Elm yarandıqdan sonra hər şey

Elm və Texnologiya sahələrinin (ETS) yeniləşdirilmiş 

təsnifati 

 

İqtisadi əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının (OECD) hazırladığı 

Fraskati Məlumat kitabınında Elm və Texnologiya sahələrinin 

(ETS)  təsnifatı  bölməsinin    2007-ci  ildə  yeniləşdirilmiş  son 

variantını  (Revised  Field  of  Science  and  technology  (FOS) 

Classification  in  the  Fraskati  Manual,  DSTI/EAS/STP/NESTI 

(2006)19FINAL,26-Feb-2007.  

(www.oecd.org/dataoecd/36/44/38235147.pdf ) 

 

 

 

1. Natural elmlər 

 

 

              1.1. Riyaziyyat 

•

 

Təmiz  riyaziyyat;  Tətbiqi  riyaziyyat;  Statistika  və 

ehtimal

1

; 

 

1.2. Kompüter və informasiya elmləri 

                                                 

1

  Buraya  statistik  metodologiyalar  daxildir,  lakin  tətbiqi 

statistika  üzrə  tədqiqatlar  daxil  deyil,  çünki  onlar  uyğun  elmi 

sahələr  (məsələn,  sosiologiya,  iqtisadiyyat  və  s.)  üzrə  təsnif 

olunmalıdır. 

Ə

lavələr  

 

 

385

•

 

Kompüter elmləri, informasiya elmləri və bioinforma-

tika  (kompüter  avadanlığının  işlənib-hazırlanması  2.2 

bölməsində, sosial aspektləri isə 5.8 bölməsində) 

 

1.3. Fizika elmləri 

•

 

Atom,  molekulyar  və  kimyəvi  fizika  (atom  və  mole-

kullar fizikası, həmçinin toqquşma hadisələri, radiasi-

ya  ilə  qarşılıqlı  təsir,  maqnit  rezonans,  Mösbauer  ef-

fekti  daxildir);  Kondense  olunmuş    maddələr  fizikası 

(buraya  əvvəllər  Bərk  cisimlər  fizikası  adlanan  bölgü 

və  ifratkeçiricilik  də  daxildir);  Zərrəciklər  və  sahələr 

fizikası;  Nüvə  fizikası;  Axarlar  və  plazma  fizikası 

(səth fizikası da daxil olmaqla); Optika (lazer optikası 

və  kvant  optikası  daxil  olmaqla);  Akustika;  Astrono-

miya (astrofizika, kosmos elmləri də daxil olmaqla); 

 

1.4. Kimya elmləri 

•

 

Üzvü  kimya;  Qeyri-üzvü  kimya  və  nüvə  kimyası;  Fi-

ziki  kimya;  Polimer  elmi;  Elektrokimya  (quru  ele-

mentlər,  batareyalar,  yanacaq  elementləri,  metalların 

korroziyası.  Elektroliz);  kolloid  kimyası;  Analitik 

kimya; 

 

1.5. Yer və əlaqəli ətraf mühit elmləri 

•

 

Geo-elmlər, çoxşahəli (multidisciplinary); Mineralogi-

ya;  Paleontologiya;  Geokimya  və  geofizika;  fiziki 

coğrafiya;  Geologiya;  Vulkanologiya;  Ətraf  mühit 

elmləri (sosial aspektləri 5.7-də əks olunub); 

•

 

Meteorologiya və atmosfer elmləri; iqlimşünaslıq; 

•

 

Okeanoqrafiya, Hidrologiya, Su ehtiyatları; 

 

1.6. Bioloji elmlər (Tibbi elmlər 3-ə, Kənd təsərrüfatı 

elmləri isə 4-ə aid edilir) 

•

 

Hüceyrə  biologiyası,  Mikrobiologiya;  Virusologiya; 

Biokimya və molekulyar biologiya; Biokimyəvi tədqi-

qat metodları; Mikologiya; Biofizika; 

Elmşünaslığa giriş 

 

386

•

 

Genetika  və  irsilik  (tibbi  genetika  3–də  əks  olunub); 

Reproduktiv  biologiya  (tibbi  aspektləri  3-də  əks  edi-

lib); İnkişaf biologiyası; 

•

 

Bitki elmləri, Botanika; 

•

 

Zoologiya,  Ornitologiya;  Entomologiya,  Davranış 

elmləri biologiyası; 

•

 

Dəniz biologiyası, Təmiz  su  hövzələrinin biologiyası, 

Limnologiya; Ekologiya; Biomüxtəlifliyin qorunması; 

•

 

Biologiya (nəzəri, riyazi, termik, kriobiologiya, bioloji 

ritmlər); Təkamül biologiyası; digər bioloji bölgülər; 

 

1.7. Digər natural elmlər 

 

 2. Mühəndislik (texnika) və texnologiya 

 

 

2.1. (vətəndaş) İnşaat 

•

 

İnşaat;  Arxitektur  inşaat;  Tikinti;  Kommunal  və  ana-

loji obyektlərin tikintisi; Nəqliyyat; 

 

2.2.  Elektrotexnika,  Elektronika  texnologiyaları,  İn-

formasiya texnikası 

•

 

Elektrotexnika  və  elektronika;  Robotexnika  və  avto-

matik  idarəetmə;  Avtomatlaşdırma  və  idarəetmə  sis-

temləri;  Rabitə  texnikası  və  sistemləri;  Telekommu-

nikasiyalar; Kompüter avadanlığı və arxitekturası; 

 

2.3. Maşınqayırma 

•

 

Maşınqayırma  texnikası;  Tətbiqi  maşınqayırma;  Ter-

modinamika; 

•

 

Aerokosmik maşınqayırma; 

•

 

Nüvə  texnikası  ilə  bağlı  maşınqayırma;  (nüvə  fizikası 

1.3-də əks olunub) 

•

 

Audiotexnika, etibarlılıq analizi; 

 

  

2.4. Kimya maşınqayırması 

Ə

lavələr  

 

 

387

•

 

Kimya  maşınqayırması  (zavodlar,  məhsullar);  Kim-

yəvi proseslərin texnikası; 

 

 

 

2.5. Materiallar texnikası 

•

 

Materialların  texnologiyası;  Keramikalar;  Nazik  təbə-

qələr və örtmələr; Kompozitlər (laminantlar, möhkəm-

ləndirilmiş  plastiklər,  metalkeramikalar,  təbii  və  sin-

tetik  liflərin  kombinasıyasından  hazırlanmış  material-

lar;  doldurulmuş  kompozitlər);  Kağız  və  ağac;  Teks-

tillər  (buraya  sintetik  rəngvericilər,  boyalar,  liflər  də 

daxildir);  (nanoölçülü  materiallar  2.10-da,  biomate-

riallar isə 2.9-da nəzərdən keçirilir); 

 

2.6. Tibbi texnika 

•

 

Tibbi  texnika;  Tibbi  laboratoriya  texnologiyası  (labo-

rator  nümunələrin  analizi,  diaqnostik  texnologiyalar 

da  daxil  olmaqla);  (biomateriallar  2.9-da  əks  olunur 

[

tibbi  implantlar,  cihazlar,  sensorlarla  bağlı  canlı  ma-

terialların fiziki xarakteristikaları

]

); 

 

2.7. Ətraf mühitin mühafizəsi texnologiyaları 

•

 

Ətraf  mühit  və  geoloji  texnologiyalar,  geotexnika; 

Neft sənayesi (yanacaq, yağlar); Enerji və yanacaqlar; 

Distant  zondlaşdırma;  Faydalı  qazıntılar  və  onların 

zənginləşdirilməsi  prosesləri;  Gəmiqayırma,  gəmiç-

ilik; Okean mühitini öyrənən qurğuların texnologiyası; 

 

2.8. Ətraf mühitin biotexnologiyası 

•

 

 Ətraf  mühitin  biotexnologiyası;  Bioloji  təmizləmə; 

Ətraf  mühitin  menecmentində  diaqnostik  biotexnolo-

giyalar (DNT mikroçipləri və biohəssas cihazlar); etik 

baxımdan ətraf mühit biotexnologiyaları; 

 

2.9. Sənaye biotexnologiyası 

Elmşünaslığa giriş 

 

388

•

 

Sənaye  biotexnologiya;  bioemal  texnologiyaları  (pro-

sesin  aparılmasında  bioloji  agentlərdən  istifadə  edən 

sənaye texnologiyaları), biokataliz, fermentasiya; bio-

məhsullar (bioloji materiallardan xammal kimi istifadə 

etməklə  alınan  yeni  məhsullar),  biomateriallar,  bio-

plastiklər, bioyanacaqlar, bioloji üsullarla alınmış küt-

ləvi  və  incə  (təmiz)  ximikatlar,  bioloji  üsullarla  alın-

mış yeni materiallar; 

 

2.10. Nano-texnologiya 

•

 

Nano-materiallar 

[

istehsalı və xassələri

]

; 

•

 

Nano-proseslər 

[

nano-ölçüdə  tətbiqlər

]

;  (biomaterial-

lar 2.9-da); 

 

2.11. Digər texnika və texnologiyalar 

•

 

Qida və içkilər; 

•

 

Digər texnika və texnologiyalar; 

 

3. Tibb və səhiyyə elmləri 

 

 

3.1. Tibbin əsasları 

•

 

Anatomiya  və  morfologiya;  İnsan  genetikası;  İmmu-

nologiya;  Neyroelmlər  (psixofiziologiya  da  daxil  ol-

maqla);  Farmakologiya  və  aptek  işi;  Tibbi  kimya; 

Toksikologiya;  Fiziologiya  (Sitologiya  da  daxil  ol-

maqla); Patalogiya; 

 

3.2. Klinik təbabət 

•

 

Andrologiya; Mamaçalıq və ginekologiya; Pediatriya; 

Ürək  və  ürək-damar  sistemləri;  Periferik  damar  xəs-

təlikləri;  Hematologiya;  Tənəffüs  sistemləri;  Reani-

motologiya  və  Təcili-tibbi  yardım;  Anesteziologiya; 

Ortopediya;  Cərrahlıq;  Radiologiya,  nüvə  təbabəti  və 

tibbi rentgenoqrafiya və tomoqrafiya; Transplantasiya; 

Stomatologiya,  cərrahi  stomatologiya  və  terapiya; 

Dermatologiya  və  dəri-zöhrəvi  xəstəliklər;  Allergiya; 

Revmotologiya; Endokrinologiya və metabolizm (dia-

Ə

lavələr  

 

 

389

bet  və  hormonlar  da  daxil  olmaqla);  Qastroenterolo-

giya  və  hepatologiya;  Urologiya  və  nefrologiya;  On-

kologiya;  Oftalmalogiya;  Otorinolarinqologiya;  Psixi-

atriya;  Klinik  nevrologiya;  Geriatriya  və  herontolo-

giya;  Ümumi  və  daxili  təbabət;  digər  klinik  təbabət 

sahələri;  İnteqrativ  və        qeyri-ənənəvi  təbabət  (alter-

nativ praktik sistemlər); 

  

 

3.3.  Səhiyyə elmləri 

•

 

Tibbi-sanitar  yardım elmləri  və  xidmətlər (xəstəxana-

ların  idarə  olunması,  səhiyyənin  maliyyələşdirilməsi 

də daxil olmaqla); Səhiyyə siyasəti və xidmətlər; 

•

 

Orta  tibb  personalının  xəstələrə  qayğısı;  Qidalanma; 

Diyetologiya; 

•

 

Cəmiyyətin  sağlamlığı  və  ətraf  mühitin  gigiyenası; 

Tropik  xəstəliklər;  Parazitologiya;  İnfeksion  xəstə-

liklər; Epidemiologiya;  

•

 

Peşə əmək gigiyenası; idman və fitnes elmləri; 

•

 

Sosial  biotəbabət  elmləri  (ailənin  planlaşdırılması, 

seksual  sağlamlıq,  psixo-onkologiya,  biotibbi  araşdır-

maların siyasi və sosial aspektləri); Tibbi etika; uyuş-

durucu və alkoqoldan sui-istifadə; 

 

3.4.  Tibbi biotexnologiya 

•

 

Təbabətlə  bağlı  biotexnologiya;  Hüceyrələr,  toxuma-

lar,  orqanlar  və  yaxud  tam  orqanizm  (yardımla  ço-

xalma)  üzərində  əməliyyatlarla  bağlı  texnologiyalar; 

DNT-lərin,  proteinlərin  və  enzimlərin  funksiyalarının 

identifikasiyası  və  onların  xəstəliklərin  başlanmasına 

təsirinin  analizi,  həmçinin  sağlamlığın  qorunması 

(gen-əsaslı diaqnostika və terapevtik müdaxilələr; far-

makogenomika,  gen-əsaslı  terapiyalar)  ilə  bağlı  tex-

nologiyalar;  Biomateriallar  (tibbi  implantlar,  cihazlar, 

sensorlarla  tətbiqi  mənasında);  Tibbi  biotexnologiya-

larla əlaqədar etika; 

 

Elmşünaslığa giriş 

 

390

3.5.

 

Digər tibbi elmlər 

•

 

Tibbi ekspertiza 

•

 

Digər elmi elmlər 

 

4. Kənd təsərrüfatı elmləri 

 

4.1. Kənd təsərrüfatı, Meşəçilik və Balıqçılıq 

•

 

Kənd  təsərrüfatı;  Meşəçilik;  Balıqçılıq;  Torpaqşünas-

lıq; Bağçılıq; Üzümçülük; Aqronomiya; Bitkilərin be-

cərilməsi  və  qorunması;  (kənd  təsərrüfatı  biotexnolo-

giyası 4.4-də əks olunmuşdur); 

 

4.2. Heyvandarlıq və südçülük elmləri 

•

 

Heyvandarlıq  və  südçülük  elmləri;  (heyvan  biotexno-

logiyası 4.4-də əks olunmuşdur); 

•

 

Maldarçılıq; Ev heyvanları; 

 

4.3.

 

Baytarlıq elmi 

 

4.4.

 

Kənd təsərrüfatında biotexnologiyalar 

•

 

Kənd  təsərrüfatı  biotexnologiyası  və  qida  biotexno-

logiyası;  GM  (genetik  modifikasiya)  texnologiyası 

(zəmi  və  maldarlıq  məhsulları),  yem  heyvanların 

klonlaşdırılması, nişanlama vasitəsilə seleksiya,  diaq-

nostika  (xəstəliklərin  erkən/dəqiq  aşkarlanması  üçün 

DNT  mikroçipləri  və  biohəssas  cihazları),  xammal 

xarakterli  biokütlələrin  istehsalı  texnologiyaları,  bio-

farmasevtic  pereparatlar;  kənd  təsərrüfatı  biotexnolo-

giyası etik baxımdan; 

 

4.5.

 

Kənd təsərrüfatı ilə əlaqədar digər elmlər 

 

5.

 

Sosial elmlər 

 

5.1. Psixologiya 

•

 

Psixologiya  (insan-maşın  münasibətləri  də  daxil  ol-

maqla); 

Ə

lavələr  

 

 

391

•

 

Xüsusi  psixologiya  (görmə,  eşitmə,  nitq,  qavrama  və 

digər  fiziki  və  əqli  qüsurlara  malik  olanlar  üçün  te-

rapiya da daxil olmaqla); 

 

5.2. İqtisadiyyat və biznes 

•

 

İqtisadiyyat, ekonometrika; Əmək münasibətləri; 

•

 

Biznes və menecment; 

 

5.3.

 

Təhsil elmləri 

•

 

Ümumi  təhsil;  (təlim,  pedaqogika,  didaktika  da  daxil 

olmaqla); 

•

 

Xüsusi  təhsil  (istedadlı  şəxslər,  qavrama  qüsurları 

olan şəxslər üçün) 

 

5.4.

 

Sosiologiya 

•

 

Sosiologiya;  Demoqrafiya;  Antropologiya;  Etnologi-

ya; 

•

 

Sosial  sahələr  (Qadın  və  gender  məsələləri;  Sosial 

mövzular; Ailə problemləri, Sosial iş); 

 

5.5.

 

Hüquq 

•

 

Hüquq, Kriminologiya, Penologiya; 

 

5.6.

 

Siyasi elmlər 

•

 

Siyasi  elm;  Dövlət  idarəçiliyi;  Təşkilatlanma  nəzəriy-

yəsi; 

 

5.7.

 

Sosial və iqtisadi coğrafiya 

•

 

Ətraf  mühit  elmləri  (sosial  aspektdə);  Mədəni  və 

iqtisadi  coğrafiya;  Şəhər  problemlərinin  tədqiqi 

(planlaşdırma və inkişaf); Nəqliyyatın planlaşdırılması 

və  nəqliyyatın  sosial  aspektləri  (nəqliyyatın  texniki 

aspektləri 2.1-də əks olunub); 

 

5.8.

 

Media və kommunikasiyalar 

Elmşünaslığa giriş 

 

392

•

 

Jurnalizm;  İnformasiya  elmi  (sosial  aspeklər);  Kitab-

xana elmi; Media və sosial-mədəni əlaqələr; 

 

5.9.

 

Digər sosial elmlər 

•

 

Sahələrarası sosial elmlər; 

•

 

Digər sosial elmlər; 

 

6.  Humanitar elmlər 

 

6.1. Tarix və arxeologiya 

•

 

Tarix  (elm  və  texnika  tarixi  6.3-də,  məxsusi  elmlərin 

tarixi  uyğun  başlıqlarda  əks  olunmuşdur);  Arxeo-

logiya; 

 

6.2. Dillər və ədəbiyyat 

•

 

Dil  üzrə  ümumi  tədqiqatlar;  Xüsusi  dillər;  Ədəbiyyat 

üzrə  ümumi  tədqiqatlar;  Ədəbiyyat  nəzəriyyəsi;  Xü-

susi ədəbiyyat; Linqvistika; 

 

 

6.3. Fəlsəfə, Etika və Din 

•

 

Fəlsəfə, Elm və texnikanın tarixi və fəlsəfəsi; 

•

 

Etika  (xüsusi  alt  sahələrlə  əlaqədar  etik  problemlər 

istisna olmaqla); Teologiya; Dini tədqiqatlar; 

 

 

6.4.  Sənətlər  (incəsənətlər,  sənət  tarixi,  ifaçılıq  sə-

nəti, musiqi) 

•

 

Sənətlər, Sənət tarixi; Arxitektur dizayn; İfaçılıq sənə-

tinin  tədqiqi  (musiqişünaslıq,  teatr  elmi,  Dramaturgi-

ya); Folklor tədqiqatlar; 

•

 

Kino, radio və televiziya üzrə tədqiqatlar; 

 

 

6.5. Digər humanitar elmlər 

 

 

 

Ə

lavələr  

 

 

393

 

 

 

 

 

 

Ə

lavə 5 

 

Elm və Texnologiya sahələrinin (ETS) yeniləşdirilmiş 

təsnifati ilə 2002-ci ildə qəbul edilmiş Fraskati təlimatının           

(FM- Frascati Manual-2002)  

MÜQAYİSƏSİ 

(www.oecd.org/dataoecd/36/44/38235147.pdf ) 

 

 

2002-ci ildə qəbul 

olunmuş (FM) 

ETS-in təkmilləşdirilmiş 

təsnifatı 

1. Natural 

elmlər 

1.1. Riyaziyyat və 

kompüter elmləri 

1.2. Fizika elmləri 

1.3. Kimya elmləri 

1.4. Yer və əlaqəli 

ətraf mühit elmləri 

1.5. Bioloji elmlər 

1.1. Riyaziyyat 

1.2. Kompüter və informa-

siya elmləri 

1.3. Fizika elmləri 

1.4. Kimya elmləri 

1.5. Yer və əlaqəli ətraf mü-

hit elmləri 

1.6. Bioloji elmlər 

1.7. Digər natural elmlər 

 

2. Texnika   

və  

texnologiya 

2.1. İnşaat 

2.2. Elektrotexnika, 

Elektronika 

2.3. Digər texniki 

elmlər 

2.1. İnşaat 

2.2. Elektrotexnika, Elektro-

nika texnologiyaları, infor-

masiya texnikası  

2.3. Maşınqayırma 

2.4. Kimya maşınqayırması 

2.5. Materiallar texnikası 

2.6. Tibbi texnika 

2.7. Ətraf mühitin mühafizəsi 

       texnologiyaları 

Elmşünaslığa giriş 

 

394

2.8. Ətraf mühitin biotexno-

logiyası 

2.9. Sənaye biotexnologiyası 

2.10. Nano-texnologiya 

2.11. Digər texnika və tex-

nologiyalar 

3. Tibb və 

səhiyyə 

elmləri  

3.1. Tibbin əsasları 

3.2. Klinik təbabət 

3.3. Səhiyyə elmləri 

 

3.1. Tibbin əsasları 

3.2. Klinik təbabət 

3.3. Səhiyyə elmləri 

3.4. Tibbi biotexnologiya 

3.5. Digər tibbi elmlər 

 

4. Kənd 

təsərrüfatı 

elmləri 

 

4.1. Kənd təsərrüfatı, 

meşəçilik, balıqçılıq və 

əlaqədar elmlər 

4.2. Baytarlıq elmi 

 

4.1. Kənd təsərrüfatı, meşə-

çilik və balıqçılıq 

4.2. Heyvandarlıq və südçü-

lük elmləri 

4.3. Baytarlıq elmi 

4.4. Kənd təsərrüfatında bio-

texnologiyalar 

4.5. Kənd təsərrüfatı ilə əla-

qədar digər elmlər 

 

5. Sosial 

elmlər 

 

5.1.   Psixologiya 

5.2.   İqtisadiyyat 

5.3.   Təhsil elmləri 

5.4.   Digər sosial 

elmlər 

 

5.1.   Psixologiya 

5.2.   İqtisadiyyat və biznes 

5.3.   Təhsil elmləri 

5.4.   Sosiologiya 

5.5.   Hüquq 

5.6.   Siyasi elmlər 

5.7.   Sosial və iqtisadi coğra-

fiya 

5.8.   Media və kommunika-

siyalar 

5.9.   Digər sosial elmlər 

6. Humani-

tar elmlər 

6.1.  Tarix 

6.2.  Dillər və 

ədəbiyyat 

6.5.  Digər humanitar 

elmlər 

6.1.  Tarix və arxeologiya 

6.2.  Dillər və ədəbiyyat 

6.3.  Fəlsəfə, Etika və Din 

6.4.  Sənətlər (incəsənətlər, 

sənət tarixi, ifaçılıq sənəti, 

Ə

lavələr  

 

 

395

 

musiqi) 

6.5.  Digər humanitar elmlər 

 

Elmşünaslığa giriş 

 

396

 

 

Ə

lavə 6