10- mavzu: Obyektga yo’naltirilgan dasturlash tillari Obyektga yo‘naltirilgan dasturlash

Vorislik kontsepttsiyasi
 
Vorislik kontsepttsiyasini soat haqidagi misolga tadbiq qilish uchun faraz 
qilaylikki, vorislik tamoyiliga amal qilgan «Casio» firmasi soatning yangi modelini 

---

chiqarishga qaror qildi. Aytaylik, bu model, tugmachalardan biri ikki marta bosilsa, 
vaqtni ovozda ayta oladi. Gapiradigan soatlar modeli (OMD atamalari bo‘yicha, 
yangi sinf) ni yangidan yaratish o‘rniga muhandislar ishni uning prototipidan 
boshlaydilar (OMD atamalari bo‘yicha, bazaviy sinfning yangi avlodini yaratadilar). 
Hosila obyekt otasining barcha atributlari va funktsionalligini voris qilib oladi. 
Sintezlangan ovozda aytilgan sonlar avlodning yangi ma’lumotlar a’zolari bo‘lib 
qoladi, tugmachalarning ob’ktli metodlari esa, ularning qo‘shimcha 
funktsionalligini ishga tushirish uchun, ortiqcha yuklatilgan bo‘lishi kerak. 
Tugmachalarning ikki marta bosilish hodisasiga yangi usul javob berib, u joriy 
vaqtga mos keladigan sonlar ketma-ketligi (yangi ma’lumotlar a’zolari) ning talaffuz 
qilinishida namoyon bo‘ladi. Yuqorida aytilganlarning hammasi gapiradigan 
soatlarning dasturiy amalga oshirilishiga to‘liq taalluqli. 
Vorislikda murojaat huquqlarining boshqarilishi 
Vorislik o‘zining barcha ajdodlarining xususiyatlari, ma’lumotlari, metodlari va 
voqealarini meros qilib oladigan xosila sinfini e’lon qilish imkoniyatini beradi, 
shuningdek yangi tavsiflarni e’lon qilishi hamda meros sifatida olinayotgan ayrim 
funksiyalarni ortiqcha yuklashi mumkin. Bazaviy sinfning ko‘rsatib o‘tilgan 
tavsiflarini meros qilib olib, yangi tug‘ilgan sinfni ushbu tavsiflarni kengaytirish, 
toraytirish, o‘zgartirish, yo‘q qilish yoki o‘zgarishsiz qoldirishga majburlash 
mumkin.
Хosila sinfni e’lon qilishning umumlashgan sintaksisi:
class : []  
{…}
Sinf o‘zining bazaviy sinfidan yuzaga kelayotganida, uning barcha nomlari xosila 
sinfda avtomatik tarzda yashirin private bo‘lib qoladi. Ammo uni, bazaviy sinfning 
quyidagi kirish spetsifikatorlarini ko‘rsatgan holda, osongina o‘zgartirish mumkin:
private. Bazaviy sinfning meros bo‘lib o‘tayotgan (ya’ni ximoyalangan va 
ommaviy) nomlari xosila sinf nusxalarida kirib bo‘lmaydigan bo‘lib qoladi.
public. Bazaviy sinf va uning ajdodlarining nomlari xosila sinf nusxalarida qirib 
bo‘ladigan bo‘ladi, barcha ximoyalangan nomlar esa ximoyalangan bo‘lib 
qolaveradi.
Agarda yangi sinf class kalitli so‘z yordamida aniqlangan bo‘lsa unda xosila 
sinfdagi meros komponentalar private kirish statusiga ega bo‘ladi, struct 
yordamida esa public statusiga.
Meroslikda ko‘rsatilmagan kirish statusini asosiy(bazaviy) sinf ismini oldidan 
ko‘rsatilgan private, protected va public kirish atributlari yordamida o‘zgartirish 
mumkin.