Mühazirə MÖvzu 1 Fəlakət təbabəti və Mülki Müdafiə tibb xidmətinin tə şkili, quruluşu, fə nni, vəzifələri MÖvzu 2

Fənn: Hərbi tibbi hazırlıq və fəlakətlər təbabəti 
 
39
lazımdır. Buna görə tibbi yardım göstərən qruplar əvvəlcədən sedativ, ürək-damar və digər vasitələrlə 
təmin olunmalıdırlar və ağırlaşmaların müalicə xüsusiyyətlərini yaxşı bilməlidirlər. Bundan əlavə 
nəzərə almaq lazımdır ki, təbii fəlakət anında (xüsusən yer titrəməsində) tibb müəssisələri dağıla bilər. 
Bu da tibbi heyətin işləmək üçün narahıtlıq törədə bilən yerlərdən köçürülməsi zərurəti yarada bilər. 
Ona görə də qabaqcadan bu məqsəd üçün bir sıra binaları, məktəb, uşaq bağcası və s. hazırlamaq 
lazımdır. 
Təbii fəlakət nəticəsində bəzən minlərlə insanlar, ailələr yaşayış şəraitindən məhrum olurlar, ağır 
şəraitə düşərək əziyyət cəkirlər. İnsanların çadır şəhərciyində və xilas olmuş binalarda yerləşdirilməsi, 
kommunal şəbəkənin dağılması və hamam-camaşırxana xidmətinin pisləşməsi yolxucu xəstəliklərin 
baş verməsi üçün şərait yaradır. Əhalinin fasiləsiz keyfiyyətli içməli su ilə təmini, məişət zibillərinin 
mərkəzləşmiş qaydada çıxarılması, keyfiyyətli yuyucu vasitələrlə təhcizatı, hamamların, duşların, 
sanitar təmizləyicilərin fasiləsiz işləməsi yolxucu xəstəliklərin profilaktikasına kömək edir. Yadda 
saxlamaq lazımdır ki, uşaqlar yolxucu xəstəliklərə daha çox həssasdırlar. Kütləvi yanğın və su 
basmasında zədələnməyə təkcə əhali yox, təbii fəlakətin nəticələrini aradan qaldıran xilasedicilər də 
məruz qala bilərlər. Bundan əlavə MMTX çoxlu yanıq zədələnmələrinə və eyni zamanda dəm qazı və 
tüstüdən zərərçəkənlərə tibbi yardım göstərməyə hazır olmalıdır. Belə hallarda ilk tibbi yardım elə 
təşkil olunmalıdır ki, tüstülənmiş ərazidə zədələnənləri axtarmaq mümkün olsun. Bu zaman sanitar 
drujinalar aktiv surətdə fəaliyyət göstərməlidirlər. Onlar yanıqlı zədələnənlərə ilk tibbi yardım göstərib 
tüstülənmiş ərazidən çıxarmalıdırlar. Tibb Xidməti qüvvələri yanğın ocagına maksimum yaxın 
olmalıdır. Zədələnənlər çox olduqda müalicə müəssiəsi və ilk tibbi yardım dəstəsi təcili tibbi yardım 
xəstəxanasının lazımi avadanlığı ilə gücləndirilməlidir. Subasmasında zərərçəkənlərə tibbi yardım 
göstərilməsinin bir sıra xüsusiyyətləri var. Su basdıqda zədələnənlərin əksəriyyəti terapevtik profilli 
olacaqdırr. Belə ki, yaz və payız aylarında insanların uzun müddət suda qalmaları pnevmoniya 
xəstəliyi törədir. Təbii suda batanların çoxu ağciyərlərin süni ventilyasiyasına, ürəyin qapalı massajına, 
qızdırılmasına ehtiyacı olacaqdır. İlk həkim yardımı sadə manipulyasiyalarla həyat əhəmiyyətli 
funksiyaları saxlamaq: ürək fəaliyyətini bərpa edən, sakitləşdirici vasitələrin yeridilməsi, 
zərərçəkənlərin qızdırılması və s. vacib tədbirlər olacaqdır. Müalicə müəssiəsi terapevtik profilli 
zədələnənləri qəbul etmək üçün lazımi miqdarda çarpayı, dərman preparatları və avadanlıq 
hazırlamalıdır. 
Kimya sənayesinin obyektlərində iri qəza baş verdikdə zədələnənlər təkcə qəza baş verən sahə və 
ya sexdə deyil, həm də digər sahə və ya sexdə olan fəhlə və qulluqçuların arasında, həm də müəssisəyə 
yaxın yaşayan yerli əhali arasında baş verir. Eyni zamanda bu kimyəvi obyektdə qəza nəticəsində asan 
buxarlanan maye və güclü təsir edən zəhərli maddələrin təsiri baş verir. Bu maddələr küləyin köməyilə 
böyük əraziyə yayıla bilər və çoxlu insanın zəhərlənməsinə səbəb olar. Belə hallarda tibb xidmətinin 
qüvvələri əvvəlcədən hazırlıqlı olmalıdır. Bu məqsədlə istehsalın xarakterini, güclü təsirli zəhərli 
maddələrin həmin müəssisədə insanlara təsirini, küləyin təsir istiqamətini, zəhərlənməyə məruz qalan 
sahəni, bu ərazidə yaşayan adamların sayını bilmək lazımdır. Sanitar itkilərin az olması üçün fəhlə və 
qulluqçuların xəbərdar edilməsi və siqnallar ancaq müəssisəsində deyil, həm də ətrafda yerləşən 
obyektlərdə həyata keçirilməlidir. Qabaqcadan müəyən sahələr üzrə sanitar drujinalar təhkim 
olunmalıdır. Ətraf mühitin radioaktiv maddələrlə çirklənməsi ən çox atom elektrik stansiyalarında qəza 
baş verdikdə əmələ gəlir. Radioaktiv zədələnən şəxslərin aktiv aşkar olunmasına xüsusi diqqət verilir. 
Bu halda əhali şərti olaraq 3 qrupa ayrılır: 
I. Zədə almayan şəxslər; 
II. Az doza şüalanma alanlar, zədələnmə əlaməti olmayan şəxslər; 
III. Kəskin şüa xəstəliyi və yanığı olanlar, şüalanma dozası alanlar. 
Birinci qrupa aid olanlara müşahidə lazım deyil, lakin zəhərlənmiş ərazidə işlədikdə onlar 
üzərində radiasiya nəzarəti qoyulur. İkinci qrupa aid olanlara fasiləsiz nəzarət qoyulur və qan müayinə 
olunur. Bunlar zədələnmiş əraziyə buraxılmırlar. Üçüncü qrupa aid olanlar yəni, kəskin şüa xəstəliyi 
əlamətləri olanlar müalicə üçün ixtasaslaşdırılmış müəssisələrə göndərilir. 
Belə ki, iri qəzalarda zərərçəkənlərə tibbi yardımın təşkili ilə əlaqədar MMTX tərəfindən bütün 
tədbirlər qabaqcadan dəqiqləşdirilməli və planlaşdırılmalıdır. 

---