Matematika fanini o’qitishning metodikasi

Matematika o’qitish uslubiyati fanining maqsad va vazifalari. 
Insoniyat o‘z rivoji davrida yosh avlodga bilimlar berar ekan asosiy e’tibo- rini 
o‘z faoliyati va taraqqiyot talablarini hisobga olib, fanlar asoslarini o‘rgatishga harakat 
qiladi.Shu sababli o‘quvchilarga barcha bilimlar qatori matematikadan chuqur bilimlar 
berish vazifasi va uni ilmiy amalga oshirish asosiy masalalardan hisoblanadi.Bunda 
matematika o‘qitish uslubiyati asosiy o‘rinlardan birida turadi. 
“Metodika” so‘zi yunoncha “metod” yoki “usul” so‘zidan olingan. Matematika 
o‘qitish metodikasi (uslubiyati) fani deb, jamiyat tomonidan qo‘yilgan ta’lim 
maqsadlarga mos ravishda matematik o‘qitish usullarini, qonuniyatlarini uning ma’lum 
rivojlanish darajasida o‘rganadigan va tadqiq etadigan pedagogika- ning bo‘limiga 
aytiladi. Matematika metodikasi pedagogika va didaktika fanining asosiy 
bo‘limlaridan biri bo‘lib, jamiyatimiz taraqqiyoti darajasida ta’lim maqsad- lariga mos 
keluvchi matematikani o‘qitish, o‘rganish qonuniyatlarini o‘rganadigan mustaqil 
fandir. 
Matematika metodikasi ta’lim jarayoni bilan bog‘liq bo‘lgan quyidagi uch 
savolga javob beradi: 
1. Nima uchun matematikani o‘rganish kerak? 
2. Matematikadan nimalarni o‘rganish kerak? 
3. Matematikani qanday o‘rganish kerak? 
Matematika metodikasi haqidagi tushuncha birinchi bo‘lib, shvedsariyalik 
pedagog matematik G.Pestalotsining 1803-yilda yozilgan “Sonni ko‘rgazmali o‘r- 
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
May 2022 / Volume 3 Issue 5
www.openscience.uz
958

---

ganish” asarida bayon qilingan.XVII asrning birinchi yarmidan boshlab, matema- tika 
o‘qitish metodikasiga doir masalalar bilan rus olimlaridan akademik S.E.Guriv (1760-
1813), XVIII asrning birinchi va ikkinchi yarmidan esa N.I.Lobachevsiy (1792-1856), 
I.N.Ulyanov(1831-1886).L.N.Tolstoy(1828-1910) va atoqli metodist-matematik 
S.I.Shoxor-Trotskiy(1853-1923), A.N.Ostrogrotskiy va boshqalar shug‘ullandilar va 
ular matematika faniga ilmiy nuqtayi nazardan qarab, uning progressiv asoslarini 
ishlab chiqdilar.Masalan, A.N.Ostrogradskiy “Ong kuzatish- dan keyin paydo bo’ladi, 
ong real, mavjud olamga asoslangan” deb yozgan edi. 
Geometriya metodikasidan materiallar (Материалы по методике геомет- рии, 
1884-yil, 8-bet.). Keyinchalik matematika o‘qitish metodikasining turli yo‘nalishlari 
bilan N.A.Izvolskiy, V.M.Bradis, S.E.Lyapin, I.K.Andronov, N.A.Glagoleva, 
I.Ya.Dempman, A.N.Barsukov, S.I.Novoselov, A.Ya.Xinchin, N.F.Chetveruxin, 
A.N.Kolmogorov, A.I.Markushevich, A.I.Fetisov va boshqalar shug‘ullandilar. 1970-
yildan boshlab maktab matematika kursining mazmuni yangi dastur asosida 
o‘zgartirildi, natijada uni o'qitish metodikasi ham ishlab chiqildi. Hozirgi dastur 
asosida o‘qitilayotgan maktab matematika fanining metodikasi bilan professorlardan 
V.M.Kolyagin, 
R.S.Cherkasov, 
P.M.Erdniyev, 
J.Ikramov, 
N.G'aybullayev, 
T.To‘laganov, A.Abduqodirov va boshqa metodist olimlar shug'ul- langanlar va 
shug‘ullanmoqdalar. Matematika o‘qitish metodikasi pedagogika universitetlarining 
III-IV kurslarida o'tiladi. U o‘zining tuzilishi xususiyatiga ko‘ra shartli ravishda uchga 
bo‘linadi. U o‘zining tuzilishi xususiyatiga ko‘ra shartli ravishda uchga bo‘linadi. 
1. Matematika o‘qitishning umumiy metodikasi. Bu bo'limda matematika fanining 
maqsadi, mazmuni, formasi, metodlari va uning vositalarining metodik sistemasi, 
pedagogika, psixologiya qonunlari hamda didaktik prinsiplar asosida ochib beriladi.
2. Matematika o‘qitishning maxsus metodikasi. Bu bo‘limda matematika o‘qitish 
umumiy metodikasining qonun va qoidalarining aniq mavzu materiallariga tatbiq qilish 
yo‘llari ko‘rsatiladi.
3. Matematika o‘qitishning aniq metodikasi. Bu bo‘lim ikki qismdan iborat: 1) 
Umumiy metodikaning xususiy masalalari. 2) Maxsus metodikaning xususiy 
masalalari. Masalan, VI sinfda matematika darslarini rejalashtirish va uni o‘tkazish 
metodikasi deyilsa, bu umumiy metodikaning xususiy masalasi bo‘lib hisoblanadi.