O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
biologik fokusi deb ataladi.
Landshaft sferasi, bu quruqlik va okeanlarni qamrab olgan landshaft komplekslari yig‘indisida landshaft sferasi tarkibiga nurash po‘sti, tuproq, o‘simlik, hayvonot dunyosi va havoning yer yuziga tegib turgan qismi kiradi. Yerning geografik qobig‘i va uning tarkibiga kiruvchi landshaft sferasi uzluksiz rivojlanishda bo‘ladi. Bu rivojlanishning asosiy sababi geografik qobiq komponentlari orasidagi modda va energiya almashinuvidir. Geografik qobiq va landshaft sferasi taraqqiyotida asosan uchta bosqich ajratiladi: 1. Abiogen 2. Biogen 3. Antropogen. Abiogen - bu davr yer tarixining paleozoygasha bo‘lgan davrni o‘z ichiga oladi va geografik qobiq hamda landshaft sferasi shakllana boshlaydi. Geografik qobiq ayrim komponentlarining tarkibi va balandlik chegaralari hozirgidan keskin farq qilgan. Arxey va proterozoy eralarida dengiz suvlarining sho‘rligi kam miqdorda bo‘lgan. Atmosfera SO 2 ga nisbatan O 2 kamligi bilan xarakterlangan, sho‘kindi jinslar qalinligi unsha katta bo‘lmagan hayot juda oddiy tarzda arxey erasida mavjud bo‘lgan bo‘lsada, uning geografik qobiqning landshaft sferasiga bo‘lgan ta‘siri sezilarli darajada bo‘lmagan, shuning uchun ham biz bu davrni haqli ravishda biogengasha bo‘lgan davr deb ataymiz. Hatto abiogen davrining oxirida quruqlikda faqatgina bakteriya va suv o‘simliklari yashagan. Shuning uchun ham 6 bu vaqtda landshaft zonalligi bo‘lmagan, shunki bu davrda tuproq ham shakllanmagan edi. Biogen - bu bosqich paleozoy, mezozoy eralarini hamda kaynazoy erasining paleogen va neogen davrlarini o‘z ichiga oladi. Dengiz va quruqlikda o‘simlik va hayvonlar keng tarqaladi, ularning tarkibi va tuzilishi vaqt o‘tishi bilan murakkablashib boradi. Paleozoy boshlaridan biologik komponentlar geografik qobiq tarkibi va tuzilishiga kuchli ta‘sir ko‘rsata boshlaydi. Tirik organizmlarning mavjudligi sababli atmosferada kislorodning miqdori ortadi, sho‘kindi jinslarning to‘planish jarayoni tezlashadi va landshaftning eng muhim bo‘lgan komponenti bo‘lgan tuproq hosil bo‘ladi. Bu esa landshaft sferasida zonallikni hosil qiladi va paleozoy, mezozoy eralarida bir necha bor o‘zgaradi. Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|