Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi kollegiyasının 20 fevral 2011-ci il tarixli
Yüklə 4,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
FƏSADLAR hipoksiya/hipoksemiya ürək ritminin pozulması traxeya və bronxların travması pnevmotoraks (pnevmomediastinum) аtelektazlar bronxospazm ağciyər qanaxması infeksiya
1. Atlas of Procedures in Neonatology. Ed. M.G. Mac Donald, J. Ramasethu, Fourth edition, Wolters Kluwer, Lippincott Williams & Wilkins, 2007. 2. Managing newborn problems. A guide for doctors, nurses and midwifes. WHO, 2003 3. Manual of Neonatal Care. Sixth Edition. J. P. Cloherty, E. C. Eichenwald, A. R. Stark Wolters Kluwer, Lippincott Williams & Wilkins, 2008.
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 64 T T R R A A X X E E O O S S T T O O M M İ İ Y Y A A ( ( A A Ş Ş A A Ğ Ğ I I ) ) Prosedur yalnız həkim tərəfindən aparılır MƏQSƏD tənəffüs yollarının keçiriciliyinin təmin edilməsinin didər üsullarla mümkün olmaması ağ ciyərlərin uzunmüddətli süni ventilyasiyası (28 gündən çox) VƏSAİT
steril əlcəklər
steril materiallar: tənzif salfetlər, əskilər və pambıq kürəciklər
2 skalpel – 1-i dərini kəsmək üçün, digəri (ensiz) traxeyanı kəsmək üçün
1 ədəd Farabef qarmağı
1 ədəd birdişli qarmaq
traxeostomik boru – 2.0 - 4.0 mm diametrdə
antiseptik məhlul (700-li etil spirti və ya 2%-li xlorheksidin)
traxeostomik borunun təsbiti üçün lent PROSEDUR Prosedurdan əvvəl uşağı ağrısızlaşdırmaq (“Yenidoğulmuş uşağın ağrısızlaşdırılması” protokoluna bax) Əlləri yumalı və antiseptik məhlulla işləməli (“Əllərin işlənməsi” protokoluna bax) Təmiz əlcəklər geyməli İstilik rejiminə riayət etməklə, uşağı arxası üstə uzandırmalı, kürəyin altına mütəkkə qoyub, başını arxaya əyməli Traxeostomiyanın yerini təyin etməli: üzüyəbənzər qığırdağın aşağı kənarından döş sümüyünün dəstəyinə kimi Əlləri antiseptiklə işləyib, steril əlcəkləri geyinməli Boynun ön səthində dərini antiseptik məhlulla işləməli; Traxeostomiya sahəsinə steril material döşəməli Üzüyəbənzər qığırdağın aşağı kənarından düz orta xətt üzrə dəridə təxminən 0,5 sm olmaqla vertikal kəsik aparmalı Fassiyanı kəsdikdən sonra əzələləri kənarlara çəkməli Birdişli qarmaqla üzüyəbənzər qığırdağı yuxarı dartmalı Traxeya qığırdaqlarının həlqələri arasında (adətən 3-4-cü həlqələr arasında) skalpelin ucu ilə vertikal olaraq kiçik kəsik aparmalı Traxeostomik borucuğu alınan dəlikdən salmalı (şək. 38) Şəkil 38. Traxeostomik borunun yeridilməsi
Borunu lent vasitəsilə boynun arxasında təsbit etməli (ənsədə lentin altına pambıq və ya paralon material qoymalı) Aparılan prosedur haqqında qeydiyyat aparmalı FƏSADLAR qanaxma hematoma infeksiyalaşma boyun orqanlarının zədələnməsi
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 65 Ədəbiyyat 1. Atlas of Procedures in Neonatology. Ed. M.G. Mac Donald, J. Ramasethu, Fourth edition, Wolters Kluwer, Lippincott Williams & Wilkins, 2007. 2. Dulgucrov P, Gysin C, Perneger T V, Chevrolet J C. Percutaneous or surgical tracheostomy: a meta- analysis. Crit Care Med 1999; 27: 1617-1625. 3. Freeman B D, Isabella K, Lin N, Buchman T G. A meta-analysis of prospective trials comparing percutaneous and surgical tracheostomy in critically ill patients. Chest 2000; 118: 1412-1418. 4. Gianoli G., Muller R., Guariso J. (1990) Tracheostomy in the first year of life. Ann Otol Rhinol 99: 896- 901. 5. Manual of Neonatal Care. Sixth Edition. J. P. Cloherty, E. C. Eichenwald, A. R. Stark Wolters Kluwer, Lippincott Williams & Wilkins, 2008. 6. Paediatric Tracheostomy VJ Abdullah, JSW Mok, HB Chan, KM Chan, CA van Hasselt HK J Paediatr (New Series) 2003;8:283-289 7. Simma B, Spehler D, Burger R, Uehlinger J, Ghelfi D, Dangel P, et al. Tracheostomy in children. Eur J Pediatric. Apr 1994;153(4):291-6.
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 66 P P L L E E V V R R A A B B O O Ş Ş L L U U Ğ Ğ U U N N U U N N P P U U N N K K S S İ İ Y Y A A S S I I V V Ə Ə D D R R E E N N A A J J I I Prosedur həkim tərəfindən yerinə yetirilir. MƏQSƏD pnevmotoraks zamanı plevra boşluğundan havanın çıxarılması plevra boşluğundan patoloji mayelərin (qan, irin, eksudat və s.) çıxarılması VƏSAİT
steril əlcəklər
steril tamponlar
steril əskilər
steril ləyən
“kəpənək” tipli steril iynə - 18-20 GA və ya venadaxili kanyula
steril sıxac və ya kran
steril iti uclu əyri sıxac
steril lanset və ya pinset
steril iynətutan və tikiş materialı
troakar (keçirici ilə kateter) və ya kateter 8 Fr;10 Fr
birdəfəlik şprislər 20 ml
drenaj sistemi (birləşdirici boru, giriş və çıxış borucuğu olan qab)
leykoplastır
antiseptik məhlul (70%-li etil spirti və ya 2%-li xlorheksidin) PROSEDUR Prosedurdan əvvəl uşağı ağrısızlaşdırmaq (“Yenidoğulmuş uşağın ağrısızlaşdırılması” protokoluna bax) Əlləri yumalı və antiseptik məhlulla işləməli (“Əllərin işlənməsi” protokoluna bax) Uşağı arxası üstə və ya sağlam yanı üstə uzatmaq Punksiya yerini müəyyənləşdirmək: punksiya yeri: ön qoltuqaltı xətt boyunca 4-5-ci qabırğaarası (yanı üstə olduqda) və ya orta körpücük xətti boyunca 2-3-cü qabırğaarası (arxası üstə olduqda), qabırğanın üst kənarı (qabırğanın alt kənarında qan damarları və sinir yerləşir!) (şək.39) Şəkil 39. Plevra boşluğunun punksiya yerləri
Yandan yanaşma zamanı zədələnmiş tərəfdə yuxarı ətrafı 90° qaldırmaq lazımdır ki, punksiya yeri azad olsun
Steril əlcəkləri geymək Punksiya yerini antiseptik məhlulu ilə işləyib ətrafını steril əski ilə örtmək Plevra boşluğunun punksiyası Venadaxili kanyulanı və ya “kəpənək” tipli iynəni krancıqla əlaqəli olan şprislə birləşdirmək Krançıq olmadıqda sıxaclı uzadıcıdan istifadə etmək olar Dərini azca yuxarı yerdəyişməklə iynəni əvvəlcədən seçilmiş yerdə vertikal olaraq döş qəfəsinə yeritmək (şək. 40)
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 67 Şəkil 40. Plevra boşluğunun punksiyası
İynəni yavaşca 0,5-1,5 sm dərinliyində (uşağın kütləsindən asılı olaraq) plevral boşluğa düşənə qədər yeritmək Krancığı “açıqdır” vəziyyətdə qurmaq və ya sıxacı açmaq Şprisin porşenini yavaş-yavaş dartmaqla plevral boşluqdan havanı (mayeni) çıxarmaq Şpris möhtəviyyatla dolarsa krancığı bağlamaq və ya sıxac qoyub şprisi ayırmaqla içərisindəkini boşaltmaq Yenidən şprisi birləşdirməklə plevra boşluğu möhtəviyyatdan tamamilə təmizlənənə qədər proseduru təkrar etmək Prosedur başa çatdıqdan sonra iynəni çıxartmaq, iynə yerini antiseptiklə işləyib steril sarğı qoymaq Plevra boşluğunun drenajı Troakar istifadə etməklə yerinə yetirilmə texnikası (şək. 41): Şəkil 41. Plevra boşluğunun drenajı üçün troakar
Əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş yerdə qabırğanın alt kənarı üzərində dəri səthində 2 mm ölçüdə kəsik aparmaq
Troakarın ucunu kəsik yerinə qoyub, dərini qabırğanın üst kənarına qədər dartaraq plevral boşluğa düşənə qədər döş qəfəsinin divarını deşmək (“boşluğa düşmək” hissi) Keçiricini yüngülcə geri çəkməklə kateteri 1-1,5 sm dərinliyə yeridib keçiricini çıxartmaq Kateteri uzadıcının köməyi ilə drenaj sisteminə birləşdirmək Kəsik yerini antiseptiklə işləyib, tikiş qoyduqdan sonra kateteri dəriyə fiksasiya etmək Yara ətrafını təkrar işlədikdən sonra steril sarğı qoymaq İti uclu əyri sıxacın və kateterin köməyi ilə drenajın texnikası Əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş yerdə qabırğanın alt kənarı üzərində dəri səthində 2 mm ölçüdə kəsik aparmaq Sıxacın iti ucunu kəsik yerinə qoyub, dərini qabırğanın üst kənarına qədər dartaraq plevral boşluğa düşənə qədər döş qəfəsinin divarını deşmək Sıxacı çıxartmaq Həmin sıxacla kateterin ucundan tutaraq yaradılan kanalla plevra boşluğuna yeritmək (şək. 42)
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 68 Şəkil 42. Sıxacdan istifadə etməklə plevra boşluğunun drenajı
Ehtiyatla sıxacı aralayıb kateteri 1-1,5 sm dərinliyə yeritmək Kateteri uzadıcının köməyi ilə drenaj sisteminə birləşdirmək Kəsik yerini antiseptiklə işləyib, tikiş qoyduqdan sonra kateteri dəriyə fiksasiya etmək Yara ətrafını təkrar işlədikdən sonra steril sarğı qoymaq Kateterin vəziyyətinə rentgenoloji olaraq nəzarət etmək (arzu olunur) Yerinə yetirilən prosedur barədə qeydiyyat aparmaq FƏSADLAR İnfeksiya Qabırğaarası damarlardan qanaxma Qabırğaarası sinirin zədələnməsi Ağ ciyərin travması Ədəbiyyat 1. Atlas of Procedures in Neonatology. Ed. M.G. Mac Donald, J. Ramasethu, Fourth edition, Wolters Kluwer, Lippincott Williams & Wilkins, 2007. 2. Manual of Neonatal Care. Sixth Edition. J. P. Cloherty, E. C. Eichenwald, A. R. Stark Wolters Kluwer, Lippincott Williams & Wilkins, 2008. 3. R. Margau, J. G. Amaral, P. G. Chait, J. Cohen Percutaneous Thoracic Drainage in Neonates: Catheter Drainage versus Treatment with Aspiration Alone Radiology; 241 (1) 2006.
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 69 P P E E R R İ İ K K A A R R D D B B O O Ş Ş L L U U Ğ Ğ U U N N U U N N P P U U N N K K S S İ İ Y Y A A S S I I - - P P E E R R İ İ K K A A R R D D İ İ O O S S E E N N T T E E Z Z Prosedur həkim tərəfindən yerinə yetirilir MƏQSƏD perikard boşluğuna toplanmış hava, maye və ya qanın xaric edilməsi GÖSTƏRİŞ Ürəyin tamponadasına şübhə olduqda (pnevmoperikard, hemohidroperikard):
Hemodinamikanın kəskin pozulması (taxi- və ya bradikardiya, ürək tonlarının karlaşması, zəif periferik nəbz və AT-in azalması)
EKQ-də dəyişiklik (QRS voltajının kəskin azalması)
Döş qəfəsinin ön proyeksiyadan rentgen şəklində ürək sərhədlərinin genişlənməsi VƏSAİT
steril əlcəklər
steril materiallar: pambıq kürəciklər, tənzif salfetlər və əskilər
birdəfəlik şprislər ( 5,0 və 10 ml-lik)
venadaxili kanyula 20-22 G
antiseptik məhlul (70%-li etil spirti və ya 2%-li xlorheksidin) PROSEDUR Prosedurdan əvvəl uşağı ağrısızlaşdırmaq (“Ağrısızlaşdırma” protokoluna bax) Əlləri yumalı və antiseptik məhlulla işləməli (“Əllərin işlənməsi” protokoluna bax) Əlcəkləri geyməli İstilik rejiminə riayət etməklə, uşağa yarımoturaq vəziyyət vermək Döşün ön səthinin dərisini antiseptik məhlulla işləmək: xəncərvarı çıxıntı və epiqastral nahiyənin Əlcəkləri çıxarmaq Əlləri antiseptiklə işləyib steril əlcək geymək Bilavasitə xəncərvarı çıxıntının alt hissəsində punksiya yerini müəyyən etmək Döş qəfəsinin səthinə nəzərən 30°-li bucaq altında sol körpücük sümüyünün ortası istiqamətində (dekstrakardiyada-sağ tərəfə doğru) daimi mənfi təzyiq yaratmaqla boşluğa düşmə hissinə qədər şprisə birləşdirilmiş iynəni yeritmək (şək.43) Şəkil 43. Perikard boşluğunun punksiyası
Perikard boşluğuna düşəndə kanyulanı saxlamaqla şprislə iynəni çıxarmaq Kanyulaya şprisi birləşdirib yığılan hava və ya başqa möhtəviyyatı çıxartmaq Prosedurdan sonra kanyulanı çıxardaraq, punksiya yerini dezinfeksiyaedici məhlulla işlədikdən sonra steril sarğı qoymaq Prosedur barədə xəstəlik tarixində müvafiq qeydiyyat aparmaq Qeyd: proseduru yerinə yetirərkən və ondan sonra mümkün olduqda uşağın ürək fəaliyyətinin monitorinqini təmin etmək lazımdır. FƏSADLAR miokardın zədələnməsi ürək boşluqlarının punksiyası pnevmotoraks, hemotoraks infeksiyalaşma
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 70 Ədəbiyyat 1. Atlas of Procedures in Neonatology. Ed. M.G. Mac Donald, J. Ramasethu, Fourth edition, Wolters Kluwer, Lippincott Williams & Wilkins, 2007. 2. Collier PE, Goodman GB. Cardiac tamponade caused by central venous catheter perforation of the heart: a preventable complication. J Am Coll Surg. 1995;181:459-463 3. Fischer GW, Scherz RG. Neck vein catheters and pericardial tamponade. Pediatrics. 1973;52:868-871 4. Pesce C, Mercurella A, Musi L, Campobasso P, Negri M. Fatal cardiac tamponade as a late complication of central venous catheterization: a case report. Eur J Pediatr Surg. 1999;9:113-115 5. Sullivan CA, Konefal SH Jr. Cardiac tamponade in a newborn: a complication of hyperalimentation. JPEN J Parenter Enteral Nutr. 1987;11: 319-321 6. Van Engelenburg KC, Festen C. Cardiac tamponade: a rare but life-threatening complication of central venous catheters in children. J Pediatr Surg. 1998;33:1822-1824 7. Van Niekerk M, Kalis NN, Van der Merwe PL. Cardiac tamponade following umbilical vein catheterisation in a neonate. S Afr Med J. 1998;88(suppl 2):C87-C90
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 71 F F O O T T O O T T E E R R A A P P İ İ Y Y A A Prosedur tibb bacısı və ya həkim tərəfindən aparılır. TƏRİF Fototerapiya (FT) – mavi və ya soyuq ağ işığın təsirindən dəri örtüyünün 2 mm dərinliyində baş verən kimyəvi reaksiya nəticəsində sərbəst (qeyri-düz) bilirubin toksiki olmayan hala çevrilir, bağırsaq və böyrəklər vasitəsilə qandan xaric edilir. Yenidoğulmuş uşağın qanında qeyri-düz bilirubinin səviyyəsinin yüksəlməsi nüvə sarılığının inkişafı ilə təhlükəlidir. MƏQSƏD Qanda qeyri-düz bilirubinin səviyyəsinin azaldılması FT-ə göstəriş Fototerapiyaya göstəriş üçün ümumi zərdab bilirubininin səviyyəsi cədvəl
8-də və şəkil 44-də göstərilir: Cədvəl 8. Yaşdan asılı olaraq plazmada ümumi bilirubinin konsentrasiyası (mkmol /l)) Fototerapiya Yaşı Vaxtında doğulan uşaq İstənilən risk amili* 1-ci gün İstənilən görünən sarılıq 2-ci gün 260 220
3-cü gün 310
270 4-cü gün və sonra 340 290
Risk amilləri vaxtından əvvəl doğulma sepsis
hipoksiya asidoz
hipoproteinemiya Şəkil 44. YHX-də müalicə taktikasının seçilməsi
lampası (dalğa uzunluğu 550-600 nm). Nəzərə almaq lazımdır ki, gündüz işığı lampası az effektlidir!
uşağın gözləri üçün eynək
inkubator (küvez), istilik mənbəyi olan masa və ya adi çarpayı
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 72 PROSEDUR Fototerapiyanın rejimləri Fasiləsiz FT- bütün gün ərzində aparılır, qidalandırmaq və müəyyən prosedurlar üçün fasilə mümkündür. Qabarıq hiperbilirubinemiya zamanı tətbiq olunur; Fasiləli FT- müəyyən vaxt intervalları ilə tətbiq edilir; Ikiqat FT- yüksək intensivlikli FT, uşaq xüsusi “kamera”ya yerləşdirilir, FT lampaları hər tərəfdən ya da iki tərəfdən yerləşdirilir, adi işıq lampaları və işıqlanan döşəkdən istifadə olunur. Daha ağır hallarda və MQK ilə birlikdə təyin etdikdə effektlidir. Temperatur rejiminə riayət etməklə, uşağı soyundurub uzatmaq Gözlərə eynək taxıb cinsiyyət üzvlərini örtmək Uşaq üzərində 30-50 sm məsafədə lampanı yerləşdirmək (lampadan istifadə etmə müddətini nəzərə alaraq) Hər 2-4 saatdan bir uşağın vəziyyətini dəyişmək Hər 1-2 saatdan bir qoltuqaltı temperaturu ölçmək. Elektron temperatur datçiki olarsa, bədən hərarətini fasiləsiz ölçmək Gündə 2 dəfə uşağı çəkmək Aparılan prosedur haqda qeydiyyat etmək FƏSADLAR Uşaq tərəfindən: hissolunmaz maye itkisinin 30%-dən 100%-ə qədər olması hipertermiya nəcisin xarakterinin (yaşıl rəngdə) və sayının dəyişməsi gözün zədələnməsi dəridə tranzitor səpgilər yuxululuq “bürünc uşaq” sindromu (qan zərdabında misin fotodestruksiya məhsullarının artması və onların dəridə toplanması nəticəsində dərinin bürünc çaları) trombositopeniya Personal tərəfindən: baş ağrısı, başgicəllənmə gözlərin qıcıqlanması FT-nin başa çatdırılması FT-nin davam etdirilməsi qərarına sarılığın intensivliyi və qan zərdabında ümumi bilirubinin səviyyəsinin dinamikasına görə gəlmək olar.
Ədəbiyyat 1. American Academy of Pediatrics, Subcommittee on Hyperbilirubinemia. Management of hyperbilirubinemia in the newborn infant 35 or more weeks of gestation Pediatrics. 2004;114(1):297– 316.
2. Canadian Paediatric Society, Fetus and Newborn Committee. Guidelines for detection, management and prevention of hyperbilirubinemia in term and late preterm newborn infants (35 or more weeks’ gestation). Paediatr Child Health. 2007; 12(5):1B–12B. 3. M. J. Maisels, V. K.Bhutani, D. Bogen, T. B. Newman, A. R. Stark, J. F. Watchko Hyperbilirubinemia in the Newborn Infant >35 Weeks’Gestation: An Update With Clarifications Pediatrics 124;4, 2009. 4. T. B. Newman, M. W. Kuzniewicz, P. Liljestrand, S. Wi, C. McCulloch, G. J. Escobar Numbers Needed to Treat With Phototherapy According to American Academy of Pediatrics Guidelines Pediatrics 2009;123;1352-1359. 5. Thomas B. Newman Universal Bilirubin Screening, Guidelines, and Evidence Pediatrics 2009;124;1199- 1202;
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 73 M M Ü Ü B B A A D D İ İ L L Ə Ə Q Q A A N N K K Ö Ö Ç Ç Ü Ü R R Ü Ü L L M M Ə Ə S S İ İ ( ( M M Q Q K K ) ) Prosedur həkim tərəfindən yerinə yetirilir. MƏQSƏD Bilirubin ensefalopatiyasının qarşısını almaq üçün zərdab bilirubininin artıq miqdarının bədəndən xaric edilməsi Eritrositlərin hemolizini dayandırmaq üçün körpənin sensibilizasiya olmuş eritrositlərinin və dövredən antitellərin xaric edilməsi Hemodinamikanın stabilləşməsi və oksigenasiyanın yaxşılaşması üçün anemiyanın aradan qaldırılması GÖSTƏRİŞLƏR Göbək venası qanında doğuş zamanı ümumi bilirubinin səviyyəsinin >85mkmol/l və Hb < 110q/l olması; 6-8 saat intervalla yoxladıqda ümumi bilirubinin saatlıq artımının >8,5 mkmol/l/saat olması; Bilirubinin ümumi səviyyəsinin istənilən yaşda >340 mkmol/l olması və əgər aşağıdakı risk amilləri varsa:
Ağırlaşmış mamalıq anamnezi (hazırkı hamiləlikdə antitellərin titrinin artması, düşük, əvvəlki uşaqlarda yenidoğulmuşun hemolitik xəstəliyin olması)
Sepsis
Hipoksiya
Asidoz
Hipoproteinemiya
Nüvə sarılığının istənilən yaşda klinik təzahürü (yuxululuq, oyanıqlığın artması, əzələ tonusunun dəyişməsi, qidadan imtina, diksinmələr, qıcolmalar, hipertermiya, uzun müddətli güclü qışqırıq, koma)
MQK qərarına gəldikdə aşağıda verilən əyrilikdən istifadə etmək olar (şək. 44). VƏSAİT
Eritrositar kütlə
Təzə dondurulmuş plazma
Steril xələt
Steril maska və papaq
Steril əskilər
Steril sarğı materialı (salfetka, kürəciklər)
Steril ipək sap
Steril alətlər (neştər, qayçı, sıxac, maqqaş)
Steril əlcəklər
Təmiz əlcəklər
Qoruyucu eynək
Birdəfəlik şprislər 10-20 ml-lik (azı 20 ədəd)
Götürülən qanla dolu şprislərin toplanması üçün qab
Mərkəzi vena kateteri
İstifadə olunan sarğı materialı üçün ləyən
Fizioloji məhlul
10%-li kalsium qlükonat məhlulu (əgər sitrat qandan istifadə olunarsa)
Oksigen (lazım gəldikdə)
Şok əleyhinə və reanimasiya üçün dəst
Monitor (imkan olsa)
İstilik şüa mənbəyi
Reanimasiya masası
Alətlər üçün masa
Termometr
Su termometri
Mübadilə qanköçürülməsinin qeydiyyatı forması
Antiseptik məhlul (70%-li etil spirti və ya 2%-li xlorheksidin)
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 74 PROSEDUR MQK-dən əvvəl eritrositar kütlə və plazmanın lazım olan həcmi hesablanmalıdır (qan vasitələrinin ümumi həcmi uşaqda dövranedən qanın 2 misli civarinda olmalıdır, yəni vaxtında doğulan uşaqlar üçün 80 ml/kq x 2, vaxtından əvvəl doğulanlar üçün 90 ml/kq x 2). Donor qanının komponentlərinin seçimində uşağın və ananın qan qrupunu və hemolitik xəstəliyin səbəbi nəzərə alınır. Rezus amillə əlaqədar hemolitik xəstəlikdə: rezus mənfi, yenidoğulmuşun qanı ilə eyni və ya 0(I) qan qrupundan eritrositar kütlə və AB(IV) və ya eyni qan qrupundan olan plazma 2:1 nisbətində. ABO sistemi üzrə hemolitik xəstəlikdə: 0(I) qrupdan və rezusu yenidoğulmuşun qanı ilə eyni, ya da rezus mənfi eritrositar kütlə, AB(IV) qrupdan olan və ya yenidoğulmuşun qanı ilə eyni plazma 2:1 nisbətində. Əgər anada qan qrupu O(I) rezus mənfidirsə, onda 0(I) qrup rezus mənfi, ya da rezusu yenidoğulmuşun qanı ilə eyni olan eritrositar kütlə və AB(IV) qrupdan olan və ya yenidoğulmuşun qanı ilə eyni plazma 2:1 nisbətində. Eritrositar kütlə müayinə olunmuş, süzülmüş və hazırlanma müddəti 3 gündən artıq olmamalıdır. İmkan olsa yuyulmuş eritrositlərdən istifadə etmək lazımdır Valideynlərin yazılı icazəsini almaq Prosedurdan əvvəl uşağım məlumatlarını tutuşdurmaq Uşağın və donorun qan qrupunu təkrar yoxlamaq Donor və resipiyentin qanının uyğunluğunu laborator şəraitdə yoxlamaq Prosedur aseptika və antiseptika prinsiplərinə və istilik rejiminə riayət etməklə ayrıca otaqda aparılmalıdır MQK prosedurda neonatoloq və 1-2 tibb bacısı iştirak etməlidirlər MQK üçün iş yerinin hazırlanması Eritrositar kütlə və plazmanı su hamamında isitmək lazımdır, bu zaman suyun hərarəti 37° –dən artıq olmamalıdır Əlləri yuyub antiseptiklə işləmək Tibb bacısına steril paltar və əlcəkləri geydirmək Eritrositar kütlə və plazmanı ayrıca şprislərə yığmaq lazımdır (vaxtında doğulan uşaqlar üçün 20 ml, vaxtından əvvəl doğulmuşlar üçün 10 ml): eritrositar kütlə ilə və plazma dolu şprislərin nisbəti 2:1-ə olmalıdır Eritrositar kütlə və plazma yığılan şprislər steril örtüklü alət masası üzərinə istilik şüa mənbəyi altında belə ardıcıllıqla düzülür – iki şpris eritrositar kütlə və bir şpris plazma Körpəni əvvəlcədən isidilmiş masanın üzərinə uzatmaq Neonatiloq əllərini yuyub antiseptiklə işləməli Əməliyyat yerini işləmək Steril paltar və əlcək geyinmək Operasiya yerini steril əski ilə örtmək Mərkəzi venanı kateterizasiya etmək (“Göbək venasının kateterizasiyası” protokoluna bax) Əgər MQK-dən əvvəl kateter qoyulubsa, operasiya yerini işlədikdə onu steril əski və ya salfetkaya büküb və kateterin ucunu 70%-li spirtlə diqqətlə təmizləmək lazımdır. Steril şprislə ümumi bilirubin, qlükoza, Hb, Ht, eritrositləri təyin etmək üçün 2-5 ml qan götürmək MQK proseduru qan komponentlərinin növbə ilə yeridilməsi və uşaq qanının çıxarılması yolu ilə həyata keçirilir MQK-ni qan komponentlərinin yeridilməsi ilə başlamaq Hər 100 ml yeridilən və çıxarılan qandan sonra qlüqisirin (sitrat) neytrallaşdırılması məqsədilə 1ml dozada kalsium qlükonat vurmaq Ümumi bilirubin, qlükoza və kalsiumun miqdarını təyin etmək üçün axırıncı çıxarılan qandan 2-5 ml götürmək MQK eritrositar kütlə yeridilməklə başa çatdırılır Nəzərə çarpan anemiya zamanı 10 ml/kq hesabı ilə əlavə eritrositar kütlə yeritmək olar MQK aparan zaman yeridilən və çıxarılan qanın miqdarı barədə diqqətlə qeydiyyat etmək (təqdim olan formaya bax) Yerinə yetirilən prosedur barədə qeyd etmək
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 75 FƏSADLAR Damar mənşəli: emboliya tromboz
perforasiya vazospazm qaraciyərin işemiyası bağırsağın işemiyası Ürək pozğunluğu: aritmiya hipovolemiya asistoliya elektrolit disbalans – hiperkaliemiya, hipernatriemiya, hipokalsiemiya, asidoz, alkaloz qanın laxtalanmasının pozğunluğu trombositopeniya İnfeksiyalar Hipotermiya Hipoqlikemiya Transfuzion reaksiya Prosedur zamanı monitorinq dəri örtüyünün rəngi və mikrosirkulyasiyanın vəziyyəti ürək döyünmələrinin sayı tənəffüsün sayı bədən hərarəti arterial təzyiq (mümkünsə) qanın saturasiyası (mümkün olarsa) MQK-dən sonra nəzarət dəri örtüyünün rəngi və mikrosirkulyasiyanın vəziyyəti ürək döyünmələrinin sayı tənəffüsün sayı bədən hərarəti arterial təzyiq (mümkünsə) qanın saturasiyası (mümkün olarsa) saatlıq diurezi qeyd etmək qanda bilirubinin səviyyəsi (8 saatdan sonra) qanda qlükozanın səviyyəsi sidiyin ümumi analizi qanın ümumi analizi (12 saatdan tez olmayaraq)
1. Blood and blood component therapy in neonates, AIIMS – NICU protocols 2008, 2. Hsiao-Neng Chen et al. Exchange transfusion using peripheral vessels is safe and effective in newborn infants. Pediatrics. October 2008; 122(4): e905-e910. 3. Laurie A. Steiner et al. A decline in the frequency of neonatal exchange transfusions and its effect on exchange-related morbidity and mortality, Pediatrics. July 2007;120: 27-32. 4. Neonatology Clinical Guidelines King Edward Memorial/Princess Margaret Hospitals Perth Western Australia, July 2006, 5. Red blood cell transfusion in newborn infants: Revised guidelines Canadian Paediatric Society (CPS) February 2009. 6. Transfusion of Blood Components to Infants under Four Months Irish Medical Journal, June 2007,
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 76 Ə Ə L L A A V V Ə Ə L L Ə Ə R R ƏLAVƏ 1 YENİDOĞULMUŞ UŞAQDA PROSEDUR VƏ YA MANİPULYASİYA APARMAQ ÜÇÜN VALİDEYNLƏRİN MƏLUMATLANDIRILMASI, RAZILIĞI
Bu sənədlə təsdiq olunur ki, Siz uşağınıza yenidoğulmuşların intensiv terapiyası şöbəsində yerləşdiyi müddətdə, müəyyən prosedur və ya manipulyasiyaların lazım ola biləcəyi barədə məlumatlandırılmışsınız. Diaqnostik və müalicə məqsədi ilə, qan damarlarının kateterizasiyası, onurğa beyni, əmgək punksiyası və ya sidik kisəsisinin punksiyası, plevra boşluğundan toplanmış hava və ya mayenin xaric edilməsi üçün plevral punksiya, mədəyə zond yeridilməsi, sidik kisəsisinin kateterizasiyası, traxeyanın intubasiyası və ya tənəffüs çatmamazlığını müalicə etmək üçün traxeostomiya qoyulması, dərmanların əzələdaxili yeridilməsi və s. lazım gələ bilər.
Sizi məlumatlandırırıq ki, yuxarıda adı çəkilən bir və ya bir neçə prosedur və ya manipulyasiyaların aparılması Sizin uşağınızın xəstəliyi və/və ya onun ağır vəziyyəti ilə əlaqədardır və onlar xəstənin vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına və/və ya stabilləşdirilməsinə yönəldilmiş müalicə tədbirləri planına daxildir. Eyni zamanda, Siz bilməlisiniz ki, istənilən prosedur aparılan zaman və ya aparıldıqdan sonra tibbi fəsadlarla müşayiət oluna bilər.
Biz Sizi əmin edirik ki, hər bir prosedur və ya manipulyasiya icrasını yaxşı bacaran, yalnız təcrübəli həkim və ya tibb bacısı tərəfindən yerinə yetiriləcək.
Mən, aşağıda imza edən _________________________________________________, uşağın
(ad və soyadı aydın yazmalı) ________________________, təsdiq edirəm ki, prosedur və ya manipulyasiyaların aparılmasının vacibliyi, (anası, atası və s.)
aparılması zamanı və ya sonra mümkün ağırlaşmaları ilə tanış oldum, bunların mənim uşağımın xeyrinə olduğunu başa düşürəm və onun (onların) aparılmasına razılıq verirəm.
İmza___________________________
Tarix___________________________
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 77 ƏLAVƏ 2 Xəstənin soyadı Xəstəlik tarixinin № Ümumi tədbirlər Yerli ağrısızlaşdırma Qlükoza/saxaroza doza ____________ Х __________dəfə Dərmanlar: doza
dəfə doza
dəfə ÜDS _____ dəfə/dəq. TT ______ dəfə/dəq. АT______ mm Hg süt. SaO 2 _____ % Т ______ О С USM Kateterin yeridilmə dərinliyi sm ÜDS _____ dəfə/dəq. TT ______ dəfə/dəq. АT ______ mm süt Prosedurun yerinə yetirilmə tarixi və vaxtı: Həkimin/tibb bacısının soyadı, adı və imzası: ə/d, v/d, per os Prosedurdan əvvəl vəziyyəti: Prosedurdan sonra vəziyyət Prosedur zamanı və prosedurdan sonra fəsadlar Qeydlər: ə/d, v/d, per os Prosedurun qısa xülasəsi: Kateterin vəziyyətinə nəzarət, vəziyyətin korreksiyası (qan damarlarının kateterizasiyası aparılıbsa): Rentgenoqram Prosedur/manipulyasiyanın adı: Diaqnoz/göstərişlər: Ağrısızlaşdırma: Yenidoğulmuş uşaqda prosedur/manipulyasiyanın aparılması protokolu
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 78 ƏLAVƏ 3 Diametrin beynəlxalq işarələnməsi və onların mm ölçüsü Kateterin diametrinin fransız işarə sistemi
1 Fr = 0.33 mm, yəni 5 Fr kateterin diametri = 1.67 mm, 9 Fr kateterin diametri = 3 mm və s. Fr işarəsi diametr mm-lə 3 1
4 1.35 5 1.67
6 2 7 2.3
8 2.7 9 3
10 3.3 11 3.7
12 4 13 4.3
14 4.7 15 5
16 5.3 17 5.7
18 6 19 6.3
20 6.7 22 7.3
24 8 26 8.7
28 9.3 30 10
32 10.7 34 11.3
Kateterin (iynənin) diametrinin amerika işarə sistemi GA işarəsi Kateterin (iynənin) diametri mm-lə 10 2.588 11 2.305 12 2.053 13 1.828 14 1.628 15 1.450 16 1.291 17 1.150 18 1.024 19 0.912 20 0.812 21 0.723 22 0.644 23 0.573 24 0.511 25 0.455 26 0.405 27 0.361 28 0.321
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı
79 ƏLAVƏ 4 CƏDVƏLLƏRİN SİYAHISI Cədvəl 1. Əllərin işlənməsi alqoritmi ................................................................................................................ 10 Cədvəl 2. Neonatologiyada istifadə olunan analgetiklər və anestetiklər ......................................................... 14 Cədvəl 3. Dərmanlar, onların müştərəkliyi və dozası...................................................................................... 14 Cədvəl 4. Yenidoğulmuş uşaqların konkret prosedur və manipulyasiyalar zamanı ağrısızlaşdırılması ................ 15 Cədvəl 5. Göbək kateterinin yeridilmə uzunluğu ............................................................................................ 31 Cədvəl 6. İntubasiya borusunun ölçüsü və traxeyanın intubasiyası zamanı onun yeridilmə dərinliyi................... 59 Cədvəl 7. ETB məsləhət görülən ölçüsü, yeridilmə dərinliyi, TBA sanasiyası üçün kateterin ölçüsü.................. 62 Cədvəl 8. Yaşdan asılı olaraq plazmada ümumi bilirubinin konsentrasiyası (mkmol /l)) ............................... 71 ŞƏKİLLƏRİN SİYAHISI Şəkil1. Əllərin yuyulması və antiseptik işlənməsi texnikası.............................................................................. 9 Şəkil 2. Mədə zondunun yeridilmə uzunluğunun təyini .................................................................................. 21 Şəkil 3. Mədə zondunu yeridərkən uşağın vəziyyəti ....................................................................................... 21 Şəkil 4. Mədə zondunun fiksasiyası................................................................................................................. 22 Şəkil 5. Əzələdaxili inyeksiyanın texnikası ..................................................................................................... 23 Şəkil 6. Dabanın deşilmə yeri .......................................................................................................................... 24 Şəkil 7. Yenidoğulmuşun dabanından qanın götürülməsi................................................................................ 24 Şəkil 9. Periferik venaların punksiya yerləri.................................................................................................... 26 Şəkil 10. Periferik venanın fiksasiyası............................................................................................................. 27 Şəkil 11. Göbək venasının kateterizasiyasının texnikası ................................................................................. 30 Şəkil 12. Kateterin göbək arteriyasına yeridilməsi .......................................................................................... 33 Şəkil 13. Göbək arteriyası kateterinin uzunluğunun ölçülməsi ....................................................................... 34 Şəkil 14. Körpücükaltı venanın anatomiyası ................................................................................................... 36 Şəkil 15. Körpücükaltı venanın punksiyası zamanı iynənin yeridilmə yerləri ................................................ 37 Şəkil 16. Punksiya zamanı iynənin yeridilmə bucağı ...................................................................................... 37 Şəkil 17. Daxili vidaci venanın punksiyasında mərkəzi giriş .......................................................................... 40 Şəkil 18. Daxili vidaci venanın punksiyasında ön giriş ................................................................................... 40 Şəkil 19. Daxili vidaci venanın punksiyasında arxa giriş ................................................................................ 40 Şəkil 20. Bud venasının kateterizasiyası.......................................................................................................... 42 Şəkil 21. Periferik venaların kateterizasiyası yeri............................................................................................ 44 Şəkil 22. Uzadıcısız iynə-kəpənək ................................................................................................................... 45 Şəkil 23. Kateterin iynənin mənfəzinə yeridilməsi .......................................................................................... 45 Şəkil 24. Kateterin yeridilmə uzunluğunun ölçülməsi..................................................................................... 45 Şəkil 25. Kateterin dəridə təsbit edilməsi ........................................................................................................ 45 Şəkil 26. Mil arteriyasının yerləşməsi.............................................................................................................. 47 Şəkil 27. Qamış sümüyünün punksiyası .......................................................................................................... 49 Şəkil 28. Sümükdaxili infuziya........................................................................................................................ 49 Şəkil 29. Uşağın vəziyyəti və punksiyanın yeri............................................................................................... 51 Şəkil 30. Punksiya zamanı iynənin istiqaməti ................................................................................................. 52 Şəkil 31. Əmgəyin punksiyası zamanı iynənin istiqaməti ............................................................................... 53 Şəkil 32. Oğlanlarda sidik kisəsinin kateterizasiyası ....................................................................................... 55 Şəkil 33. Qızlarda sidik kisəsinin kateterizasiyası ........................................................................................... 56 Şəkil 34. Sidik kisəsinin punksiyası................................................................................................................. 57 Şəkil 35. Larinqoskopun vəziyyəti................................................................................................................... 59 Şəkil 36. Səs yarığının vizualizasiyası............................................................................................................. 60 Şəkil 37. Barmağın nəzarəti ilə intubasiya....................................................................................................... 60 Şəkil 38. Traxeostomik borunun yeridilməsi................................................................................................... 64 Şəkil 39. Plevra boşluğunun punkiya yerləri ................................................................................................... 66 Şəkil 40. Plevra boşluğunun punkiyası ............................................................................................................ 67 Şəkil 41. Plevra boşluğunun drenajı üçün troakar ........................................................................................... 67 Şəkil 42. Sıxacdan istifadə etməklə plevra boşluğunun drenajı....................................................................... 68 Şəkil 43. Perikard boşluğunun punksiyası ....................................................................................................... 69 Şəkil 44. YHX-də müalicə taktikasının seçilməsi ........................................................................................... 71 Document Outline
Yüklə 4,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|