Mühazirə MÖvzu 1 Fəlakət təbabəti və Mülki Müdafiə tibb xidmətinin tə şkili, quruluşu, fə nni, vəzifələri MÖvzu 2

Kombinəolunmuş zədələnmə ocağında ilk tibbi yardım - Kombinəolunmuş zədə ocaqlarında 
xəsarətalmışlara tibbi yardımın təşkili MMTX üçün böyük çətinliklər yaradır. Bu zaman ilk öncə tətbiq 
olunan silahın növü və gözlənilən xarakterik zədələnmələr nəzərə alınmalıdır. Məsələn: Nüvə və 
kimyəvi silahın tətbiq olunduğu ocağa ilk növbədə ZM-in təsirinə məruz qalmış insanlara tibbi 
yardımın göstərilməsi lazımdır. İTY-ı ilk növbədə SD-lar yerinə yetirir. SD-lar ocaqda dəri və 
tənəffüsün mühafizə vasitələrindən istifadə etməlidir. Bakterioloji və nüvə silahı tətbiq edilən halda 
tibb xidməti nüvə zədələnməsi olan şəxslərə müvafiq yardım göstərməklə yanaşı eyni vaxtda da qeyri-
spesifik profilaktika tətbirləri həyata keçirməlidir. Ocağa daxil olmazdan əvvəl SD-lar fərdi aptekçədə 
olan antibakterial həblərdən qəbul etməlidir. Şəxsi heyət şəxsi gigiyena qaydalarına da riayət etməli və 
ərazidə epidemiya əleyhinə tədbirlər həyata keçirməlidir. Xəsarətalmışlar şəhərkənarı ərazidə yerləşən 
xəstəxanalara göndərilir və həmin xəstəxana infeksion xəstəxana rejimində işləməlidir. 

---

Fənn: Hərbi tibbi hazırlıq və fəlakətlər təbabəti 
 
69
MÖVZU 33
 
 
Fövqəladə vəziyyətlərdə uşaqlara, hamilə qadınlara və zahı qadınlara 
göstərilən ilk tibbi yardım
 
Uşaqlara göstərilən ilk tibbi yardım - Uşaqlarda baş verən travmaların klinikası orqanizmin 
anatomotopoqrafik və toxumaların morfoloji quruluşundan asılıdır. Uşaqların tənəffüs sistemi bir sıra 
xüsusiyyətləri ilə fərqlənir: toxumaların zədələnməsinə meyilli olması, tənəffüs yollarının darlığı, ağ 
ciyərlərin az havalı olması, döş qəfəsi divarının nazik olması, qığırdaq toxuması hesabına elastik 
olması və s. Ona görə də zədələnmələr zamanı ağciyərlərin ventilyasiyası kəskin zəifləyir, tənəffüs 
yollarının keçiriciliyi pozulur, pnevmoniya və atelektazların əmələ gəlməsinə, döş qəfəsi sümükləri 
zədələnmədən daxili orqanların yaralanmasına meyilli olurlar. 
Ürək-damar sisteminin xüsusiyyətləri bunlardır: yüksək periferik müqavimət, ürəyin vurğu 
həcminin kiçik olması, yaşla əlaqədar baroreseptorlarının zəifliyi, ürək-damar sisteminə simpatik sinir 
sisteminin təsiri və s. Bu hallar sirkulyator pozğunluqlara və kompensasiyanın tez bir vaxtda 
dekompensasiyaya keçməsi ilə nəticələnir. 
Böyrək epitelinin natamam inkişafı, aşağı osmolyar konsentrasiya xüsusiyyəti, suyun 
reabsorbsiyası ilə əlaqədar travmalar zamanı uşaqlarda metobolik asidoza, böyrək çatmamazlığının 
inkişafına meyillilik yaradır. Qarın divarının elastikliyi, qarın əzələlərinin zəifliyi, qarın boşluğu 
orqanlarının ölçülərinin böyüklüyü qarının qapalı travmalarında ağırlaşmaların yaranmasına şərait 
yaradır. 
Dayaq hərəkət aparatının xüsusiyyətləri: böyüklərə nisbətən uşaqlarda sınıqlara, onurğanın 
zədələnməsinə az rast gəlmək olur. Belə ki, uşaqlarda sümüklər və bağ aparatının elastikliyi, onurğa 
sütünunun hərəkətlilik dərəcəsi zədələnmələrin sayını azaltmış olur. Eyni zamanda fəqərəarası 
disklərin yerdəyişməsi hesabına onurğa beyninin zədələnməsi müşahidə oluna bilər.
Ancaq yuxarıda qeyd olunanlara baxmayaraq, uşağın vəziyyətinin ağırlıq dərəcəsini təyin etmək 
o qədər də asan deyil. Bunun üçün zədələnmənin ağırlıq dərəcəsinin parametrik cədvəli müəyyən 
edilmişdir. Məsələn ağciyər zədələnməsi 3,0; ürəyin zədələnməsi 1,1; başbeyinin travması 0,5; 
onurğanın zədələnməsi 1,6; bud sümüyünün zədələnməsi 2,7; və s. Politravmaların ağırlıq dərəcəsi bal 
sistemi ilə təyin edilir. Bal sisteminə əsasən zədələnmələrin 6 baldan yuxarı olması travmatik şokun 
inkişafına təhlükə sayılır. 
Yanıq şokunu uşağın yaşı və termik zədələnmələrin sahəsi ilə müəyyən olunur. Belə ki, bədən 
səthinin 10%-dən yuxarı (3 yaşa qədər uşaqlarda 5%) zədələnməsində yanıq şoku inkişaf edir. 3 
dərəcəsi var: I,II, III. 
Ağır mexaniki və termiki travmalar zamanı uşaqlarda həyati vacib funksiyaların bərpa olunması 
ilk tibbi yardımın vaxtında aparılmasından və növbəti etapa təxliyyəsindən çox asılıdır. İlk tibbi 
yardım zədə alınan yerdı əlaltı və tabel vasitələrindən istifadə etməklə sadə tibbi tədbirlərin həyata 
keçirilməsi deməkdir.