Mbaza. Uz imtihon javoblar

3. O‘simlik yoki daraxt ko‘chatini bir joydan boshqa joyga ko‘chirib o‘tqazishda
nima uchun yaxshilab sug‘oriladi va ko‘chat tuprog‘i bilan ko‘chiriladi.

---

MBAZA.UZ IMTIHON JAVOBLAR 
 
17-BILET 
1. Mevalarning tabiatdagi va odamlar hayotidagi ahamiyati.
Mevalarning tabiatdagi va odamlar hayotidagi ahamiyati. Mevalar, birinchi navbatda, 
o‘simliklaming ko‘payishi, tarqalishi va nasi qoldirishi uchun kerak. Yowoyi
holda o‘sadigan o‘simliklaming mevasidan tabiatdagi barcha tirik mavjudotlar 
oziqlanadi. Ayrim mevalar yerga to‘kilib, chirib, yemi organik moddalarga boyitadi. 
Odamlar hayotini esa mevasiz tasawur etib bo‘lmaydi. Mevalar bevosita tabiiyligicha 
iste’mol qilinadi. Ulardan oziq-ovqat va qandolatchilik sanoatida har xil mahsulotlar 
tayyorlanadi. Mevalardan olinadigan moylardan xalq xo‘jaligining turli sohalari (oziq-
ovqat, texnika, og‘ir sanoat, atir-upa)da foy- dalaniladi. 
Darhaqiqat, juda qadim zamonlardan odamlar 0‘sim- liklaming yowoyi, keyinchalik 
esa madaniy navlarini ekib, har xil maqsadlarda foydalanib kelishgan. Masalan, 
mevasi­ dan oziq-ovqat sifatida (olma, yong‘oq, o‘rik, uzum, bug‘doy, mosh, loviya, 
tariq, qo‘noq, no‘xat) va dori-darmon tay- yorlashda (marmarak, zubturum, na’matak)
oydalanishgan. Kundalik turmushimizda iste’mol qiladigan nonimiz bug‘doy unidan 
tayyorlanishi, yog‘imiz g‘o‘za chigiti, kun-
gaboqar pistasi va zaytun mag‘zidan olinishi 
hammamizga ma’lum. Shuning uchun ham ulami asrab-avaylash lozim. Har qanday 
taomni tayyorlashda, albatta, ziravor 0‘sim-liklaming mevasi ishlatiladi. 0 ‘zbekistonda 
eng ko‘p tarqalgan ziravorlarga zira, alqor, kashnich, sedana va murch kiradi. 
2. Yerbag‘ir tugmachagulning hayotiy shakli, poyasi, bargi, ildizi, guli, mevasiva
dorivorlik xususiyatlari haqida ma’lumot bering?
Gulxayridoshlaming ko‘p tarqalgan vakillaridan biri yerbag‘ir tugmachaguldir (102-
rasm). U bo‘yi 10-40 sm keladigan, bir yillik begona o‘t. Uni barcha sug‘oriladigan 
yerlarda, ariqlar bo‘yida va ekin-
lar orasida uchratish mum- kin. Poyasi sershox, yer
bag‘irlab yoki yonboshlab o‘sadi. Barglari uzun band­ li, yaprog‘i deyarli yumaloq,
cheti 5-7 ga bo‘lingan. Gulla­ ri barg qo‘ltig‘ida o‘mashgan. Gultojbarglari 5 ta, erkin,
gulkosachabarglarga nisba- tan 2 marta uzun. Chang- chilari ko‘p, iplari birikkan,
urug4chini o‘rab turadi. Yerbag‘ir tugmachagul apreldan sentabrgacha gul- laydi. 
Mevasi quruq meva, 12-16 ta mevachadan tashkil topgan yig‘ma meva. 
Tugmachagulning quritilgan bargi, guli va urug4 i xalq ta- bobatida ichni yumshatuvchi 
dori sifatida ishlatiladi.