Klasterlarni shakllantirish: tajribalar, natijalar va innovatsion yondashuvlar
Yüklə 289,14 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
89 KLASTER-RAQOBATDA YUTIB CHIQISHNING ENG OQILONA YO’LI Qulliyev Oxunjon Anvar o’g’li Buxoro davlat universiteti iqtisodiyot kafedrasi o’qituvchisi Ekspertlar hisob-kitoblariga koʻra, bugungi kunda dunyodagi ilgʻor davlatlar iqtisodiyotining qariyb 50 foizi klaster usuliga oʻtgan. Masalan, Yevropa Ittifoqida 2 mingdan ziyod klasterlar mavjud boʻlib, ularda ishchi kuchining 38 foizi qamrab olingan. Daniya, Finlyandiya, Norvegiya, Shvetsiya sanoatida toʻliq klaster usuli tatbiq qilingan. AQSHda esa mamlakatdagi mavjud korxonalarning yarmidan ziyodi shu tizimda ishlab, ular tomonidan tayyorlanayotgan tovarlar yalpi ichki mahsulotning 60 foizini tashkil qiladi. Ularning eng mashhuri sizu bizga tanish boʻlgan “Silikon vodiysi”dir. 87 mingta kompaniya, 40 ta tadqiqot markazi va oʻnlab universitetlar faoliyat yuritadigan mazkur innovatsion klaster infratuzilmasiga 180 ta venchur firmasi, 47 ta investitsiya va 700 ta tijorat banki xizmat koʻrsatib keladi. Xoʻsh, nima uchun jahonning eng ilgʻor iqtisodiyotlari aynan klasterlashtirish yoʻlidan bormoqda? Germaniyalik mutaxassislar fikricha, aynan klaster kelajakdagi kuchli, murosasiz raqobat muhitida yutib chiqishning eng oqilona yoʻlidir. Zero, bunday mexanizm har qanday sharoitga moslasha oladi, ham iqtisodiy, ham ijtimoiy muammolarni izchillik bilan samarali yechib beradi, nafaqat muayyan hudud, balki davlatning xalqaro maydondagi raqobatdoshligini mustahkamlaydi, nufuzini oshiradi. Qolaversa, innovatsion iqtisodiyotga oʻtishning muhim bosqichi hisoblangan ushbu tizim ilm-fan, taʼlim hamda ishlab chiqarish integratsiyasini chuqurlashtirish, yangi innovatsion texnologiyalarni amaliyotga jadal joriy etishga xizmat qiladi. Oʻzbekistonda ham mamlakat va jamiyatning mukammal innovatsion qiyofasini yaratishda klaster usulidan foydalanishga katta eʼtibor qaratilyapti. Bunga agrar sohadagi saʼy-harakatlar yaqqol misol boʻla oladi. Ayni paytda paxta-toʻqimachilik klasterlari soni koʻpayib borayotgani, kelgusida paxta yetishtiruvchi 133 tumandan 70 tasi toʻliq klaster tizimiga oʻtishi, yangi tuzilayotgan klasterlar tomonidan 41 korxona tashkil etilib, 25 mingga yaqin ish oʻrinlari yaratilishi rejalashtirilayotgani diqqatga sazovor. Oʻzbekiston sharoitida agroklasterlarni rivojlantirish eng toʻgʻri yoʻldir. Chunki qishloq xoʻjaligi uchun noqulay kelgan yillarda ham klasterning boshqa tashkilotlari hisobidan umumiy ish oʻrni va ish haqi saqlab qolinadi. Yaʼni tabiat injiqligining biznesga, ishlovchilar daromadiga taʼsiri kamayadi. Almashlab ekish imkoniyati paydo boʻladi va tuproq unumdorligi qayta tiklanadi. Oʻzbekiston Prezidentining 2017 yil 19 maydagi Buxoro viloyatida zamonaviy paxta- toʻqimachilik klasterini tashkil etish chora-tadbirlari toʻgʻrisidagi qarori asosida tuzilgan “VST Cluster” xorijiy korxonamiz ham shunday mezonlar boʻyicha faoliyat yuritib kelmoqda. Mazkur klaster tizimida jami sakkizta kompaniya faoliyati yoʻlga qoʻyiladi. Oʻzbekiston paxta-toʻqimachilik sohasida klaster tizimini tanlab juda toʻgʻri qildi. Masalan, Turkiya 20 — 25 yil ichida jahon toʻqimachilik bozoridan oʻzining mustahkam oʻrnini egallashga erishdi. Mamlakatingiz esa klaster sharofati bilan bunday natijaga kelgusi ikki-uch yilda muvaffaq boʻladi, deb oʻylayman. Sababi yurtingizda kechayotgan jadal oʻzgarishlar, ayniqsa, har bir hududning oʻziga xos xususiyatidan kelib chiqib klaster sohasini rivojlantirishga qaratilayotgan eʼtibor shunday deyishimga asos boʻladi. Davlatimiz rahbari dunyoning ilgʻor mamlakatlari qatoridan joy olish yoʻli, bu — agrar sohada, ilm-fanda, taʼlim tizimida va boshqa sohalarda klaster tizimlari joriy etilishi hisoblanishini koʻp bor taʼkidlab kelyapti. Yengil sanoat, neft-gaz, kimyo, biotexnologiya, AKT, avtomobilsozlik, transport-logistika, rekreatsion-turistik, oziq-ovqat, taʼlim, baliqchilik, parrandachilik, asalarichilik, ipakchilik shular jumlasidandir. Mazkur sohalarda klaster tizimlarini yaratish ilmiy tadqiqot va ishlanmalarni moliyalashtirish hajmini koʻpaytiradi, sifatini yaxshilaydi. Investitsiyaviy tashqi loyihalarda ishtirok etish, ilmiy-pedagog kadrlar tayyorlash va malakasini oshirishning yangi imkoniyatlarini yaratadi. 90 Bundan tashqari, klaster tizimida taʼlim ishlanmalarini yaratish, ularni qisqa muddatda sinovdan oʻtkazish, ishlab chiqarish va ilmiy izlanishlardagi xodimlar hamda mutaxassislar mehnatlarini koʻproq ragʻbatlantirish, yangi tovarlarni Oʻzbekiston brendi bilan ixtiro qilish uchun keng imkoniyatlar va sharoit paydo boʻladi. Klasterlarni shakllantirishdan maqsad shahar, tuman va viloyat ichida joylashgan bir xil soha korxonalarini va ular bilan yagona texnologik zanjirda boʻlgan taʼlim, ilmiy, injiniring, konsalting, standartlashtirish, sertifikatlashtirish va boshqa xizmatlarni uygʻunlashtirish – innovatsion ishlab chiqarishni tashkil etish asosida raqobatbardosh tovarlar yaratishga yoʻnaltirishdan iborat. Bunda aholini ish bilan taʼminlashdek muhim jihat ham oʻzini namoyon etadi. Oʻzbekistonda paxta-toʻqimachilik sanoatida klaster tizimini joriy qilish tashabbusi mamlakat qishloq xoʻjaligini yaxlit bir tizim asosida rivojlantirish uchun muhim omil boʻldi. Eng muhimi bu tizim asosida mamlakatimizning qishloq xoʻjaligi sohasida mehnat qilayotgan olimlar birlashdi. Davlatimiz rahbarining “Eng muhim vazifa – xalqimiz ongida innovatsion tafakkurni shakllantirish, innovatsiyalar boʻlmagan joyda rivojlanish va raqobat boʻlmaydi” degan gʻoyaviy fikri zamirida katta hayotiy maʼno mujassam. Shu maʼnoda, qishloq xoʻjaligi tizimida milliy boyligimiz hisoblangan paxta-toʻqimachilik klasterida qoʻllanilayotgan innovatsion gʻoyalar nafaqat yengil sanoatni, balki oʻz yoʻlida qishloq xoʻjaligi, oziq-ovqat, farmatsevtika, qurilish mahsulotlari ishlab chiqarish kabi oʻnlab tarmoqlarni ham qamrab oladi. Oʻzbekistonda paxta xomashyosining asosiy isteʼmolchisi toʻqimachilik sanoati boʻlib, u respublikaning sanoat kompleksida muhim oʻrin tutadi. Qishloq xoʻjaligi sohasida ham amalga oshirilayotgan ishlar oʻzining ijobiy samarasini bermoqda. Yüklə 289,14 Kb. Dostları ilə paylaş:
|