O’zbekiton respublikasi oliy va o’rta talim vaziRLİGİ berdaq nomidagi qaraqolpoq davlat universiteti

1. Jamiyat ehtiyojlarini mumkin qadar resurslarni kam sarflab, ehtiyojni iloji boricha 
to’liq qondirish qonuni. Jamiyatdagi barcha iqtisodiy va ijimoiy jarayonlar, ularni amalga 
oshirishda shu qonunga amal qilinadi, chunki u quyidagilarni ifodalaydi: 
- ishlab chiqarishning obektiv yo’nalishi, uning xalq farovonligini oshirish, xar tomonlama 
shaxsiy rivojlantirishga qaratilganligini; 
- insonlarning xo’jalik faoliyati asosiy sabablarini, umumxalq iqtisodiy manfaatlarining 
ustuvorligini; 
- ishlab chiqarish samaradorliginining ijtimoiy-iqtisodiy mohiyatini. 
Bozor munosabatlari sharoitida bu qonunning mazmuni har tomonlama boyib boradi. 
2. 
Qiymat qonuni yoki narx qonuni. Tovarlarning pulda ifodalangan qiymati narx deb 
ataladi. Narx esa talab va taklifga bog’liq ravishda aniqlanadi Narx bozor barometridir: agar talab 
va narx yuqori bo’lsa, ishlab chiqarish kengayadi. Talab va narx pasayganda ishlab chiqarish 
qisqaradi. Talab xajmi va tarkibi taklif xajmi va tarkibiga teng bo’lgan holdagi narx muvozanat 
narxi deyiladi. 
İshlab chiqariladigan har bir tovar turi, xajmi ularga bo’lgan ijtimiy extiyojlarga teng 
bo’lishi, yani to’lov qobiliyatiga ega talabgateng bo’lishi kerak. 
4. Talab qonuni. Uning mazmuni shundan iboratki narx qancha yuqori bo’lsa, talab shunchalik 
kam bo’ladi. Talab xaridorning to’lov imkonini ifodalaydi. Bunda talab elastikligi koeffitsienti 
qanday aniqlanishini ko’rib chiqamiz: 

---

talab hajmining o’sishi % 
K talab elas. = 
narxlarning pasayishi % 
4. Taklif qonuni. U narx ortishi bilan taklif ortishini 
ifodalaydi. Taklif - tovar va xizmatlarning narxdagi 
qiymatidir. Bunda taklif elastikligi koeffitsienti quyidagiga teng:
taklifning o’sish hajmi % 
K taklif elas. = 
narxning o’sishi %