maddələrlə torpağın çirklənmə dərəcəsi 
neftlə çirklənmə dərəcəsi ilə düz mütənasibdir.SOCAR-ın Ekologiya İdarəsinin 
mərkəzi laboratoriyasından əldə edilən məlumatlara əsasən torpaqda ağır metallarım 
çoxunun miqdarı yol verilən qatılıq dərəcəsindən 3-20 dəfə artıqdır. 
Beləliklə, çirkləndirilmiş torpaqların təmizlənməsi prosesi həyata keçirilərkən, 
yalnız neft tullantılarının deyil, həmçinin başqa çirkləndiricilərin də təmizlənməsi 
diqqət mərkəzində olmalıdır. 

---

79
ƏDƏBİYYAT SİYAHISI 
 
1.
A.S İsayev, M.C Atakişiyev, R.Ə Teymurova, Azərbaycan Respublikasının 
yanacaq-enerji kompleksinin inkişafı üzrə dövlət proqramından irəli gələn elmi-
ə
məli fəaliyyəti vəzifələri. Bakı,2011 
2.
E.M Hacızadə, Energetik kompleks yeni islahatlar ərəfəsində. Bakı, 2000 
3.
Ətraf mühitin mühafizəsi və təbii resurslardan səmərəli istifadə. Bakı, 1996 
4.
Energetika haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunu, BB №8, Bakı, 1999 
5.
Hacızadə E.M., (2002), Neftqazçıxarma kompleksinin iqtisadi inkişaf modeli. 
Bakı: Elm 
6.
Hacızadə E.M, Abdullayev Z.S. Neft təsərrüfatının iqtisadi strukturunun 
modernizasiyası. Bakı: Elm, 2003, 512 s. 
7.
Hacızadə E.M. Sosiallaşan iqtisadiyyat. Bakı: Elm, 2006, 509 s. 
8.
Qərib Məmmədov, Mahmud Xəlilov, Ekologiya, ətraf mühit və insan 2006 
9.
M.Vəliyeva, H. Bəşirova, G. Misirova, Azərbaycan ekologiyası-10 ildə, 2009 
10.
Nurəliyeva R.N, Azərbaycanın yanacaq-enerji kompleksinin inkişafının 
iqtisadi-ekoloji problemləri. Bakı, 2010 
11.
Алиев И. Каспийская нефть Азербайджана. М.: Известия, 2003, 798 с. 
12.
Мирзаджанзаде А., Султанов Ч. Этюды нефтяной концепции 
Азербайджана
. Баку: 1994, 100 с. 
13.
Белая книга ядерной энергетики /Под общей редакцией проф. Е.О. 
Адамова
/ М.: ГУП НИКИЭТ, 2001, с. 324. 
14.
Бекаев
Л.С., Марченко С.В., Пинегин С.П. и другие. Мировая 
энергетика
и переход к устой- чивому развитию, Новосибирск: 
Наука
, 2000 433 с.
15.
Грей
Форест. Добыча нефти. М.: ЗАО Олимп-бизнес, 2004, 416 
с
.

---

80
16.
Максимов
В.А., Аношин В.В., Чернов И.Л. Исследования 
рынков
основных энергоноси- телей, Уфа, БГУ, 2000, 561 с.
17.
Максимов В., Аношин В., Чернов И. Исследования рынков основных 
энергоносителей
. Уфа: БГУ, 2000, 561 с. 
18.
Социально-экономическая география зарубежного мира. М.: Крон-
Пресс
,1998, 592 с. 
19.
Мирзаджанзаде А.Х., Султанов Ч.А.,(1994), Этюды нефтяной концепции 
Азербайджана
, Баку: Элм. 
20.
Самедзаде З.А. Экономическая безопасность. // Научные труды 
Международного
Союза экономистов и Вольного экономического общества. 
Том
первый. Москва, Санкт-Петербург 1994 г. 
21.
Тимми Боб., (2005), А есть ли дефицит? Азбука нефтяной экономики, М.: 
ЗАО
«Олимп-Бизнес». 
22.
Топливно-энергетический комплекс России 2000-2007 (справочно-
аналитический
обзор). М.: 2008, 309 c. 
23.
Родионов В.Г., Энергетика, проблемы настоящего и возможности 
будущего
, М.: 2010, 413 c. 
24.
Colin J. Campbell. The Coming Oil Crisis. Multi-Science Publishing Co. Ltd. 
297 c. - Kolin Kempell. 
25.
Colin J. Campbell, The Essence of Oil & Gas Depletion, 2004 ş. - Kolin 
Kempell. 
26.
Щелкачев В.Н. Отечественная и мировая нефтедобыча. История 
развития
, современное состоянии и прогнозы. М.: Нефть и газ, 2001, 442 c 
27.
World Energy Council, World Energy Resources, 2012 Survey 
28.
Global Energy Statistical Yearbook 2015 
29.
The World Bank 

---

81
30.
worldbank.org 
31.
indexmundi.com 
32.
yearbook.enerdata.net 
33.
http://www.mie.gov.az. 
34.
http://www.worldoil.com. 
35.
http://www.neftegaz.ru 
36.
http://www.İlham-Aliev.com. 
37.
http://www. energystrategy.ru 
38.
www.azstat.org 
39.
www.bp.com - BP-Azərbaycan. 
40.
www.iie.com - ABŞ-ın Beynəlxalq İqtisadiyyat İnstitutu 
41.
www.wto.org. - Ümumdünya Ticarət Təşkilatı