Muhammad Al- xorazmiy nomidagi tatu qarshi filiali Mustaqil ish Kafedra nomi: Telekommunikatsiya texnologiyalari Mavzu: Giroskoplar

Nyuton mexanikasida jism massasi uning tezligiga bog’liq emas deb 
hisoblanadi. Ammo bu hamma joyda jism harakati davomida har doim uning 
massasi o'zgarmasligini belgilmaydi. U tashqi muhit bilan 
jism orasida modda 
almashinuvi
, ya'ni, harakatlanayotgan jism tarkibining o'zgarishi hisobiga 

---

o'zgarishi mumkin. Masalan, aylanayotgan g’altak massasi kabelni 
o'ralayotgan yoki undan bo'shatib olinayotganlgiga mos ravishda ortadi yoki 
kamayadi. Raketada zaxiraga olingan yoqilg’i maxsuloti yonib bo'lgandan 
so'ng dvigatelning soplosi orqali tashlab yuboriladi va raketa massasi sekin-
asta kamayib boradi. 

1. Nyuton mexanikasida jism massasi uning tezligiga bog’liq emas deb 
hisoblanadi. Ammo bu hamma joyda jism harakati davomida har doim uning 
massasi o'zgarmasligini belgilmaydi. U tashqi muhit bilan jism orasida 
modda almashinuvi, ya'ni, harakatlanayotgan jism tarkibining o'zgarishi 
hisobiga o'zgarishi mumkin. Masalan, aylanayotgan g’altak massasi kabelni 
o'ralayotgan yoki undan bo'shatib olinayotganlgiga mos ravishda ortadi yoki 
kamayadi. Raketada zaxiraga olingan yoqilg’i maxsuloti yonib bo'lgandan 
so'ng dvigatelning soplosi orqali tashlab yuboriladi va raketa massasi sekin-
asta kamayib boradi. 
 
O'zgaruvchan massali moddiy nuqta dinamikasining asosiy tenglamasini 
(shuningdek, jismning ilgarilanma harakat tenglamasini) birinchi bo'lib 
I.V.Mesherskiy (1897) topgan. Sistemaning P impulsini kichik dt vaqtdagi 
o'zgarishini o'zgaruvchan massali ilgarilanma harakatlanayotgan jism va shu 
vaqt ichida undan ajralayotgan (yoki unga birlashayotgan) zarracha uchun 
quyidagicha yozamiz: 
Bu yerda m va V - lar jismning t vaqt momentidagi