Azərbaycan döVLƏT İQTİsad univers
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2008-2011 (proqnoz)-ci illər üzrə monetar
proqnozlar (ilin sonuna) 2008* 2009 2010 2011 (proqnoz) Baza inflyasiya, % 6 5-7 5-7 5-7 Valyuta ehtiyatları, mln. $-la 880 1000 1100 1200 Geniş pul kütləsi, (M-3 pul aqreqatı), mlrd. manatla artım tempi, %-lə 7200 41 9600 33 12500 30 16200 30 Manatla pul kütləsi, (M-2 pul aqreqatı), mlrd. manatla artım tempi, %-lə 3250 25 4500 38 5800 29 7300 26 Bank sistemində cəmi depozitlər, mlrd. manatla artım tempi, %-lə 5100 67 6600 30 8800 33 12000 36 Ə halinin əmanətləri, mlrd. manatla artım tempi, %-lə 2000 59 3200 60 5400 69 9000 67 Kredit qoyuluşları, mlrd.manatla artım tempi, %-lə 4700 40 6100 30 8200 34 11000 34 *Gözlənilən Struktur tədbirlər. Təhlillər göstərir ki, cari ildə Azər- baycanda inflyasiyanın yalnız 40%-i monetar faktorlar ilə izah olunur. Ötən ilə nisbətən monetar amillərin təsirinin artmasına baxmayaraq inflyasiyaya təsir göstərən qeyri-monetar amillərin xüsusi çəkisi əhəmiyyətli olaraq qalmaqdadır. Qeyri-monetar faktorlar inzibati qaydada tənzimlənən qiymətlərin təsirini və mövcud rəqabət şəraitinin çatışmazlıqlarını özündə əks etdirir. Bu baxımdan makroiqtisadi sabitlik üzrə təyin olunmuş hədəflərə nail olmaq üçün 2006-cı ildə bir sıra struktur prob- lemlərin həlli mühüm rol oynamışdı: - Ölkədən maliyyə kapitalının çıxması rejiminin müəyyən dərəcədə sərbəstləşdirilməsi, bu məqsədlə fiziki və hüquqi 18 şə xslərin yalnız yüksək reytinqli xarici maliyyə aktivlərinə in- vestisiya yerləşdirmələri rejiminin liberallaşdırılması; - Dövlət müəssisələrində maliyyə intizamının gücləndiril- məsi, onların büdcələrin təsdiq olunması və korporativ stan- dartların tətbiqi, eləcə də maliyyə planlarının və investisiya proqramlarının təhlili əsasında məsrəflərin azaldılması; - Enerji, qaz, su və digər təbii inhisar məhsul və xidmət- lərinə görə yığım əmsalının əhəmiyyətli artırılması proqramı- nın hökumət səviyyəsində təsdiq olunması; - Neft gəlirlərinin istifadəsinin artması şəraitində dövlət müəssisələri tərəfindən dövlət zəmanəti ilə və dövlət zəmanəti olmadan xarici kreditlərin cəlb olunmasının selektiv məhdud- laşdırılması; - Büdcə vəsaitlərinin il ərzində aylar üzrə bərabər propor- siyada xərclənməsinin təmin edilməsi, ortamüddətli dövlət in- vestisiya proqramının tərtib olunması, bu proqrama iqtisadiy- yatın tələb etdiyi və effektiv həyata keçirilə bilən investisiya layihələrinin daxil edilməsi; 2006-2007-ci illərdə hər fəaliyyət göstərən bank üzrə məc- mu kapitalın 50 mlrd. manata çatdırılması nəzərdə tutulur ki, bu da maliyyə resurslarının daha aktiv cəlb edilməsi, daha etibarlı və sağlam bank fəaliyyətinin təmin edilməsinə imkan verə- cəkdir. Struktur tədbirlərlə bağlı Milli Bank aşağıdakı tədbirləri həyata keçirməlidi: - Neft gəlirlərinin istifadəsindən qaynaqlanan izafi pul- ların yığıma yönəltmək və bununla da istehlak bazarına təzyiqi azaltmaq üçün yığıma meyilliliyin stimullaşdırılması tələb olu- nur. Bunu üçün Milli Bank əmanətlərin sığortalanması mexa- nizminin işə düşməsi üçün səylərini artırmalı; - Kredit bumu şəraitində bank sistemində korporativ ida- rəetmə prinsiplərinin tətbiqi, bank nəzarətinin institusional və texnoloji inkişafı, onun potensialının genişləndirilməsi üzrə tədbirlər davam etdirilməli; 19 - Ölkədə maliyyə resurslarının istehlak sferasından yığı- ma yönəlməsini stimullaşdırmaq üçün maliyyə bazarının bütün seqmentlərinin hüquqi və institusional bazasının, onların inf- rastrukturunun inkişafında Milli Bank aidiyyatı qurumlar ilə birgə səylərini davam etdirməlidir. III. Beynəlxalq maliyyə təşkilatları və onların əməliyyatları. Beynəlxalq maliyyə təşkilatları inkişaf edən dünyanın, kapital təminatının və s. əməliyyatların əsas punktudur. Ölkələ- rin ehtiyatları dünya kapital axınının 75%-dən çoxu müxtəlif inkişaf proqramlarını həyata keçirmək üçün dünyanın bütün öl- kələrinə daxil olur. İqtisadi inkişaf proqramı ilə dünya yoxsul- luğunu aradan qaldıran real təşkilat beynəlxalq maliyyə təş- kilatlarıdır. Beynəlxalq maliyyə təşkilatlarının üzləşdiyi çətinliklər- dən biri 1991-ci ildə olmuşdu. Bu dövrdə SSRİ dağıldıqdan sonra Azərbaycanda özəlləşdirmə işlərində böyük rol oynamış və bazar iqtisadiyyatına keçid ölkələrində müvəffəqiyyətli işlər aparmışdı. Məhz bu ölkələrin iqtisadi inkişafında əsas rolu beynəlxalq maliyyə təşkilatları oynamışdı. Beynəlxalq maliyyə təşkilatlarının missiyası bütün dün- yada kasıbçılığı aradan qaldırmaq və dayanıqlı iqtisadi inkişaf sektorunda başlıca rol oynamaqla yaşayış standartlarını təkmil- ləşdirməkdir. Onların əməkdaşlıqda əsas məqsədi inkişafa çatmaqdır. Bu məqsədə çatmaq üçün isə əsas alətləri: istiqraz və səhmlər, öz resursları ilə birgə səfərbərliyə alınmış kapital, məs- ləhət və texniki servizlər, informasiya çatdırılması və s. Son illər isə bu xidmətlər təkmilləşməkdədir. Beynəlxalq maliyyə təşkilatlarının göstərdiyi fəaliyyət yalnız güclülərin maraqlarından irəli gələn yox, həm də kasıbların maraqlarını əks etdirən şərtlərinin müəyyən edilməsi sahəsində beynəlxalq maliyyə institutlarının göstərdiyi cəhddir. Onlar Yoxsulluğun Azaldılması Strategiyasının həyata keçirmək yö- 20 nümündə maliyyə vəsaiti ilə dəstəklənən məqsədlər toplusunu həyata keçirir. Beynəlxalq maliyyə təşkilatlarından ən mühümü Bey- nəlxalq Valyuta Fondudur. Əsası 1944-cü ildə ABŞ-ın Hempşir ş tatının Bretton-Vuds əyalətində BMT-nin valyuta konfransın- da qoyulan, valyuta-maliyyə sferasında beynəlxalq əməkdaşlığı təmin etmək, beynəlxalq ticarətin genişlənməsinə və tarazlı in- kişafa şərait yaratmaq, bununla da üzv ölkələrin iqtisadi yüksə- lişinə yardımçı olmaq, üzv ölkələrin valyuta stabilliyinə xidmət etmək, üzv ölkələrin tədiyyə balansındakı qeyri-tarazalıqları aradan qaldırmaq məqsədi ilə onlara kreditlər vermək, bununla da beynəlxalq iqtisadi əlaqələrin qarşısını alan maneələri ara- dan qaldırmaq, beynəlxalq ticarət münasibətlərinə maneçilik törədən valyuta idxalı məhdudiyyətlərinin aradan qaldırılması- na kömək məqsədi ilə yaradılan beynəlxalq maliyyə institutu- dur. BVF-nun ali rəhbər orqanı İdarəedicilər Şurasıdır. Bu şu- rada hər bir üzv ölkə idarəedici və onun müavini qismində təm- sil olunur. Bunlar adətən maliyyə naziri və Mərkəzi Bankın sədrindən təyin olunur. Bundan sonrakı orqan İdarəedici Şura- dır. Fondun idarəedici direktorlarının sayı 24-dür. BFV-da ən çox səsə malik ölkələr aşağıdakılardır: ABŞ-17.78%, Almani- ya-5.58%, Yaponiya-5.53%, Böyük Britaniya-4.48%, Fransa- 4.98%, Səudiyyə Ərəbistanı-3.45%, İtaliya-3.09%, Rusiya- 2.9%. Bu fond əsasən iki məqsədə xidmət edir: tədiyyə balan- sındakı qeyri-tarazlığı aradan qaldırmaq, büdcə xərclərinin kre- ditləşməsi başda olmaqla, ölkənin makroiqtisadi stabilliyinə yönəldilən tədbirlərin həyata keçirilməsi. Qeyd edək ki, üzv ölkələrin cəlb etdikləri kreditin həcmi kvotanın 25%-dən çox ola bilməz. Bundan yuxarı həcmdə kredit verilməsi isə BVF- nun direktorunun razılığından asılıdır və bir qayda olaraq bu elə həmin ölkənin ümumiqtisadi, eləcə də, maliyyə siyasətinin təhlili əsasında həyata keçirilir. Ümumiyyətlə BVF kredit müraciət əsasında və ölkənin iqtisadi durumunu qiymətləndir- dikdən sonra verir. Üzv ölkələrin məqsədli layihələri həyata 21 keçirmək üçün onların qarşısında bir sıra şərtlər qoyulmuşdur. Kredit vəsaitləri yalnız bu şərtlərin reallaşmasından sonra hə- yata keçirilir. Üzv ölkələrin qarşısında duran şərtlər aşağı- dakılardır: beynəlxalq ticarət fəaliyyətində valyuta məhdudlaş- dırılmalarına, hissə-hissə üzən valyuta sisteminin tətbiq edil- məsinə, eləcə də möhtəkir xarakterli kapital hərəkətinə yol ver- məmək, dövri olaraq ölkənin maliyyə və iqtisadi durumu haq- qında fonda məlumat vermək, məqsədli devalvasiya siyasətinə zəruriyyət yarandıqda, devalvasiya dərəcəsini fonda bildirmək və s. Fonda üzv olan ölkələr üzərinə götürdükləri məsuliyyəti yerinə yetirmədikdə, bir sıra cəza tədbirlərinə məruz qalırlar. Belə ki, bu maliyyə qurumu həmin ölkələrə kredit verilişini da- yandıra, hətta onları üzvlükdən uzaqlaşdıra bilər. Ümumiyyətlə tətbiq edilən cəzaların ağırlığı öhdəliklərdən yayınmanın səviy- yəsindən asılıdır. Beynəlxalq maliyyənin daha bir mühüm təşkilatı Bey- nəlxalq İnkişaf və Yenidənqurma Bankıdır. BİYB 1944-cü ildə Beynəlxalq Valyuta Fondu ilə bir vaxtda yaradılmışdı. BYİB-nın ali rəhbər orqanı İdarəedicilər Şurasıdır və onun Direktorluğu- dur. Bura üzv olan ölkələr BVF-nun üzvü olmalıdırlar. Bu şu- rada hər bir üzv ölkə idarəedici və onun müavini qismində təm- sil olunur. Bunlar adətən maliyyə naziri və Mərkəzi Bankın sədrindən təyin olunur. Bundan sonrakı orqan İdarəedici Şura- dır. Bu bank Dünya Bankı da adlandırılır. Bankın ümümi kapi- talının 20%-dən çox hissəsi ABŞ-ın payına düşür. Dünya Ban- kının qərargahı Vaşinqtonda yerləşir. Əsasən Dünya Bankının məqsədi aşağıdakıları əhatə edir: a) üzv ölkələrin iqtisadi maliyyə islahatlarına yardımçı olmaq; b) xarici maliyyə qaynaqlarından daxil olan investisiya vəsaitləri ilə üzv ölkəri təmin etmək; c) ölkələrin xarici dövlət borcu mexanizmni normal hala gətirmək və bu yöndə meydana çıxan əsaslı çətinlikləri aradan qaldırmaq; 22 d) ölkələr üçün daha sərfəli investisiya mənbələrini müəy- yən etmək və beynəlxalq iqtisadi tarazlığı təmin etmək; e) üzv ölkələrin yerli şirkətlərinin maliyyə mənbələrinə yaranan ehtiyacın aradan qaldırılması və s. Bu maliyyə qurumu öz tərkibində Beynəlxalq Yenidən- qurma və İnkişaf Bankı (BYİB); Beynəlxalq İnkişaf Assosiasi- yası (BİA); Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası (BMK); İnves- tisiya Zəmanəti üzrə Çoxtərəfli Agentlik (İZÇA)-yi birləşdirir. Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|