Raxmonova d. B

Maktabgacha yoshdagi bolalarning yosh xususiyatlari va ularni 
tarbiyalash. 
Maktabgacha yoshda bola organizmining takomillashishi davom etadi: 3 
yoshdan 5 yoshgacha bolaning o‘sish sur’ati avvalgi yosh davriga 
nisbatan birmuncha susayadi, lekin 5 yoshdan 8 yoshgacha _A_ 
kuchayadi. Umumiy o‘sish va tana og‘irligining oshishi bilan bir vaktda 
bolaning barcha asosiy to‘qimalari va organlari anatomik o‘zgarishlari 
va funksional rivojlanishi ro‘y beradi. Asta-sekin skelet qotib boradi, 
muskullar hajmi oshadi, bola organizmining ishlash qobiliyati 
kuchayadi. SHu bilan birga asab hujayralari tez charchaydi va madori 
quriydi. 6—7 yoshga kelib bola yurish, yugurish, sakrash, arqonga osilib 
chiqish, uloqtirish va hatto chang‘ida yurish, konkida uchishdek 
murakkab harakat turlarini muvaffaqiyatli egallaydi. 
Jismoniy tarbiya maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ish olib borishda 
markaziy o‘rin tutadi. Bolaning imkoniyatlariga muvo-fik oilada va 
bolalar bog‘chasida ta’sir ko‘rsatishning aniq vositalari va metodlarnni 
qo‘llash sistemasi: hayot, ovqatlanish tartibi, gimnastyka _A_ va 
xarakatli o‘yinlar, chiniqish usullari belgilanadi. Maktabgacha yoshdagi 
bolada miya qobig‘i funksional faolligi takomillashib boradi. Asab 
sistemasining yuksak darajada ta’sirchanligi idrok etishning yorkinligi, 
o‘tkir-ligini, bolalar ta’sirlanuvchanligini shart kilib qo‘yadi, shuning 
uchun maktabgacha yoshdagi bolani tarbiyalash va unga ta’lim berish-da 
taassurotlar va bilimlarni (bu asosan atrofdagi xayot haqi,-dagi eng oddiy 
bilimlar bo‘ladi) tanlash muhim ahamiyat kasb etadi. 

---

Maktabgacha yoshda tarbiya _A muvofiq tarzda olib bo-rilganda ko‘rish, 
eshitish, hid bilish kabi idrok etish usullari, ko‘rgazmali-ta’sirchan va 
obrazli fikrlash, irodaviy, hissnn va sabab jarayonlari rivojlanadi. Bolalar 
bilish jarayonini egallab borar ekanlar, eng oddiy tahlil eti shva 
umumlashtirish, tasniflashga qodir bo‘lib boradilar, o‘zlarini o‘rab 
turgan buyumlar va xodisalar to‘g‘risida mulohaza bildira boshlaydilar. 
Umuman maktabgacha yosh sinchkovlik, qiziquvchanlik bilan ajralib 
turadi. 
Kishilarning jamiyatda birga yashashi, o‘zaro bir-birini qo‘llab-
quvvatlashi, ozchilikdan-ko‘pchilikning afzalligi haqida payg‘ambarimiz 
S.s.a.v.ning hadislarida: «Ikki kishi bir kishidan yaxshi, uch kishi ikki 
kishidan yaxshi, to‘rt kishi uch kishidan yaxshi, ko‘pchilik bilan birga 
bo‘linglar. Tangri ummatlarini faqat to‘g‘ri yo‘lda borishlikka birlashtiradi», - 
deyilgan. Kishilarning boshiga yaxshi kun ham, yomon kun ham tushganda 
albatta xal, qarindosh-urug‘ madadkor bo‘ladi. Buni biz uruf-odatlarimizda 
ko‘rishimiz mumkin. M: hasharotlar, to‘yga to‘yona bilan kelish va hakazo. 
SHaxsni shakllantirishning muhim omillari bo‘lgan jamoa to‘g‘risidagi 
ta’limot ahloq tarbiyasida muhim o‘rinni egallaydi. Buning uchun bolalarni 
asta-sekin, avval bir necha kichik-kichik guruhlarda uyushtirib, so‘ng 
birgalikda Biron ishni bajarishga tortish kerak. Bunda qo‘yilgan maqsad 
bolalarga tushunarli bo‘lishi kerak. Umumiy ish har bola ozgina bo‘lsa ham 
ishtirok etadigan qilib tashkil etilishi lozim. Bunday xususiyatlarni 
tarbiyalashda san’at, bolalar bayramlari, birgalikdagi mehnat va 
faoliyatlarning tutgan o‘rni kattadir. 

---

Bolalar o‘yinlari va mehnatining jamoa tusida bo‘lishi alohida ahamiyatga 
ega. Bular bolalarni birga xarakat qilishga, o‘z intilishlarini umumiy 
maqsadga yo‘naltirishga, o‘z ishini va maqsadini boshqarish ishi va 
xarakatiga bo‘y sungan holda boshqarishga o‘rgatadi. 
Bola yoshligan boshlab, o‘zida boshqalar bilan bolalar jamoasi bilan 
muloqotda, birgalikda bo‘lishga ehtiyoj sezadi. Ammo kichkina bola jamoani 
o‘zi tanlay olmaydi. U biron jamoaga sharoit taqozosi bilan kelib qoladi. 
YAshab turgan joydagi yoki ota-onasini ish joyidagi maktabgacha ta’lim 
muassasalariga qatnay boshlaydi. Bu muassasalarga bola o‘z xoxishi bilan 
bormaydi. SHunga qaramay bola bu jamoaning qonun-qoidalariga bo‘y 
sunishi, uning tartiblariga rioya qilishi shart. Aks xolda uni jamoa 
kechirmaydi. Natijada bola o‘zi yashayotgan ahloq,, odob tadribalarini 
egallashga majbur bo‘ladi. SHuning uchun buyuk mutafakkir A.Navoiy bola 
yoshligidan oqil va fozil kishilar jamoasida qatnashib, ularning suhbatlaridan 
baxramand bo‘lishlarini tavsiya etadi. 
Bolalar o‘zaro yashayotgan jamoaga bo‘lgan munosabatiga qarab bir 
necha guruhga bo‘linadi. Birinchi guruh ijobiy xulqli bolalar bo‘lib, ularni 
jamoa a’zolari xurmat qiladilar. Bu toifadagi bolalar jamoasining faollari 
bo‘lib, tarbiyachi jamoa munosabatlarini o‘rnatishda ularga suyanadi. 
Ikkinchi guruhga kiruvchilar faollar tashabbusiga qo‘shiladi, ammo 
barqaror bo‘lishadi. 
Uchinchi guruhdagilar tortinchoq bo‘lib, o‘yinda qatnashmaydi, 
mashg‘ulotlarida ham sust bo‘lishadi, bunday bolalarga alohida e’tibor va 
yordam berish zarur. 

---

Tarbiyachining har bir bolaga nisbatan diqqat e’tiborli bo‘lishi va 
pedagogik sharoit bilan yondashishi talab etiladi. 
Jamoatchilikning tarbiyalash jarayonida ahloqiy sifatlarni 
takomillashtirish. 
5.