O’zbekiton respublikasi oliy va o’rta talim vaziRLİGİ berdaq nomidagi qaraqolpoq davlat universiteti

Menejment nazariya va amaliyotining Rossiadagi rivojlanishi 
Boshqaruv fani XX asrning 20-yillaridan boshlab Rossiyada ham shakllana boshladi. Bu 
davrda mehnat va boshqaruv muammolariga bag’ishlangan o’nlab jurnallar, jumladan 
«Boshqaruvni tashkil etish», «Mehnatni tashkil etish», «Boshqaruv texnikasi», «Xo’jalik va 
boshqaruv» kabi jurnallar 
nashr qilindi, xorijiy ishlab chiqarishni tashkil etish va boshqaruv bo’yicha mutaxassilar 
asarlari rus tiliga tarjima qilindi. 1921 yilda mehnat instituti tashkil etildi. 
Aleksey Kapitanovich Gastev (1882-1941) boshqaruv nazariya va amaliyotiga hissa 
qo’shgan olim edi. Uning «qanday ishlamoq kerak?», «Mehnatni meyorlash va tashkil etish», 
«Mehnat qo’llanmalari», «Madaniyat qo’zg’oloni», «İshlab chiqarishni MMİ 
usullari bilan tartibga solish» kitoblari nashr etildi. A. K.Gastev rahbarligi ostida MMİda 
mehnatni tashkil etishning yangi usullarini o’rganish, loyihalash va joriy qilish, turli ixtisoslikka 
ega ishchilarni o’qitish va malakasini oshirishning maqbul tizimini yaratish bo’yicha salmoqli ishlar 
amalga oshiriddi. 
A. K. Gastev tomonidan ishlab chiqilgan taklif va tavsiyalar hozirgi davrda ham 

---

ahamiyatlidir. Mehnatni ilmiy tashkil etish va boshqaruv fanining yana bir tashabbuskori — P. M. 
Kerjentsev (1881- 1940)dir. U 1923-1924 yillar davomida «Mehnatni ilmiy tashkil etish», «Tashkil 
etish tamoyillari», «Vaqt uchun kurash», «o’zingni o’zingtashkil et» singari asarlar yozdi. P. M. 
Kerjentsev tomonidan tavsiya etilgan ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarni standartlash, mehnat 
sharoiti, moddiy vositalardan to’g’ri foydaanish haqidagi takliflar juda dolzarb edi. 
Mehnatni tashkil etish va boshqarish nazariyasiga P. A. Popov, O. A. Ermanskiy va 
boshqalar ham salmoqli hissa qo’shganlar. 
Menejment rivojlanishida yangi bosqich 
1985 yildan boshlab menejment rivojlanishida yangi davr boshlandi. Tub islohotlar 
boshqaruvni, jamiyatni damokratlashtirish, oshkoralik va xalq hokimiyatini takomillashtirishning 
asosiy yo’llarini ifodalab berdi. Jamiyatda demokratik jarayonlar chuqurlashuvi va rivojlanishi 
bozor munosabatlariga o’tishga asos bo’ldi. Jamiyatdagi tub o’zgarishlar siyosat, iqtisodiyot, 
menejment uslublari va texnologiyasiga jiddiy o’zgartirishlar kiritishni zarur qilib qo’ydi.
O’zbekiston Respublikasi iqtisodiyotini boshqarishni isloh qilish hozirggacha mavjud 
bo’lgan tajriba, jamiyat hayotining iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy sohalarini boshqarishning bozor 
nazariyasi, qabul qilingan qonun va huquqiy hujjatlar asosida amalga oshiriladi. Menejment 
sohasida rivojlangan mamlakatlar va o’zimizda to’plangan tajribadan foydalaniladi Bozor 
infratuzilmasini rivojlantirish ko’p yillarga mo’ljallangan strategik vazifadir. Mamlakatimiz «shok 
terapiyasi» usulidan voz kechdi. o’zbekistonda bozor munosabatlariga o’tish bosqichma-bosqich 
amalga oshirilmoqda. Davlat mulki xususiy mulk bilan bir vaqtning o’zida kooperatsiya, 
tadbirkorlik, chet ellik firmalar, banklar bilan hamkorlikka asoslangan holda xo’jalik yuritish turli 
usullarini qo’llash yo’li bilan amal qilishi kerak. 
Menejment oldiga qo’yilgan ko’pchilik vazifalar muvaffaqiyatli hal etilmoqda. İqtisodiy 
muassasalar vazifasi o’zgartirildi, boshqaruvning bozor munosabatlariga o’tishi amalga 
oshirilmoqda, boshqaruv ixtisoslashuvining chuqurlashuvi va kooperatsiya bo’yicha aloqalar 
barqaror bo’lishini taminlovchi yangi tashkiliy tizimlar vujudga kelmoqtsa. 
İslohotlar iqtisodiyotni boshqarishning barcha bo’g’inlarini - asosiy bo’g’in (korxona)dan to 
boshqaruvning oliy bo’g’inlarigacha qamrab olgan. Korxonalar to’g’risidagi qonun korxonalar 
erkinligi miqyosini kengaytirdi, ularning ish natijalari bo’yicha istemolchilar oldidagi 
majburiyatlarini oshirdi. 
Xulosa 
1. Menejment - boshqaruv haqidagi ilm. 
2. Menejment ilmining asoschilari — F. Teylor, G. Emerson, G. Cherch va b. 
3. Menejmentning asosiy ilmiy maktablari bo’lib, «mumtoz», «inson munosabatlari», 
«ijtimoiy tizim», «yangi» boshqaruv maktablari hisoblanadi. 
4. O’zbekistonda boshqaruv tizimining shakllanishi boshqaruv nazariyasi tajribasiga ega 
bo’lgan, qabul qilingan qonunlar va huquqiy hujjatlar asosida amalga oshiriladi. 
5. Bozor infratuzilmasining rivojlanishi boshqaruvning strategik vazifasi hisoblanadi.