A. M. Allahverdiyev m.İ. Bağirova

3.2. İMMUNOQLOBİLİN  D
IgD  antitellerin  B-Iimfositlər tərəfındən  taranmasım  tə'min 
edən immunoqlobulin növləridir.
Normal göstəriciləri:
Yeni  doğulanlarda:  0-1  mq/dl 
Yaşlılarda; 0-8 mq/dl 
Artmasına səbəb olan hailar:
Xronik infeksiyalar
Bə'zi qaraciyər xəstəlikləri
B ə'zi stafiJikokk m ənşəli xəstəliklər
Kollagenozlar
Sensibilizasiya vəziyyeti
Sarkoidoz
Hiperimmunizasiya
Limfomalar
Ig D mielomalan
Makroqlobulinemiya
Azalm asına səbəb olan hallar:
Bə'zi  irsi xəstəliklər
Qazanılmış  immım çatışmazlığı sindromlan 
Disqammaqlobulinemiyalar
3.3. İMMUNOQLOBULİN  E
IgE-nin  sintezi  embrional  inkişaf  dövrünün  ikinci  həftə- 
sində qaraciyər ve ağciyərdə başlanır.  İmmunoqlobulinlərin bu 
növünün molekul  kütləsi  nisbətən kiçik,  toxumalara daxilolına 
qabiliyyəti  və  bioloji  aktivliyi  isə  digər  immunoqlobulinlərin- 
kinə  nisbətən yüksəkdir.  Buna  görə  IgE  serumda  cüzi  miqdar- 
da  olduqda  da  yüksək  aktivlik  göstərir.  Orqanizmdə  IgE-nin 
ümumi  kütləsinm   50%-i  serumda  toplanır;  burun  seliyində, 
bəlğəm də,  tənəffüs  ve  hezm   sistemlərinin  selikli  qişalarmda 
da IgE-ye rast gəlinir.  IgE-nin orqanizmdəki m iqdan  irsi xüsu- 
siyyətlərdən və  etraf mühit amillərinm tə ’sirindən  asılı  olaraq, 
dəyişə  biler.  Bu  qrupa  anafılaktik,  allergik  anti-cisimciklər  ve

dəri  həssaslığı  amilləri  aiddir.  IgE-ni  analiz  etm ək  üçün  qan 
serumundan istifadə edilir.
N o rm al göstəriciləri:
0-380 V/ml
Artmasına  səbəb olan  hallar:
M üxtəlif allergik xəstəUklər 
Parazitar xəstəİiklər:
Ankilostomidoz 
Askaridoz 
Şistozomatoz 
Exinokokkoz 
Bronxial  astma (60%)
Pollinoz (30%)
Ekzema və digər dəri xəstəlikleri 
Veqener qranulematozu 
M ielom alann çox nadir formalan 
Enteritİərin eozinofılli formalan 
Kvinke ödemi
Hiperimmunoqlobulin E sindromu 
Aspergillyoz m ənşəli  allergiyaiar 
Azalmasma səbəb olan hallar:
Tənəffus sisteminin aspergillozlu  infeksiyalan 
X ərçəng xəstəliyinin bə'zi növlərinin gecikmiş formalan
Ataksiya-teleangiektaziya 
Aqammaqlobulinemiyalann bə'zi növləri
3.4.İM M UNOQLOBÜLİN  G
IgG  m üxtəlif bakteriyalarm,  viruslann,  patogen  göbələkcik- 
lərin  immun sistem hüceyrələrinə tə'siri nəticəsində sintez edi­
lir  və  orqanizmin  həmin  patogen  amillərə  qarşı  mübarizəsinə 
şərait  yaradır;  embrional  inkişafm  17-20-ci  həftəsindən  baş- 
layaraq,  dalaqda sintez edilir.  İnsanm qan  serumunda  immuno- 
qlobulinlərin ümumi  miqdannm 75%-ə  qədəri  IgG-dən  ibarət- 
dir.  O nlann  m üxtəlif  qruplan  ayırd  edilir:  IgG,,  IgGj,  IgGj, 
İgG^.  İmrnunoqİobulinin  ümumi  m iqdannm   60-70%-ni  IgG,, 
15-20%-ni IgG^, 4-8%-ni IgGj və 2-6%-ni IgG^ təşkil  edir.

Normal gÖstəricUəri:
Yenidoğulanlarda:  800-1200 mq/dl
1
-
6
 aylıqda:  310-610 mq/dl 
Yetkin şəxslərdə:  550-1750 mq/dl 
Artmasına səbəb olan hallar:
Xronik qaraciyər xəstəlikləri 
Yanıqdan sonrakı  sağalma m ərhələsi 
Kollagenozlar 
Sistoz fibroz
Y anm kəskin ve xronik infeksiyalar
IgG mieloması və asimptomatik monoklonal IgG qammapatiyası 
İnfeksion xəstəliklər 
Sistem qınm zı qurdeşəneyi 
Serum  xəstəliyi
Qlomerulonefritlərin bə'zi formalan 
Qaraciyər xəstəlikləri 
Qauşer xəstəliyi 
Qarışıq krioqlobulinemiya 
Lichen myxedematozus 
Düyünlü periarterüt
Bə'zi  autoimmım  xəstəliklər  (Hemolitik  anemiyalar,  pemisioz 
anemiya və b.)
Azalmasına səbəb olan  hallar:
B ə ’zi qlomerulonefritlər
intestinal teİeangiektaziya 
Mieloma
Aqammaqlobuliemiya və ya hipoqammaqlobulinemiya 
X xromosomu  ilə  əlaqədar olan itnmun  çatışmazlığı  sindro- 
mu (IgM  artdıqda)
K öф ələгdə m üveqqəti hipoqammaqlobulinemiya 
Limfoid neoplaziyalar 
Vaxtından tez doğulma

3.5. İMMUNOQLOBULİN М
IgM  orqanizmdə  olan  bütün  immunoqlobulinlerin  10%-ni 
təşkil  edir.  Orqanizraə  daxil  olan  her hansı  antigenə  qarşı  an- 
titel  sintezi  ilə  ilk  cavab  reaksiyasını  IgM  hasil  edən  hüceyrə 
klonlan  verir.  Buna  görə,  qan  serumımda  IgM -in  qatıhğının 
artması  yoluxucu  xestəliklərin  kəskin  dövrüne  təsadüf  edir. 
İnsan  orqanizmində  rast  gelinən  izohemaqlutininlər,  antibak- 
terial  antitellər,  revmatik  amil,  heterofii  antitellər,  anti-IgM, 
soyuq aqlutininləri və b.  antitellər IgM qrupuna aiddir.
Normai  göstən d iəri:
Kişilərdə:  30-250 mq/dl 
Qadmlarda:  30-300 mq/dl 
Artmasına səbəb olan hallar:
Gızli karsinomalar
Şüalanma neticəsində baş verən immun çatışmazlıqlan
Qaraciyər xəstəlikləri
Hepatit
Krioqlobulinemiya
Sirroz
Qlomerulonefritlərin bə'zi formalan
İlkin amiloidoz
Plazmasitoma
Valdenström makroqlobulinemiyası 
Asimptomatik monoklonal  IgM qammapatiyası 
Soyuq aqlutinasiyası xestəliyi  (Monoklonal IgM)
Xronik limfoleykozlar 
Qeyri-Hockin limfomalan 
Xronik infeksiyalar 
Toksoplazmoz 
Sitomeqalovinıs infeksiyası 
Herpes simpleks infeksiyası 
Sifilis
Enterovirus infeksiyalan 
Bakterial endokardit 
İnfeksion mononukleoz 
Tripanosomoz

Malyariya
Bartonelloz
Aktinomikoz
M ikoplazma pnevmoniyası 
Revmatik artritlər 
Sklerodermiya 
Fibrozun sistoz formalan 
Azalmasına  səbəb olan hallar:
Miyelomalar
Anadangəlm ə və qazanılma immun çatışmazlığı  sindromlan 
İmmunorepressiv preparatlarla müalicə 
Bəzi limfoid neoplazmalar
Yenidoğulmuşlarda müvəqqəti hipoqammaqlobulinemiya
IgM  çatışmazlığına  ən  çox  ailəvi  şəkildə  rast  gəİinir.  Kişi- 
lərdə qadmlardan 4 defe çox olur.
3.6.  6-KA-125AMILI
•KA
qlikoprotein  strukturlu  zülallardır.  Buıüara  qan  serumundan 
əlavə,  epitel  hüceyrələrində  (traxeya və  bronxlann  selikli  qişa 
epitelində və vezilərdə) rast gəlinir.
Normal göstəricUəri:
35  V/ml
Artmasına  səbəb olan  hallar:
Menstruasiya
Ham iləlik
Plevranın iltihabi xəstəlikləri 
Kəskin pankreatit 
Peritonit
Böyrək çatışmazlığı 
Döş vəzisinin fibromioması 
Bağırsaq xerçəngi 
Pankreas xərçəngi 
A ğciyər xərçəngi

Karsinoembrional  antigen  (KEA) -  xerçəng xəstəliyinin  gö- 
stəricilərindən  (markerlərindən)  biridir.  Bu  antigen  m üxtəlif 
orqanlann,  о  cümlədən,  qaraciyərin,  ağciyərin,  yoğun  bağır- 
sağm  selikli qişasınm,  döş  vəzisinin  (laktasiya  f l^ s iy a s ı  göstə- 
rən)  xərçənglərinin  gecikmiş  formalan  olan  şəxslərin  qanında 
aşkar edilir.  Xəstəliyin erkən  formalan  zamanı  isə,  çox vaxt qa- 
tıhğı az olduğuna görə, diaqnostik əhəm iyyətə malik olmur. 
N orm al  göstərici: 2,5 nq/ml 
A rtm asın a səb əb  olan h allar;
Qaraciyərin m üxtəlif xəstəlikləri
Qaraciyərin alkohol sirrozu
Qaraciyer absesi
Virus m ənşəli hepatit
Kolorektal polipler
Siqaretçəkmə
Kolitlərin xoralı  formalan
Ağciyərin m üxtəlif infeksiyalan
Pankreatit
Revmatik artritlər
Böyrək çatışmazhğı
Xolangit
Neoplastik xestəliklərin hamısı (KEA 14-70% hüdudımda artır) 
M ə dənin,  döş  vəzisinin,  kolorektal  nahiyənin,  prostat  vəzi- 
sinin və başqa orqanlann xərçəngi
Qeyd:  Sidik  sisteminin  infeksion  xəstəliklərində  psevdopo- 
zitiv nəticələr alına bilər.

4. QAN ZULALLARI
4.1. ALBUMIN
Albumin plazmamn əsas  zülalıdır.  İnsan qanımn plazmasın- 
da album inlərin qatılığı orta hesabla 4,5  q/dl  olur və plazraada- 
ia  zülallann  ümumi  m iqdannın  60%-ni  təşkil  edir.  Bioloji  ma- 
yelərdə  olan  albuminlerin  40%-ə  qədəri  qan  plazmasmda, 
60%-ə qədəri  isə hüceyrəarası mayenin və limfanın tərkibində 
toplanır.  Qaraciyərdə  gündə  12  qrama  qədər  albumin  sintez 
edilir.  Qan  plazmasmda  albumin/qlobulin  nisbəti  1-2,5  arasm- 
da dəyişe bilər.  Plazma albumininin yanmsirkulyasiya müddə- 
ti  17-26  gündür.  Albuminlər m üxtəlif metal  ionlanm,  ferment- 
ləri, horm onlan və dərman preparatlanm özlərinə birləşdirir. 
Normal göstəricUəri:
Yenidogulanlarda:  3,6-5,4qr/dl 
U ş a q la rd a :  4,0-5,0 qr/dl 
Böyüidərdə:  3,5-5 qr/dl 
Artmasına səbəb olan hallar:
Su  itkisi  ilə  m üşayiət  edilən  proseslər:  ishal,  şiddətli  tərlə- 
mə  və  qusma,  irisahəli  yamqlar  (bu  proseslər  zamanı  qanın 
ümumi həcm i azalsa da, nisbi hiperbilirubinemiya törənir). 
Azalm asına səbəb olan hallar:
Böyrək xəstəlikləri
Züial  itkisi  ilə m üşayiət edilən enteropatiyalar
Ham iləlik
Hipertiroidizm
Xronik infeksiyalar
M alabsorbsiya
Hiperqammaqlobulinemiya
Anadangəlm ə hipoalbuminemiya
Qaraciyər toksinləri  (karbon-4-xlorid kimi m addələrin tə'si- 
ri nəticəsində  albuminlərin sintezi azahr)
H əzm  prosesinin zəifləm əsi,  achq, zülal və aminturşu aclığı 
Qaraciyər xəstəlikləri 
BədxassəU şişler 
Hipotiroidizm

Alkoholizm
Sepsisler
M iokard  infarktı, anadangəlmo ürək qüsurlan 
Cərrahi  m üdaxilədən  və  travmadan  sonra  dördüncü  ve 
onuncu günlər arasmda ən aşağı səviyyədə olur 
Yanıqlar 
Assit 
Hemorroy 
Nefrotik sindrom 
Revm atik artrit
Protein  səviyyəsini  azaldan  qastroenteropatiyalar  (xronik 
xorah kolit)
Xronik infeksiyalar 
Eklampsiya
4.2. QLOBULİNLƏR
Qan plazmasıran qlobulyar zülalları -  q l o b u l i n l e r b i r  
neçə fraksiyadan ibarətdir.  Bunlara ot,-,  Oj-,  P r  
Рг'Я^оЬиИп- 
lər, 
qlobulinlər  və  fibrinogen  aiddir.  a,-qlobuIinlər  plazma 
zülallannın 2,4-4,4%-ni, ct
2
-q lo b u lin lə r-
6
, l -
1
0
,l% -m , p-qlobu~ 
linlər (p|  və P
2
) ”  8,5-14,5%-ni təşkil edir. Qamma qlobulinlərin 
müxtəHf növləri  (IgG,  IgM,  IgA,  IgD,  IgE)  haqqında yuxanda 
mə'Iumat verilmişdir.
Qlobulinlərin  ümumi  miqdarının  artmasına  səb əb   olan 
hallar:
Kəskin ve xronik iltihablar (alfa-, betta-, qamma- qlobulinlər) 
Sarkoidoz (alfa- və qamma-qlobulinlər)
Karsinomalann metastatik formalan (alfa-, betta- və qamma)
Mieloma
Dehidratasiya
Qızdırmalı xəsteliklər

4.3. ttı- QLOBULİNLƏR
Qlobxılinlərm  bu  fraksiyasına  daxil  olan  zülallann  miqdan 
aktiv  iltihabi  proses  olan  toxumaİarda  artır.  Ham iləliyin  son  2
həftəsində qanda aı-qlobulinlərin qatılığmın orta dərəcədə art- 
ması müşahidə edilir.
Normal  göstəriciləri:
Yenidoğulanlarda:  0,1-0,3  qr/dl
U şa q la rd a :  0,2-0,4 qr/dl
Böyüklərdə;  0,2-0,3  qr/dl 
Artmasma səbəb olan  hallar;
Kəskin və xronik qlomerulonefritler 
Pielonefritler 
Q araciyər xəstəlikləri 
Revmatik artritlər
Xronik infeksiyalar (daimi, lakin z ə if artım olur)
K əskin  infeksiyalar  (başlanğıc  m erhəİələrində  orta  derəcə- 
də artım olur)
Sistem qırmızı qurdeşənəyi (orta dərəcəde)
Sümük sınıqları 
Autoimmun xəstəliklər 
Cərrahi əm eliyyatdan sonrakı dövr 
A zalm asm a səb əb  olan hallar:
Nefrotik sindromlar 
Qaraciyər nekrozu
4.4. ccj- QLOBULİNLƏR
Qan  senımunda  otj-qlobuliniərin  qatıhğı  ham iləliyin  ikinci 
ve  üçüncü  heftələrində  artır;  doğuşdan  soxırakı  dövrdə  yüksek 
səviyyədə olur və 6 aydan sonra normal seviyyəyə enir.
Normal göstəriciləri:
Yenidoğulanlarda;  0,3-0,5 qr/dl 
U şa q la rd a : 
0
,5-0,8 qr/dl 
Böyüklərdə:  0,4-1,0 qr/di 
Artmasma səbəb olan hallar:
Virus m ənşəli hepatitlər (az ya da orta derəcədə artıfj

Nefrotik sindrom (betta-qlobulinlə birlikdə)
Kəskin və xronik nefritlər 
Pielonefritlər (orta dərəcədə artır)
Kəskin infeksiyalar (başlanğıcında)
Sarkoidoz
Revmatik artritlər
Sistemli qırmızı qurdeşəneyi
Poliartritlər
Kuşing sindromu
Sirroz (orta dərəcədə artır)
Qaraciyər nekrozu (az dərəcədə artır)
Bədxassəli şişlər
4.5. BETA-QLOBULİNLƏR
Serumda p-qlobulinlərin qatıhğı hamiləliyin ikinci və  üçün- 
cü həftəsində artır; yenidoğulmuşlarda bu  fraksiya az dərəcədə
artmış olur.
Normal göstəricilər:
Yenidoğulanlarda:  0,2-1,2 qr/dl 
KÖrpələrdə:  0,5-0
, 8
 qr/dJ 
Böyiiklərdə:  0,5-1,1  qr/dl 
A rtm a sın a  səb əb  olan  hallar:
Virus m ənşəli hepatitlər
Mieloma
Nefrotik sindrom
Poliartritlər
Sirroz
Birincili ksantomatoz
Alimentar hiperxolesterolemiya (kəskin dərəcəde artır) 
A zalm asına səb ə b  olan  hallar:
Qaraciyər nekrozu

4.6. QAMMA-QLOBULİNLƏR
Qammaqlobulinlərin  elektroforez  zamanı  aşkara çıxan  frak- 
siyalanm n  zolaqlan  enli  və  yayğın  olduğundan  hərəkət  sür'ət- 
ləri də fərqli  olur.
Normal göstəriciləri:
Yenidoğulanlarda:  0,2-1,0 qr/dl
Uşaqlarda: 
0,3-12 qr/dl
Böyüklərdə:  0,7-1,2 qr/dl
4.7. C-REAKTİV ZÜLAL
C-reaktiv zülal pnevmakokk antigenlərinin orqanizmə tə'siri
nəticəsində  əm ələ  gələn və plazma  zülallannm   Oj-qlobulinİər 
fraksiyasına  daxil  olan  irimolekullu  birləşmedir;  qeyri-spesifık 
kəskin 
fa z a   ZLİlallannın 
bir  növü  hesab  edilir.  Yə'ni  qanda  bu 
zülalın  qatıliğınm  artması  hər  hansı  bir  konkret  xəstəlik  növü 
üçün  xarakterik  deyil;  lakin bütün  kəskin  iltihabi  proseslər  za- 
manı  qanda C-reaktiv zülalın qatıhğı prosesin  aktivlik dərəcəsi 
haqqında  mühakimə  jmrütməyə  əsas  verir.  Bu  birləşm ə  anti­
gen,  immun  kompleks,  bakteriya  və  travma  kimi  amillərin 
tə'siri  nəticəsində  qaraciyər  hüceyrələrində  meydana  gəlir. 
A dətən  toxuma  zədələnm ələri,  iltihab  və  nekroz  İcimi  patoloji 
proseslər  zamam  C-reaktiv  zülalın  qatılığı  sür'ətlə  artır.  Lakin 
bə'zi  dərnıan preparatlan  (steroidlər,  salisilatlar və  s.)  bu  züla- 
lın m iqdannı azalda bilir.
4.8. QLİKOHEMOQLOBİN
Hemoqlobinin  zülal  hissəsi  (qİobin)  digər  zülallar  kimi, 
uzun  m üddət  qlükoza  (və  ya  digər monosaxarid)  olan  məhlul- 
da saxlanıldıqda kimyəvi,  qeyri-enzimatik reaksiya nəticəsində 
monosaxarid qalıqları  ilə birləşir.  Hemoqlobin-qlükozilat (Qlü- 
Hb)  adlanan  bu  birləşm ə  qanın  tərkibində  əm ələ  gələ  bilir  və 
normal  halda  onun  eritrositdəki  miqdarı  eritrositin  yaşama 
müddəti  uzandıqca,  artır.  Qanda  Qlü-Hb-nin  m iqdan  qlükoza- 
ШП  qatıltğı  ilə  düz-fmütənasibdir.  Buna  görə  Qlü-Hb-nin  miq-

dan  eritrositin  yaşadığı  dövrdə  qanda  olan  qlükozanın  orta  qa- 
tiligini  xarakterizə  edir.  Bu  göstərici  şəkərli  diabet  xəstəliyi 
zamanı  normadan artiq olur.  Qlii-Hb-nin normadan artiq olmasi 
şəkərli  diabet  xəstəliyinin  müalicəsinin  düzgün  apanlmadığını 
göstərən əsas  me'yarlardan  biridir.  Hemoqlobin  populyasiyası- 
nın  gəncləşm əsi  zamanı  isə  (m əsələn,  orqanizmdə  eritropoez 
və  hemoqlobin  sintezi  sür'ətləndikdə)  Qlü-Hb-nin  miqdan 
azalır.
Normal göstəriciləri:  4-8%
Diabet  xəstəiiyinin  müalicəsi  düzgün  apanldıqda  bu  göstə- 
rici normal  səviyyənin yuxan  hüdudunda»  düzgün  apanlmadıq- 
da isə normadan artıq -   13-20% olur.
Artmasına səbəb olan  hallar:
Qurğuşun zəhərlənm ələri 
Xronik böyrək çatışmazlığı 
Splenektomiya 
Talassemiya
Qan serumunda triqliseridlərin artması 
Azalmasına  səbəb olan  hallar:
Hamiləlik
Hemoqlobinopatiyalar
Hemolitik anemiyalar (irsi və qazamlma)
Anadangəlmə sferositoz 
Kəskin və xronik qanitirmələr
4.9. HAPTOQLOBULİN
Haptoqlobulin  (Hp)  -   qlikoprotein  strukturlu  plazma  zülalı 
olub,  elektroforez zamanı  oj-qlobulinlər fraksiyasımn  tərkibin- 
de  hərəkət  edir.  Elektroforez  zamanı  haptoqlobulinin  bir  neçə 
yanmfraksiyası  ayırd  edilir.  Hp  l- I ;  Hp  2-2;  Hp  2-1;  Hp  1-2. 
Bu  zülalm  əsas  funksiyası  plazmadakı  sərbəst  hemoqlobini 
özünə birləşdirməkdon  ibarətdir.  Plazmadakı sərbəst hemoqlo- 
binin  1%-ə  qədəri haptoqlobulinlə  birləşir.  Hp  1-1  hemoqlobi- 
nin  1  molekulu  ile,  Hp  2-2  isə  iki  molekulu  ilə  birləşe  bilir. 
Hemolitik anemiya zamam piazmadakı  haptoqlobulinin  miqda- 
П 
kəskin  surətdə  dəyişir.  Dərman  m ənşəli  anemiyalar  zamanı

plazmada  haptoqlobulinin  miqdan  xüsusile  azalır.  Buna  görə 
qan  serumunda  haptoqlobulinin  qatıhğma  əsaslanmaqla,  ane- 
miyanm ağırlıq dərəcəsi haqqında mühakime yürütm ək olar.
Qanköçürmələrin  klinik  effektivliyinra  tə'yin  edilməsində 
haptoqlobulinin analizinin böyük əhəm iyyəti vardır.
Normal göstəricilən:
60-270 mq/dl
Artmasına səbəb olan hallar:
Şəkərli diabet 
Aplastik anemiyalar 
Hockin xəstəliyi 
Limfosarkoma 
Dermatomiozit 
Skorbut
Kollagenozlar, arailoidoz 
Nefroz
Revmatik artrit 
Bə'zi infeksiyalar 
Toxumaların irisahəli nekrozlan 
Travmalar
Hormonal preparatlarla (steroidlər və androgenlər) müalicə
Od yollarının tutulması ilə əlaqədar olan xəstəlikiər
Azalm asına səbəb olan  haUan
Qaraciyər sirrozu
Talassemiyalar
Meqaloblastik anemiyalar
Sideroblastik anemiyalar
Dərm an  m ənşəli  hemolitik  anemiyalar:  qlükoza-
6
-fosfatde- 
hidrogenaza,  pinıvatkinaza  fermentləri  çatışmayan  şəxslərdə 
bə'zi  dərman  preparatlan  ilə  (primaxin,  sulfanilamid  preparat- 
lan və s.) müalicə
Autoimmun hemolitik anemiyalar
Transfuziya
Bə'zi  irsi xəstəliklər
Yenidoğulma

5. HORMONLAR
5.1.  ANDROSTENDİON
Androstendion -  böyrəküstü vezinin qabıq  m addəsində  sin- 
tez  ediİən  qeyri-spesiflk  cinsiyyət  hormonudur.  Bu  birləşmə 
orqanizmdə  androgen  və  estrogen  horm onlannın  sintezi  üçiin 
Ukin  substrat  kimi  istifadə  edilir.  Menopauza  (klimaks)  döv- 
ründə  qadm  orqanizminde  androstendiondan testosteron  və  es- 
tron  kimi  hormonlar  sintez edilir.  Qanda androstendionun  qatı- 
lığı digər androgenlərlə paralel surətdə dəyişikliyə uğrayır. 
Normal göstəricilər:
Qadmiarda:  82-132  nq/di,
Kişilərdə;  113-189 nq/dl
Artmasına səbəb olan hallar:
Böyrəküstü vəzinin anadangəlmə Ь1реф1аг1уа51 
İtsenko-Kuşinq xəstəliyi 
Yumurtalıq stromasının Ы реф
1
аг
1
уаз
1  
Yumurtalıq şişləri 
AK.TH sekresiya edən şişlər
Şteyn-Levental sindromu (yımıurtahğın ikitərəfli polikistozu) 
Bəzi hormonal preparatlar:  (AKTH, xlomifen və s.) 
Azalmasına səbəb olan  hallar:
Orağabənzər hüceyrəli anemiya 
Yumurtalıq çatışmazlığı 
Böyrək çatışmazlığı
Bə'zi hormonal  preparatlar:  prednizolon,  deksametazon, me- 
tilprednizolon və başqa kortikosteroidlər
5.2. PARATHORMON (PARATİROKRİN)
Bu  hormon  paratiroid  vəzilərində  sintez  edilir  və  kalsiurn- 
fosfor mübadiləsinin tənzimində iştirak edir.
Normal göstəriciləri:
430-1860 pq/ml  (C-terminal)
230-630 pq/ml (N-terminal)

Q  е у  d:  Plazmadakı  kalsium  və  maqnezium, paratiroid h o r 
monunun  plazmadakı  m iqdanna  tə'sir  etdiyinə  görə, parathor 
monla birlikdə tə'yin edilməlidir.
A rtm a sm a  səb ə b  olan hallar:
Birincili hiperparatiroidizm
İkincili  hipeфaгatiгoidizm
Xronik böyrək çatışmazhğı
Psevdohipoparatiroidizra
Ailəvi (familial) hipokalsiurik hiperkalsiemiya
Litium m ənşəli hiperkalsiemiya
Parathormon ifraz edən bə'zi ektopik şişler
Hamiləlik
Böyrəkdaşı  xəstəliyi (nefrolitiaz)
Xronik böyrək çatışmazlığı 
D vitamini çatışmazlığı 
A zalm asına səb əb  olan  hallar;
Sarkoidoz
Hipertiroidizm
Paratiroidektomiya
Hipoparatiroidizm
5.3. KATEXOLÄMİNLƏR
Bu  qrupun əsas  num ayəndələri  adrenalin  (epinefrin)  və  no> 
radrenalindir  (norepinefrin).  Adrenalin  əsasən  böyreküstü  və- 
zinin beyin  maddəsindən,  noradrenalin  isə  simpatik  sinir ucla- 
nndan  ifraz edilir.  Bu  hormonlann hər ikisinin sekresiyası sim­
patik  sinir  sisteminin stimulyasiyaedici  tə'siri  nəticəsində  həy- 
ata keçir.  Adrenalin  və  noradrenalin  damar tonusunun  və  arte- 
riyal  təzyiqin  tənzim ində  xüsusilə  mühüm  əhəm iyyətə  malik- 
dir.  Bıından  əlavə,  m üxtəlif vegetativ funksiyalann tənzimində 
bu hormonların rolu vardır.  Adrenalin həm  də m addələr müba- 
diləsinin tənzim ində  (o  cümlədən,  qlikogenoliz və  lipoliz  pro- 
seslərində)  iştirak edir.  Kiinik laboratoriyalarda bu  horm onlan 
çox  vaxt  gündelik  sidiyin  tərkibində  analiz  edirlər.  Çimki  bu 
hormonlann  gün  ərzində  orqanizmdən  xaric  olan m iqdan  sek- 
resiyamn səviyyəsini əks etdirir.

N orm al g ö stəricilən :
Adrenalin (epinefrin) -  5-15 mkq/giin (30-80 nmol/gün) 
Noradrenalin  (norepinefrin)  -   7-44  mkq/giin  (20-240 
mmol/gün)
A rtm asin a səb ə b  olan  hallar:
Xromaffinomalar
Hipotiroidizm
Kəskin miokard infarkti
Böyrək xəstəlikləri
Hipoqiikemiya
Diabetik ketoasidoz
Sinir sisteminin  şiş xəstelikleri
Yüksək fİziki gərginlik
Cərrahi əm əüyyatdan sonrakı  veziyyət
Diuretiklərin yüksək dozalannın törətdiyi hipovolemiya
Bə'zi dərm an preparatlannın tə ’siri
A zalm asm ın klinik əhəm iyyəti yoxdur
5.4. PROLAKTİN
Prolaktin  (PRL)  -   laktasiya  prosesini  tənzim  edən  qadın 
cinsiyyət  hormonudur;  hipofızin  ön  payında  sintez  edilir.  Qa- 
dınlarda  prolaktin  sintez  edən  hipofiz  hüceyrəlerinin  fiınksio- 
nal  aktiv  şişJəri  zamanı  amenorreya (menstruasiyanın  kəsilme- 
si)  və  qalaktoreya  (döş  vezisindən  süd  sekresiyası)  müşahidə 
edilir.  K işilərdə normadan artıq miqdarda PRL sintez edildikdə 
impotensiya törənir.
N o rm al göstəriciləri:
Kişilərdə: 
0
-
2
0
 nq/ml 
Qadınlarda:  0-23 nq/ml 
A rtm asm a səb əb  olan  hallar:
Hamiləlik 
Hipotiroidizm 
Addison xəstəliyi 
Bronx karsinoması 
Böyrək karsinoması 
Xronik böyrək çatışmazlığı

Hipofizin xestəlik və zədelənm ələri 
Hipotalamusun zədələnm ələri 
M üxtəlif m ənşəli stresslər
M üxtəlif  dərraan  preparatlan:  neyroleptiklər,  narkotiklər, 
hormonlar (tirotopin)
İdiopatik  (mə'lıxm  olmayan)  sebəblər  (erkən  yaşlarda  baş 
verən mikroadenomaiar)