NEVROZ KASALLIGINI OLDINI OLISH:
Birlamchi psixoprofilaktika: Ishda va uyda psixotravmatik tasirlarning
oldini olish. Yatrogeniya va didaktogeniyalarning oldini olish (bolani
togri
tarbiyalash, masalan unga boshqalardan kam yoki ustun ekanligi
tuygusini singdirmaslik,»jirkanch» qilmishlar qilganida unda chuqur
qorquv va aybdorlik
tuygusini tugdirmaslik, ota-ona ortasida soglom
munosabatlar). Oiladagi nizolarni oldini olish. Ikkinchi darajali
psixoprofilaktika (qaytalanishini oldini olish): Suhbatlar otkazish usuli
bilan bemorlarni psixotravmatik vaziyatlarga
munosabatini ozgartirish
(ishontirish yordamida davolash). Muntazam dispanzerizatsiya otkazish.
Xonadagi yoruglikni oshirish zich pardalarni olib tashlash, porloq
yoruglik manbalaridan foydalanish, kunning
yorug vaqtidan maksimal
foydalanish, fototerapiya. Yoruglik serotonin ishlab chiqarishga yordam
beradi. Umumiy mustahkamlovchi va vitaminli terapiya, yetarli uyqu.
Dietoterapiya (tolaqonli ovqatlanish, qahva va spirtli ichimliklar istemol
qilishdan bosh tortish va boshqalar). Endokrin, yurak-tomir kasalliklari,
ayniqsa miya tomirlari aterosklerozi, yomon sifatli osmalarni,
temir va
vitamin B 12-tanqislikli anemiya kabi kasalliklarni oz vaqtida va togri
davolash. Mast bolishdan qochish, alkogolizm,
narkomaniya va
toksikomaniyadan saqlanish. Yuqorida aytilganlarning hammasi shaxsiy
psixologik profilaktika bilan bogliq. Lekin muassasalar va mamlakat
darajasida ijtimoiy psixoprofilaktikani otkazish zarur ish va yashash
sharoitlarini takomillashtirish. Endokrinyurak-tomirateroskleroziyomon
sifatli osmalarnitemiranemiyaalkogolizm
Nevrozdan xalos bo‘lish uchun nima qilish kerak?
Avvallari nevroz belgilarisiz, umuman boshqa inson bo‘lib yashab,
endilikda birdan paydo bo‘luvchi salbiy fikrlar
yashashingizga xalaqit
qilayotgan bo‘lsa, terapevtga ko‘rinishingiz kerak. Mutaxassis aynan
qaysi jarohatlovchi voqea nevrotik buzilishlar rivojlanishiga olib
kelganini aniqlaydi hamda sizga vahima bilan kurashishga yordam beradi.
Qolaversa, nevroz sodir bo‘lishi juda kuchli bo‘lmasa, muammoni xonaki
usullar bilan hal qilishga harakat qilib ko‘rish mumkin.
1. Ochiq havoda ko‘proq sayr qiling. Hech bo‘lmaganda kuniga 30
daqiqa. Hattoki 15 daqiqalik sayr ham o‘zingizni yaxshiroq his
qilishingizga ko‘maklashadi.
2. Yaqin insonlar bilan suhbatlashing. Qulflanib olmang! Tug‘ishganlar
va do‘stlaringizga aynan nima sizni asabiylashishga majbur qilayotgani
haqida gapiring. Sizni qiyin daqiqalarda qo‘llab turishlarini iltimos qiling.
3. Kuniga 8 soatdan kam uxlamang. Uyquga to‘ymaslik
bezovtalik va
stressni oshiradi.
4. Kofein va alkogol iste'molini cheklang. Ular ham sizdagi xavotir va
hissiy qo‘zg‘alishni oshiradi.
5. To‘laqonli harakat qiling. Vahima bilan kurashish uchun miyaga
quvvat zarur. Nonushta, tushlik va kechki ovqatni o‘tkazib yubormaslikka
va jiddiy parhezlarni rad etishga harakat qiling.
6. O‘z xavotirlaringizni qayta tahlil qiling. Bu har doim qiyinchilik
tug‘dirsa ham, salbiy xayollarni yoqimlisiga
almashtirishga harakat
qiling. O‘zingizdan so‘rang: tadbir eng yomon ssenariyda o‘tadi deb
xavotirlanishingizga nima majbur qilyapti? Bunga jiddiy sabablar bormi?
Masalan, dedlaynni o‘tkazib yubordingiz deylik, xo‘sh, nima bo‘ladi? Yer
ostin-ustun bo‘lmasa kerak, yangi tajriba esa kelajakda o‘z kuchingizni
to‘g‘ri baholashingizga yordam beradi.
7. Barcha nevrotik noxush hodisalarni yozib chiqing. Bu bezovtalik
yanada kuchayadigan vaziyatlarni tahlil qilishga yordam beradi.
Qonuniyatlarni payqab, o‘xshash holatlardan qochishingiz mumkin.
Ammo diqqatingizni qarating! Agar yuqorida sanab o‘tilgan choralar
yordam bermasa va tashvishlanish tinch yashashingizga xuddi avvalgidek
xalaqit qilsa, psixoterapevtga albatta murojaat qiling.
Psixik holatlar
o‘sishi mumkin. Ularni erta bosqichlarida yengish osonroq.