Shartli belgilar
Yüklə 1,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Bengaliyaning
bo‘linishi 104 ketdi. Kalkuttada namoyish bo‘lib, unda 100 ming kishi qatnashdi. Norozilik chiqishlari birin-ketin mamlakatning katta qismini egalladi. 1906-yil dekabrda „so‘l“ radikal oqim talabi bilan Hindiston milliy kongressi qo‘shimcha qaror qabul qildi. „Svaraj“ („o‘z hokimiyatimiz“), „Svadeshi“ („o‘z ishlab chiqarishimiz“), „Ingliz mollariga boykot“ xalq orasida katta e’tibor qozondi. Tilak nafaqat ingliz mollaridan, balki ingliz boshqaruvidan ham voz kechishga chaqirdi. Boshqaruvni hindlashtirishga, mahalliy burjuaziyani fabrika va zavod qurishga chaqirdi. „Svaraj“, „Svadeshi“ dasturi ommaga katta ta’sir ko‘rsatdi. 1908-yili Bombey viloyatining Surat shahrida Hindiston milliy kongressining qurultoyi chaqirildi. Mo‘tadil oqim ingliz imperiya- si tarkibida qolish, ayni paytda, o‘z-o‘zini boshqarish huquqi berilishi tarafdorlarining fikri ma’qullandi. Radikal oqim (Tilak boshliq) HMK tarkibidan chiqarildi. Ingliz ma’murlari tez orada qonunga xilof majlislar va matbuot haqida taqiqlovchi qonunlar chiqardilar va shafqatsiz qatag‘onga zo‘r berdilar. Ish tashlash harakatining rahbarlarini sud qilin- masdan otishga hukm qilina boshlandi. Shu yo‘l bilan Hindistondagi ozodlik harakatini vaqtincha bostirishga muvaffaq bo‘lindi. Hindistonning mahalliy hukmron doiralari ingliz mustamlakachi ma’muriyati bilan kelishib, 1909-yilda „Hindiston kengashlari haqida qonun“ nomli hujjat qabul qildi. Bu qonunga ko‘ra, aholining faqat yarim foi- zigina saylov huquqini oldi. Saylovlar diniy jamoa asosida o‘tkaziladigan bo‘ldi (ya’ni hindlar va musulmonlar alohida-alo- hida ovoz beradigan bo‘ldilar). Bundan maqsad hindlar va musul- monlar o‘rtasiga nifoq solish edi. Bu davrda Hindiston Buyuk Britaniyaning bo‘lg‘usi jahon urushi rejalarida muhim rol o‘ynay boshladi. Shuning uchun ham u Hindistondagi vaziyatni yumshatishga intildi. Chunonchi, 1911- yili mustamlaka ma’muriyati ish vaqtini 12 soat bilan cheklash haqida qonun qabul qildi. 1911-yil mehnatkashlarning harakatlaridan cho‘chigan mus- tamlaka ma’murlari bo‘lib tashlangan Bengaliyani birlashtirishga majbur bo‘ldilar. Poytaxt xavfsizroq hududda joylashgan Dehliga ko‘chirildi. Yüklə 1,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|