M.İSMİxanov, H. Bayramov, S. VƏLİyeva

Ekoloji tərbiyə. “Ekologiya” yunan sözü olub, yurd 
(məkan) haqda təlim deməkdir. Ekologiya bir elm kimi ətraf 
mühit amillərinin – cansız, canlı (biotik) və antropogen (insan 
və onun yaratdığı maddi-mədəni, elmi-texniki, iqtisadi-sosial) 
amillərin qarşılıqlı əlaqələrini öyrənir.
Ekoloji tərbiyənin əsasını təbiətə sevgi, onun mühafizəsi 
işi təşkil edir. İnsan təbiətin bir üzvüdür. Təbiət öz sərvətləri ilə 
insanı bəsləyir, yaşadır, fiziki və mənəvi qüvvələrini inkişaf 
etdirir, ona həyat verir. Lakin bəzən insan öz yaşamaq mən-
bəyini - təbiəti, ekoloji mühiti korlayır; udduğu havanı, içdiyi 
suyu, məhsulunu yediyi torpağı zəhərləyir. Bu yolla insanlıq 
öz-özünü məhvə aparır, özü üçün dəhşətli fəlakətlər, xəstəliklər 
yaradır. 
Ekoloji tərbiyədə aşağıdakı vəzifələr həyata keçirilir: - 
böyüyən nəsildə ekoloji şüuru formalaşdırmaq; - doğma təbiətə, 
ətraf mühitə məhəbbət və qayğılı münasibət, onun korlanma-
sına qarşı barışmazlıq hissləri aşılamaq; - təbiəti mühafizə üzrə 
zəruri bacarıq və vərdişlər formalaşdırmaq, gənc nəsli fəal 
ekoloji fəaliyyətə hazırlamaq. 
Ekoloji tərbiyə işində müxtəlif yollardan, forma və me-
todlardan istifadə edilir. Erkən yaşlardan insanlarda təbiət 
hadisələrinə düzgün baxışlar yaratmaq, onlara təbiəti, canlıları 
sevdirmək, insan qəlbində xeyirxahlıq hissləri oyatmaq lazım-
dır. Təbiətə qarşı qəddarlıq təbiət gözəlliklərinə laqeydlikdən, 
ətraf aləmə qeyri-həssas münasibətdən, bir sözlə, insan qəl-
bində xeyirxahlıq hisslərinin kütləşməsindən başlanır.
Təlim prosesi ekoloji tərbiyənin çox mühüm yoludur. 
Ayrı-ayrı fənlərin tədrisində ekoloji təhsil və tərbiyə üçün 
böyük imkanlar vardır. Ekologiya və təbiəti mühafizə sahəsində 
bir çox fənlərdə – biologiya, zoologiya, botanika, anatomiya, 

---

201 
fiziologiya, coğrafiya, kimya, fizika, riyaziyyat və b. elmlərin 
tədrisində mövcud imkanlardan səmərəli istifadə edilməli, hər 
bir elmin ekoloji istiqaməti, tətbiqi aspektləri diqqət mərkə-
zində durmalıdır. 
Ekoloji tərbiyə sahəsində tədrisdə aparılan iş audito-
riyadankənar tədbirlər yolu ilə daha da dərinləşdirilir, təbiəti 
mühafizə işinin müxtəlif formalarından istifadə olunur: ekoloji 
dərnək və klublar, ekologiya üzrə olimpiada və viktorinalar, tə-
ləbə ekologiya cəmiyyəti, ekologiya dəstələri, ekologiya ayları, 
ekologiya reydləri və s. belə maraqlı formalardandır. Təhsil 
müəssisələrində və yaşayış yerlərində yaşıllıq iməciliklərinin, 
ekoloji müsabiqələrin təşkili kimi tədbirləri ənənə şəklinə 
salmaq lazımdır.