Shartli belgilar
Yüklə 1,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Iqtisodiy ahvol Milliy-ozodlik harakati 103 topdi. Endi inglizlar hind-musulmon raqobatini yanada kuchaytirib yubordilar. Kongress o‘z safiga yirik savdo-sanoat kapitali vakillarini, li- beral pomeshiklar hamda milliy ziyolilarni birlashtirdi. Dastlabki vaqtlarda Hindiston milliy kongressiga ingliz mustamlaka ma’- muriyati qarshilik qilmadi. Bunday munosabatni Hindiston vitse- qiroli lord Dafferin „milliy kongress inqilobdan arzonroq“ deb izohlagan edi. Inglizlar o‘ylagandek, milliy kongressning talablari dastlabki paytlarda juda ham mo‘tadil bo‘ldi. Bu talablar Britaniya hukmronligini saqlab qolgan holda, ba’zi islohotlar o‘tkazishnigina ko‘zda tutardi. Ya’ni chetdan keltiriladigan ið-gazlamalarga boj belgilash, mahalliy vakillik muassasalarining huquqini kengaytirish, hindlarni boshqarish ishlariga jalb etish, texnik ta’limni uyushtirish va boshqalar edi. Biroq, vaqt o‘tishi bilan bu partiya katta mavqega ega bo‘la bordi. 1890-yilda „so‘l“ — radikal oqim shakllandi. Unga Bal Gangadxara Tilak (1856—1920) rahbarlik qildi. U hind xalqining milliy ongini uyg‘otish, milliy g‘ururini ko‘tarish yo‘lidan bordi. Dinga, uning ommani uyushtiruvchi kuchiga katta baho berdi. Tez orada u Puna shahrida mustaqil o‘rta maktab tashkil qildi. Maktab o‘quvchilar ongiga vatanparvarlik g‘oyalarini singdira boshladi. Tilak „Kesari“ (Sher) gazetasini tashkil etdi. Yoshlar o‘rtasida vatanparvarlik g‘oyalarini targ‘ib qildi. Hindiston sharoitida qurolli qo‘zg‘olon yo‘li bilan ozodlikka chiqishning iloji yo‘qligini anglagan Tilak „kuch ishlatmaslik“ yo‘lini tanladi. Bu usulda asosiy e’tibor ingliz tovarlarini boykot qilishga qaratildi. „Xudo Hin- distonni xorijiy mamlakatlarga hech qachon hadya qilgan emas“, der edi Tilak. Tilak tarafdorlari ommani mustamlakachilarga qarshi nafrat ruhida tarbiyalashardi. Bundan xavfsiragan inglizlar 1897-yili Tilakni bir yarim yilga qamadilar. Lekin tez orada ozod qilishga majbur bo‘ldilar. Milliy-ozodlik harakatini bo‘g‘ishga intilib, ingliz mustamlakachilari 1905-yilda Ben- galiyani ikki qismga bo‘lib tashlashdi. Chun- ki, Bengaliya mustamlakachilikka qarshi kurashning eng kuchli harakat markazlaridan biriga aylangan edi. Bu tadbir aks ta’sirga ega bo‘ldi. Hindistonda milliy-ozodlik harakati yangidan kuchayib Yüklə 1,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|