Международный научный журнал №4 (100), часть 4 «Научный импульс» Ноябрь, 2022 228 qonning laborator tekshiruvi

• 
A a (I) — faqat, a, p izoantitelolari bor qon guruhi; 
• 
A a (II)—tarkibida Aizoantigeni va | izoantitelosi bor qon guruhi; 
• 
В a (III) — tarkibida Вizoantigeni va a izoantitelolari bor qon guruhi; 
• АВО (IV) — tarkibida faqat A va В izoantigenlar bor qon guruhi. 

α va β: birinchi (0) 

A va β: ikkinchi (A) 

α va B: uchinchi (B) 

A va B: toʻrtinchi (AB) 
Qon qizil qon tanachalarining moslik jadvali 
Retsipiyent 
Donor 
0(I)Rh− 0(I)Rh+ B(III)Rh− B(III)Rh+ A(II)Rh− A(II)Rh+ AB(IV)Rh− AB(IV)Rh+ 
AB(IV)Rh+ 
X 
X 
X 
X 
X 
X 
X 
X 
AB(IV)Rh− 
X 
X 
X 
X 
A(II)Rh+ 
X 
X
X 
X 
A(II)Rh− 
X 
X 
B(III)Rh+ 
X 
X 
X 
X 
B(III)Rh− 
X 
X 
0(I)Rh+ 
X 
X 
0(I)Rh− 
X 

---

Международный научный журнал № 4 (100), часть 4 
«Научный импульс» Ноябрь, 2022
233 
Qon guruhi haqidagi ta’limot XIX asr oxirida yuzaga kelgan. U umumiy 
immunologiyaning muhim qismidir.
Qon guruhi haqidagi ilmlar tibbiyotning deyarli hamma sohalarida keng miqyosda 
amaiiy qo'llaniladi. Qon guruhini o'rganish izoantigen A ning bir xil belgiga ega emasligini 
ko‘rsatdi. Izoantigen В izoantigen A ga nisbatan ko‘proq bir xil belgiga egaligi bilan farq 
qiladi. Undan tashqari, ba’zi odamlar eritrotsitida //va 0 kabi spetsifik antigenlar topildi. А 
VOsistemasida o‘z mohiyatiga ko‘ra izoantigenlardan so'ng tibbiyot amaliyotida qon 
guruhining Rh sistemasi (Rhezus— rezus) rezus-faktor ikkinchi o‘rinda turadi, u qon 
guruhining eng murakkab sistemalaridan bo‘Ub, 20 dan ortiq izoantigendan tashkil topgan, 
25 % odamlar eritrotsitlarida Rh sistema antigeni Rh — faktor mavjudhgi, 15 % odamlarda 
uning bo'lmasligi aniqlangan. Ana shu faktoming bor yo yo‘qligiga qarab odamlar shartli 
ravishda ikki guruhga — rezus-musbat va rezus-manfiy guruhga bo'linadi. Qonida Rh-fakton 
bo‘lmagan ona organizmida rivojlanayotgan homila rezus-faktori musbat otadan o‘tgan 
antigen ta’sirida unga qarshi antitelolar hosil bo‘ladi, bu antitelolar, o‘z navbatida, homila 
eritrotsitlariga ta’sir etib, ulaming gemolizi (erishi)ga sabab bo‘ladi. Shunday qilib, gemolitik 
anemiya ko‘rinishida namoyon bo‘Ub, ba’zan o‘limga olib keladigan rezus-konflikt 
(ziddiyat) kelib chiqadi. Qonni rezus-manfiy odamlarga rezus-musbat qon qayta quyilganda 
ham rezus-konflikt kelib chiqishi mumkin. 
Eritrotsitlardagi izoantigenlardan tashqari, qonning boshqa tarkibiy elementlarida 
ham faqat ularga xos izoantigenlar borligi aniqlanadi. Shu tariqa leykotsitlaming 40 dan 
ortiq antigenlarini birlashtiruvchi leykotsitar guruhlar mavjudligi ma’lum bo'ldi. Odam 
qonining boshqa sistemalariga oid izoantigenlar ABO va Rh sistemalariga qaraganda 
kamroq amaiiy ahamiyatga ega bo‘lsa-da, sud tibbiyoti, genetika, antropologiya sohalari 
uchun ahamiyati katta. 
Qon guruhiga xos belgilar irsiy faktorlar bilan belgilanadi, ya’ni bolalar qonining 
antigen xususiyatlari ota-onaning qon guruhiga bog‘liq.
Bu sud tibbiyotida bolaning ota-onasini aniqlab berishdek murakkab masalalarni hal 
qilishga imkon beradi. 
Qon guruhlarini aniqlash. Qon guruhlari xona harorati 15—20°C da aniqlanadi. Qon 
guruhini aniqlash uchun uch guruhning tekshirilgan har qaysi guruhdan ikkitadan har xil 
seriya qilib olingan yangi qon zardobi kerak. 
Toza oq chinni likopcha olinib uning chetlariga uch dastlabki gnruli belgilari 0(1), A(II), 
B(III) deb maxsus qalam bilan yozib qo’yiladi. Ikkita har xil turkumdagi tegishli guruh 
zardoblari shu belgilarga yonma-yon qilib, likopchaga ikki tomchidan tushiriladi. Tomchilar 
tushirilganidan keyin har bir tomizg'ich zardobli flakonning qaysisidan olingan bo'lsa, yana 
o‘shanisiga solib qo'yiladi. Guruhi aniqlanishi kerak bo'lgan qonning uchta kichik tomchisi 
alohida shisha tayoqchalar bilan zardobga tushiriladi (zardob bilan qon nisbati 10:1 yoki 
15:1 bo'ladi).Likopchani tinmay tebratib turib, yaxshilab aralashtiriladi vaminut davomida 
kuzatib boriladi. So'ngra agglutinatsiya ro'y bergan aralashma tomchilariga 1 tomchidan 
fiziologik eritma tomiziladi (soxta agglutinatsiyani bartaraf etish uchun), uni aralashtiriladi- 

---

Международный научный журнал № 4 (100), часть 4 
«Научный импульс» Ноябрь, 2022
234 
da, qaraladi: tekshirilayotgan qon 0(1) guruh bo'lsa, bironta tomchida ham agglutinatsiya 
bo'lmaydi; qon A(II) guruhga mansub bo'lsa, bir nomli gumh zardoblari bilan agglutinatsiya 
bo'lmay, 0(1) va B(III) gumh zardoblari bilan agglutinatsiya ro'y beradi. B(II1) gumh qoni bir 
nomli gumh bilan agglutinatsiya bermasdan, balki 0(1) va A(II) gumh zardoblari bilan 
agglutinatsiya beradi.Bordi-yu tekshirilayotgan qon AB(IV) gumhga mansub bo'lsa, qon 
gumhini aniqlash uchun olingan hamma zardoblar bilan agglutinatsiya ro'y beradi. Bu 
AB(IV)gumhga mansub standart zardob bilan qo'shimcha nazorat tekshirish zarur bo'ladi. 
Mana shu zardob bilan agglutinatsiya ro'y bermasligi tekshirilayotgan qonning AB(IV) 
gumhga mansub deb hisoblashga imkon beradi. 
Rezus-faktoming mos kelish-kelmasligini sinash 
Sitratsiz probirkaga retsipiyent qonidan 2—3 ml olinadi, qon ivib qolganidan keyin 
laxtasi shisha tayoqcha bilan ko'chiriladi va qon sentrifugalanadi. Shu probirkadan ikki 
tomchi zardobi olinib. Petri kosachasiga solinadi, unga yarim tomchi donor qoni qo'shilib, 
aralashtiriladi va kosacha suv hammomiga qo'yiladi (42—45’C), 10 minutdan keyin kosacha 
olinib, ohista tebratib turilgan holda yomg'likka tutib qaraladi. Agglutinatsiya paydo bo'lishi 
ushbu qonni quyish mumkin emasligini ko'rsatadi. 
Retikulotsitlami bo'yash va sanash RetikulotsUlar — sitoplazmasida ко'к rangli nozik 
turi va donalari bo'Iadigan yosh eritrotsitlardir. 
Bu hujayralar qizil qon yaratilishi aktivligjni xarakterlab beradi 
Retikulotsitlar sonini aniqlash uchun supravital (tirikligicha) bo‘yash usulidan 
foydalaniladi. Buyum oynalariga mutlaq spirtdagi brilliantkrezilblau bo‘yoq surtmalari 
qilinadi, so‘ngra bo‘yoq bilan qoplangan oynaga odatdagicha qon surtmasi surilib, u 3—5 
minut nam kameraga qo'yiladi, shundan keyin quritilib, immersion obyektivli mikroskop 
bilan tekshiriladi. Me’yorda 1000 eritrotsit orasida 8—10 retikulotsit uchraydi, ulaming 
sonini eritrotsitlarga nisbatan foizlar (0,8—1 %) yoki promille (8—10 %) hisobida ifodalash 
mumkin. 
Retikulotsitlar-ko‘mikda eritrotsitlar zo‘r berib ishlanib chiqa- yotganini xarakterlab 
beradigan hujayralardir. Giperxrom anemiyada («xavfli anemiyada»), gemolitik anemiyada 
va boshqa kasalliklarda ular periferik qonda ko‘p miqdorda paydo bo'ladi. Periferik qonda 
retikulotsitlar miqdorining kamayib ketishi yoki ulaming butunlay boimasligi giperxrom 
anemiya qo'zigan paytda ko'riladi. 

---

Международный научный журнал № 4 (100), часть 4 
«Научный импульс» Ноябрь, 2022
235