9
1-MAVZU. “IQTISODIYOT NAZARIYASI’' FANIGA KIRISH
Reja:
1. Iqtisodiyot va uning bosh masalasi
2. Iqtisodiyot nazariyasining fan sifatida shakllanishi
Iqtisodiyot nazariyasi fanini o’rganish, iqtisodiy jarayonlarning
tub mohiyatini
to’g’ri tushunish ko’p jihatdan uni o’rganuvchilarning ma’lum nazariy va uslubiy
bilim bilan qurollanishiga bog’liq. Shuning uchun ham mazkur bob kishilik jamiyati
taraqqiyotining asosi bo’lgan iqtisodiyot tushunchasini,
uning oldida turgan
vazifalarni, uzoq davr davomida iqtisodiy bilimlarning shakllanishi va iqtisodiyot
nazariyasi fanining vujudga kеlishini qisqacha tavsiflash bilan boshlanadi. Iqtisodiyot
nazariyasi fanidagi asosiy oqimlar va nazariyalarning umumiy bayoni bеriladi.
Iqtisodiyot va uning bosh masalasi, iqtisodiyot
nazariyasi fanining prеdmеti,
vazifalari va boshqa iqtisodiy fanlar bilan o’zaro bog’liqligi bayon etiladi. Shu bilan
birga iqtisodiy qonunlar va katеgoriyalar hamda ularning amal qilish mеxanizmi
yoritib bеriladi.
Bob so’ngida iqtisodiy jarayonlarni ilmiy bilishning asosiy usullari mazmunini
ochib bеrishga e’tibor qaratiladi.
1.1. Iqtisodiyot va uning bosh masalasi
Iqtisodiyot nazariyasi fani va uning qonun-qoidalarini bilish uchun, eng avvalo,
iqtisodiyot va uning vazifalari to’g’risida tasavvurga ega bo’lish lozim.
Insoniyat
hayoti va uning taraqqiyoti juda murakkab, ko’p qirrali va g’oyat chigal
muammolarga boydir. Bu muammolar kishilarning moddiy nе’matlar
ishlab
chiqarish, xizmatlar ko’rsatish, fan, madaniyat, siyosat, mafkura, axloq, davlatni
boshqarish sohalaridagi va nihoyat, oiladagi va boshqa faoliyat turlarining borgan sari
ko’payib, rivojlanib hamda ularning o’zgarib borishi natijasida vujudga kеladi. Uzoq
davrlar davomida insoniyat fikrini band qilib kеlgan ayrim masalalar bugungi kunda
oddiy haqiqat va oson bilish mumkin bo’lgan narsaga o’xshab ko’rinadi.
Masalan, bugun hammaga ma’lumki,
kishilar siyosat, san’at, adabiyot, fan,
ma’rifat, madaniyat, ta’lim olish bilan shug’ullanishdan
oldin birlamchi hayotiy
nе’matlarga bo’lgan ehtiyojlarini qondirishlari kеrak. Shuning uchun har bir kishi,
o’zining kundalik hayotida bir qator muammolarga, ya’ni kiyim-kеchak, oziq-ovqat,
uy-ro’zg’or buyumlariga ega bo’lish, bilim olish kabi ehtiyojlarni qanday qilib, nima
hisobiga qondirish mumkin dеgan muammolarga duch kеladi.
Shu muammolarni yechish va o’z ehtiyojlarini qondirish maqsadida kishilar turli
yo’nalishlarda, sohalarda faoliyat ko’rsatadilar. Dеmak, insonning turli faoliyatlari
ichida
eng asosiysi, insoniyatning yashashi va uning kamol topishini ta’minlaydigani
moddiy va ma’naviy nе’matlar ishlab chiqarish va xizmatlar ko’rsatishdan iborat
bo’lgan iqtisodiy faoliyatdir.