Orta məktəb üzrə fənn müəllimləri üçün
Yüklə 1,23 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
l l ə ə n n d d i i r r m m ə ə n n i i n n n n ö ö v v l l ə ə r r i i
yekun (summativ) testlərdə bütün standartların reprezentativ (təmsiledici) seçiminin təmin edilməsi:
1-ci səviyyə üzrə suallar - 20%
2-ci səviyyə üzrə suallar - 30%
3-cü səviyyə üzrə suallar - 30%
4-cü səviyyə üzrə suallar - 20% Qiymətləndirmə vasitələrində standart və səviyyələrin təmsil olunması 1 standart - 10 sual 10 sual 4-cü səviyyə 2 sual 3-cü səviyyə 3 sual 2-ci səviyyə 3 sual 1-ci səviyyə 2 sual Summativ qiymətləndirmə tapşırıqları asan, orta və çətin səviyyəli olmaqla hazırlanır və qiymətlər düzgün cavabların sayına uyğun müəyyənləşdirilir. Summativ qiymətləndirmənin nəticələri 5 ballıq qiymət şkalası üzrə (1,2,3,4,5) rəqəmlə ifadə olunur və qiymətlər jurnala yazılır. Summativ qiymətləndirmə tapşırıqları müxtəlif çətinlik dərəcəli suallardan ibarət olur və qiymətlər düzgün cavabların əsasında müəyyənləşdirilir. Burada asan səviyyəli suallar 20%, orta səviyyəli suallar 30%, yüksək səviyyəli suallar 30%, ən yüksək (çətin) səviyyəli suallar 20% təşkil edir. Summativ qiymətləndirmədə şkalası
ym ət 5 4 nailiyyət səviyyəsi 80% <= Düzgün cavab <= 100% 4 3 nailiyyət səviyyəsi 50% <= Düzgün cavab < 80% 3 2-ci nailiyyət səviyyəsi 20% <= Düzgün cavab < 50% 2 1-ci nailiyyət səviyyəsi 10% <= Düzgün cavab < 20% 1 1-ci nailiyyət səviyyəsindən aşağı 0% <= Düzgün cavab < 10%
20 30 30 20 100
80 50
20 50 80 100 0
57
Milli kurikulum Abdulla Qəhrəmanov Yarımillik qiymətlər Fənn üzrə yarımillik qiymət kiçik summativ (yarımil ərzində keçirilən) qiymətləndirmə nəticələrinin ədədi ortasının 40%-i ilə böyük summativ (yarımilin sonunda keçirilən) qiymətləndirmənin nəticəsinin 60%-nin cəminin yuvarlaq qiymətinə bərabər götürülməklə çıxarılır. Fənn üzrə illik qiymətlər yarımillik qiymətlərin ədədi ortasına bərabər tutulur və yuvarlaq qiymət çıxarılır.
Burada s1,s2,..., sn- kiçik summativlər, n- yarımildə keçirilən kiçik summativlərin sayı, S1- birinci yarımildəki böyük summativ , Y1- birinci yarımillik qiymətdir. Kiçik summativlərdən orta qiymət çıxarılarkən yuvarlaqlaşdırma qaydası tətbiq olunur.
İllik qiymət isə aşağıdakı düsturla müəyyən edilməlidir:
Burada Y 1 - illik qiymət, və Y 2 - yarımillik qiymətlərdir. Məsələn, şagird birinci yarımildə 3, ikincidə isə 4 qiymət alıbsa,
olur.
Valideynlərə kiçik və böyük summativ qiymətləndirmənin nəticələri haqqında məlumatlar məktəbli kitabçası vasitəsilə çatdırılır. İllik və yekun qiymətlər, şagird haqqında məktəb psixoloqunun qeydləri şagirdin şəxsi işində öz əksini tapır. İllik qiyməti bir, iki və üç fəndən qeyri-kafi olan II-VIII və X sinif şagirdləri yay tədris tapşırıqları alırlar. Yay tədris tapşırıqlarını yerinə yetirməyən şagirdlər təkrar sinifdə saxlanılırlar. Dörd və daha çox fəndən illik "qeyri-kafi" qiyməti olan, həmçinin yay tədris tapşırığını yerinə yetirməyən II-VIII və X sinif şagirdləri təkrar sinifdə saxlanılırlar.
100 60 100 40 ...
1 2 1 1 S n s s s Y n 2 2 1 Y Y I 4 5 , 3 2 4 3
58
Milli kurikulum Abdulla Qəhrəmanov Qiymətləndirmə standartları Təhsilin müəyyən mərhələsində şagirdlərin nailiyyət səviyyəsinə qoyulan dövlət tələbidir. Təhsilin hər hansı bir mərhələsində müəyyən olunmuş səviyyələr üzrə şagirdin yiyələnməli olduğu bilik və bacarıqların kəmiyyət və keyfiyyət göstəricisidir. Məzmun standartlarının reallaşma səviyyəsini, şagirdlərin inkişafındakı dəyişiklikləri müəyyən edir.
Qiymətləndirmə standartı Ədəbiyyat V sinif 1. Ədəbiyyat və həyat həqiqətləri Ə.V. 1.1. QS.
Məzmun standartı: Qiymətləndirmə standartları: 1.1. Şagird ədəbi əsərlərin məzmununu mənimsədiyini nümayiş etdirir. 1.1.1
Müxtəlif vəznli şeirlərdə və sadə süzetli ədəbi nümunələrdə(nağıl, təmsil, hekayə) tanış olmayan sözlərin mənalarını lüğətdən istifadə etməklə izah edir.
QS.1. Şagirdin ədəbi əsərlərin məzmununu mənimsəməsinə dair sxemlər
1.1. Q.4. Mətndə obrazlılıq- məcazilik yaradan sözlərin mənalarını aydınlaşdırır. 1.1.1.
Q.3. Mətndə işlənmiş tanış olmayan sözlərin mənalarını izah edir.
1.1.1. Q.2.
Sorğu kitablarından istifadə edərək mətndəki tanış olmayan sözlərin mənasını tapir.
1.1.1.
Q.1. Mətndə ilk dəfə tanış olduğu sözləri müəyyənləşdirir.
Qiymətləndirmə standartları Bilik
Fəaliyyət Fəaliyyətin göstəriciləri Nailiyyət Vaxt və kəmiyyət Keyfiyyət
59
Milli kurikulum Abdulla Qəhrəmanov 7. YENİ DƏRSLİK KOMPLEKTLƏRİN ƏSAS TƏRKİB HİSSƏLƏRİ DƏRSLİK - Məzmun standartlarının reallaşdırılması üçün mühüm vasitə olub müəllim-şagird (tədris-təlim) fəaliyyətinin tənzimlənməsinə xidmət edir. MÜƏLLİM ÜÇÜN VƏSAİT - Təlimin səmərəli təşlkilində müəllim üçün istiqamətverici rol oynayır.
Təhsil prosesində müəllim-şagird fəaliyyətinin tam təsəvvür olunmasını və üzvi şəkildə əlaqələndirilməsini təmin edir.
Müəllimin planlaşdırmadan qiymətləndirməyə qədər bütün fəaliyyətini istiqamətləndirir. Təlim prosesində şagirdlərin müstəqilliyinin və tətbiq bacarıqlarının genişlənməsinə imkan yaradır.
Təlim marağını gücləndirir, şagirdləri axtarışlara, yeni məlumatlar əldə etməyə sövq edir. Məntiqi və yaradıcı təfəkkürü inkişaf etdirir.
Tətbiqi xarakter daşımaqla zəruri həyati bacarıqların formalaşmasına zəmin yaradır. Fəndaxili və fənlərarası inteqrasiya imkanlarını genişləndirir.
Fəal təlim şəraitinin yaradılmasını tələb edir. Şagirdlərin fərqli idraki imkanlarının nəzərə alınmasına şərait yaradır.
60
Milli kurikulum Abdulla Qəhrəmanov 8. TEZAURUS Təlimin məzmunu - şəxsiyyətin formalaşmasına yönəlmiş bacarıqlar şəklində ifadə edilən təlim nəticələrinin (təlim standartlarının) məcmusudur. Təlim nəticəsi - müəyyən bir mərhələdə mənimsənilməsi nəzərdə tutulan və əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş təlim nailiyyətlərinin konkret bir səviyyəsidir. Məzmun xətti - fənn üzrə ümumi təlim nəticələrinin reallaşmasını təmin etmək üçün müəyyən olunan məzmununun zəruri hissəsidir. Riyaziyyat fənn kurikulumunda 5 məzmun xətti müəyyən edilmişdir: Ədədlər və əməllər; Cəbr və funksiyalar, Həndəsə; Ölçmə; Statistika və ehtimal.
ifadə edir. Alt-standart - əsas standartlarda ifadə olunmuş fikrin müəyyən hissəsidir. Məzmun standartı - dövlətin təhsil alanların bilik və bacarıq səviyyəsinə qoyulmuş dövlət tələbidir. Qiymətləndirmə standartı - təhsil alanların nailiyyət səviyyəsinə qoyulan dövlət tələbidir. Qiymətləndirmə meyarları - şagirdlərin bilik və bacarıqlarının qiymətləndirilməsi üçün məzmun standartları əsasında hazırlanmış tələblər. Rubrik - şagirdlərin nailiyyətlərini meyarlar əsasında ölçən qiymətləndirmə şkalası. Təlim strategiyası - təhsil prosesində istifadə olunan forma, metod, üsul və vasitələrin məcmusudur. Kurikulum - təhsilin məzmunu, təşkili və qiymətləndirilməsi ilə bağlı bütün məsələləri özündə əks etdirən konseptual sənəddir. Dərslik - dövlət təhsil standartları əsasında hazırlanmış kurikulumlara uyğun olan, şagirdlərdə müstəqil tədqiqatçılıq və yaradıcılıq vərdişlərinin aşılanmasına, demakratik dünyagörüşünün formalaşmasına imkan yaradan, onları düşünməyə sövq edən, məntiqi təfəkürü inkişaf etdirən, tətbiqi xarakter daşıyan, inteqrativ xüsusiyyətə malik əsas dərs vəsaitidir. Tədris vahidi - dərslikdəki mövzuların tematik qrupudur. Inteqrasiya - müəyyən təhsil sistemi çərcivəsində şagirdlərin təfəkküründə dünyanın bütöv və bölünməz obrazını formalaşdırmaq, onları inkişaf və özünüinkişafa istiqamətləndirmək məqsədilə təlimin bütün məzmun komponentləri arasında struktur əlaqələri qurmağı və onları sistemləşdirməyi tələb edən didaktik prinsipdir. Dünyanın təhsil təcrübəsində şaquli və üfüqi olmaqla onun iki növündən istifadə edilir.
imkan yaradan və onları istiqamətləndirən konseptual sənəddir. Fənn kurikulumu - fənn üzrə fəaliyyətləri istiqamətləndirən konseptual sənəddir. Pedaqoji innovasiya - təhsil müəssisələrində, pedaqoji nəzəriyyələrdə, müəllim və şagirdlərin fəaliyyətlərində, təlim-tərbiyənin məzmununda, forma, üsul və vasitələrində, idarəetmədə, məqsəd 61
Milli kurikulum Abdulla Qəhrəmanov və nəticələrdə, ümumən, pedaqoji sistemdə baş verən yeniliklərdir. Onlar müəyyən dövr ərzində sabit qalaraq ənənəvi qaydada davam etdirilir, həmin dövrün səciyyəvi pedaqoji hadisəsinə cevrilir.
biridir. Bu pirinsipin tələbinə görə müəyyən olunmuş bacarıqlardan ibarət zəruri məzmun nəticələr formasında verilir.
şəbəkəli və ya sistemli təsnifatıdır. Elmi termin kimi ilk dəfə botanika və zoologiyada əmələ gəlmiş, heyvanların və bitgi orqanizmilərinin qruplara görə bölgüsü anlamında işlənmişdir. 30-cu illərdə psixologiyada istifadə olunmağa başlanmışdır. Şəxsiyyətyönümlülük - Milli Kurikulumun hazırlanması zamanı nəzərə alınmış didaktik prinsiplərdən biridir. Onun tələbinə görə, kurikulumların tərkibində olan təlim standartları, strategiyaları və qiymətləndirmə mexanizmləri şagird şəxsiyyətində idraki, hissi və psixomotor bacarıqlar əsasında yaranan keyfiyyətlərin formalaşmasına yönəlir. Çox vaxt bu keyfiyyətlər kompetensiyalar (səriştələr, qabiliyyətlər), dəyərlər və ya mədəniyyətlər terminləri ilə ifadə edilir. Şəxsiyyətyönümlü təhsilin keyfiyyət göstəricisi sadəcə bilik və ya bacarıqlar deyil, milli səviyyədə müəyyən olunmuş ümumi nəticələrə uyğun səviyyənin (kompetensiya, keyfiyyət və ya mədəniyyət göstəricilərinə uyğun səviyyənin) əldə edilməsidir. Təhsildə qiymətləndirmə sistemi - beynəlxalq milli və məktəb səviyyələrində aparılan qiymətləndirməni əhatə edir. Orada zəruri məzmunun (qiymətləndirmə standartlarının), vasitələrin (test, sual və s.), formaların, üsulların müəyyənləşdirlməsini və onların reallaşdırılmasına aid prosedurları özündə birləşdirir. Fəal (interaktiv) təlim - şagirdlərin idrak fəallığına əsaslanır, təhsil prosesinin digər iştirakçıları ilə əməkdaşlıq şəraitinin yaradılmasını tələb edir. İdrak fəaliyyəti - idrak prosesində həyata keçirilən fəaliyyətdir. Psixoloqların fikrincə, idrak fəaliyyətində bilmək, anlamaq, tətbiq etmək, sintez etmək və dəyərləndirmək əsas mərhələlər hesab olunur. Müasir təhsil konsepsiyasına görə, şagirdin təlim fəaliyyətinin psixopedaqoji əsasını məhz həmin parametrlər təşkil edir. Ona görə də “hafizə məktəbi”ndən fərqli olaraq “təfəkkür məktəbi”ndə təlim stanadartları hazırlanarkən onlar əsas götürülür.
62
Milli kurikulum Abdulla Qəhrəmanov 9. Dərs dinləmə vərəqi ____________rayonu_______№li_____________ Sinif müəllimi______________________________ Dərsin mövzusu____________________________Standart________________ № Dərs dinləmənin parametrləri Qeydlər 1. Standartların düzgün seçilməsi
Məqsədin standarta uyğunluğu
Məqsədin reallaşdırılması üçün əlverişli forma və üsulların seçilməsi 4. Fəndaxili və fənlərarası inteqrasiya
5. Resurslardan məqsədəuyğun istifadə
6. Motivasiyanın məqsədəuyğun qoyulması
7. Tədqiqat sualının təlim məqsədinə uyğunluğu
8. Təlim tapşırığının problemin həllinə istiqamətlənməsi və şagirdlərin potensial imkanlarına uyğunluğu
9. Məlumat mübadiləsi mərhələsinin təşkili (şagirdlərin təhlil etmə və təqdim etmə bacarığı)
63
Milli kurikulum Abdulla Qəhrəmanov № Dərs dinləmənin parametrləri Qeydlər 10. Məlumatın müzakirəsinin təşkili
Ümumiləşdirmə və nəticə
Qiymətləndirmə meyarlarının düzgün müəyyən edilməsi (qiymətləndirmənin təlim boyu aparılması)
Yaradıcı tətbiqetmə tapşırıqlarının düzgün verilməsi.
14. Müəllim nitqinin aydınlığı
Dərsdə vaxtdan səmərəli istifadə Şagirdlərdə əməkdaşlıq bacarığının formalaşdırılması
64
Milli kurikulum Abdulla Qəhrəmanov 10. TƏHSİLƏ DAİR FƏLSƏFI BAXIŞLAR Biliyin təbiətinə və necə öyrənməyimizə əsas diqqət yetirən 4 təhsil fəlsəfəsi müzakirə edilmişdir. Təhsil fəlsəfəsi nöqteyi nəzərindən təhsilə yanaşmalar bütün dünyada istifadə olunur. Bu fəlsəfi cərəyanlara Proqressivizm, Perrenializm, Essensializm və Eksistensializm daxildir. Bu Təhsil fəlsəfələri əsas diqqəti bizim “NƏYİ” tədris etməyin lazım olduğu və kurikulum üzərində cəmləşdirir. Hər bir fəlsəfi baxış, kurikulumun xarakterini dəyişdirən fərqli dəyərləri əks etdirir.
Proqressivizm tərəfdarları hesab edirlər ki, təhsil məzmuna böyük əhəmiyyət verməlidir. Eləcə də diqqət mərkəzində daha çox uşaq olmalıdır. Bu təhsil fəlsəfəsinin tərəfdarları hesab edirlər ki, şagirdlər ideyaları fəal təcrübə yolu ilə sınaqdan çıxarmalıdırlar. Təcrübə zamanı yaranan suallara cavab axtaran zaman təlim daha çox əhəmiyyət kəsb edir. Bu passiv olmayan, fəal təlimdir. Öyrənən özünün fərdi təcrübəsində fiziki və mədəni kontekstdən məna çıxarır və problemi həll edir. Yaradıcı müəllimlər şagirdlər üçün elə bir təcrübə mühiti yaradırlar ki, şagirdlər təcrübə keçə-keçə öyrənirlər. Kurikulumun məzmununa şagirdlərin maraq və sualları əsasında tərtib edilir. Elmi metoddan proqressivist pedaqoqlar istifadə edirlər ki, şagirdlər müəyyən məsələ və hadisələri sistematik və qısa müddətə öyrənirlər.Əsas diqqət bu prosesin necə aparılması üzərində cəmləşir. Proqressiv təhsil fəlsəfəsi Amerikada 1920-ci ilin ortalarından başlayaraq, 1950- ci ilin ortalarına qədər yaradılmışdır. Con Dyu onun əsas tərəfdarlarından idi. Bu təhsil fəlsəfəsinin əsas prinsipi ondan ibarət idi ki, məktəblərdə azadlıq və demokratiyanı təcrübədən keçirməklə, vətəndaşların həyatlarını yaxşılaşdırmalıdır. Qərar verərkən fikirlərin paylaşması, şagird-müəllim münasibətlərinin planlaşdırılması, şagirdlərin seçdikləri mövzular bu fəlsəfi cərəyanın aspektlərini əhatə edir. Kitablar səlahiyyətdən daha çox vasitələrdir.
Adları çəkilən fəlsəfi baxışlardan ən konservativ, ənənəvi və yaxud sabit, dəyişməz fəlsəfə -perennializm fəlsəfəsidir. Bu fəlsəfəni Təhsilin klassik tərifindən əldə etmək çətindir. Perennializm tərəfdarları belə hesab edirlər ki, təhsil də insan təbiəti kimi dəyişilməzdir. İnsanların ən fərqləndirici xüsusiyyətləri insanların səbəblərdən nəticə çıxarmaq qabiliyyətləri kimi, təhsildə də inkişaf edən rasionallıq üzərində fikirlərini cəmləşdirirlər. Perennialistlərə görə, təhsil həyat üçün hazırlıq deməkdir və şagirdlərə strukturlu təhsil vasitəsilə dünyanın quruluşu öyrədilməlidir. Perennialistlərə görə, real aləm səbəblər dünyasıdır. Bu cür inam və baxış bizə təhsil və bəzən də dini qanunlar vasitəsilə məlum olur.Xeyirxahlıq (İlahi) anlayışına rasionallığın özündə də rast gəlmək olar.Perennialistlər daha çox yüksək nizamlı təlim və davranışa nəzarət vasitəsilə öyrənilən fənn və nəzəriyyələrə meyl göstərirlər.Perrenialistlər üçün məktəb əsasən əbədi inamları tədris etməklə səbəbləri axtarıb tapmaq üçün mövcuddur.Müəlim izah edir və deyir.Şagird isə passiv resipientdir (qəbul edəndir). Buna görə də həqiqət əbədidir. Məktəb mühitində baş verən bütün dəyişikliklər səthidir. Perrenialistlərə hesab edir ki, təhsilin məqsədi şagirdləri sivilizasiyanın böyük ideyaları haqqında məlumatla təmin etməkdən ibarətdir. Onlar hesab edilər ki, bu ideyalar istənilən dövrdə problemlərin həlli üçün böyük potensiala malikdir. Əsas diqqət daimi ideyaları, sabit, əbədi olan həqiqətləri axtarmaq, daima müəyyən və mühüm səviyyədə olan təbii və bəşəri dünyalar kimi tədris etməyə istiqamətlənməlidir. Bu dəyişilməz prinsipləri tədris etmək tənqidi xarakter daşıyır. Insanlar düşüncəli varlıqlar olduğundan, onların şüurları inkişaf etdirilməlidir. Beləliklə, intelektin tərbiyələndirilməsi təhsildə ən yüksək prioritetlərdəndir.Tələbyönümlü kurikulum uzunmüddətli nizam-intizam daxilində şagirdin inkişafını məhdudlaşdırmaqla mədəni savadlılığa üstünlük verir. Bəşəriyyətin əldə etdiyi ən yüksək nəaliyyətlər-ədəbiyyat və incəsənət işləri, təbiət elmlərinin prinsipləri və ya qanunları vurğulanır. Bu təhsil fəlsəfəsinin tərəfdarları 1963-cü ildə “Böyük Kitablar” proqramını işləyib hazırlayan Robert Maynard Huçin və sonradan qərb mədəniyyətinə dair 100 böyük kitaba əsaslanan və kurikulumu hazırlayan Mortimer Adler idi.
Yüklə 1,23 Mb. Dostları ilə paylaş:
|