Microsoft Word 00 KeyNote Speakers Materiallar
NATIONAL ECONOMIC SAFETY OF THE REPUBLIC OF
Yüklə 22,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- AZƏRBAY ft gəlirlərini
- YCAN RE GƏLİ in iqtisadiyy
- SCIENTIFIC luqdur. Bu . İmplikasiy iq olunur. Q Şəkil 1.
- ESPUBLİ İR VƏ XƏ Gün Qa gunay.h A yatdakı rolu
- İKASI DÖ ƏRC İSTİ nay HƏZİY
- ÖVLƏT N İQAMƏT YEVA
- NEFT FO TLƏRİ
- Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondunun gəlirləri.
- Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondunun xərcləri.
- Qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial-məişət və məskunlaşma məsələləri ilə bağlı proqramı.
- “Oğuz-Qəbələ-Bakı su xəttinin çəkilişi”, “Samur-Abşeron su xəttinin əsaslı təmiri” “Taxtakörpü su anbarının inşaası”
- “2007-2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı”nın maliyyələşdirilməsi.
- Türkiyə Respublikasında “STAR” neft emalı kompleksinin tikintisi layihəsində Azərbaycan Respublikasının iştirak payının maliyyələşdirilməsi
|
NATIONAL ECONOMIC SAFETY OF THE REPUBLIC OF AZERBAIJAN ON THE MODERN STAGE OF WORLD ECONOMIC DEVELOPMENT
Azerbaijan StateUniversity of Economics
AZƏRBAYCAN
Currently, in the era of globalization and integration, the world economy is developing very rapidly. However, apart from this positive trend, in the modern stage the world economy is facing with different kinds of obstacles. In this regard, one of the major directions of all countries stands out a IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
625 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan provision of steady economic safety and elaboration of crucial steps. A governmental strategy on the provision of economic safety is carried out within conducted economic policy of a country. Economic safety is one of the major components of national safety. There are prevail different kinds of approaches with regard to the concept of economic safety. The concept of "economic safety" was considered in the works of various foreign scientists. Economic safety- is the sum of national measures directed to the steady, permanent development and modernization of the country's economy, which presumes social-economic stability of the country, as well as, elaboration of the mechanism of protection from internal and external threats. In general, the economic safety includes the following components: energy security, food security, intellectual security, scientific-technological security, financial security, etc. However, economic safety also involves various fields that play an important role in the stable and effective development of economic safety. The Republic of Azerbaijan pays high attention to the development of its national economic safety. In the strategy of the Republic of Azerbaijan, economic safety is an essential part of its national safety. On the modern stage of world economic development Azerbaijan conducts stabilized and dynamic policy related to the strengthening of the national economic safety. In this respect, one of the major instruments in the stable economic safety of the Republic of Azerbaijan stands out the development of internal market, increasing foreign and local investments to the various fields of economy. At present, fluctuations of the world market require undertaking crucial steps with regard to the provision of stable development of economic safety. One of the main problems now is the fluctuating of the oil prices in the world market. The overwhelming majority of Azerbaijan's economy depends on oil. In this regard, the government is implementing various measures in order to regulate and stabilize these impacts. To take an example, development and improvement of non oil sector is one of the crucial and effective steps in this context. Today government pays high attention to the stimulating of development of enterprises in the country. Different kinds of regulations have been recently implemented in this direction. Despite the fact that oil prices today are not high as it was two or three years ago, the government is undergoing steps regarding the implementation of key strategies on the reduction of oil dependence. As we know, most part of the country’s budget is formulated based on the funds of oil sector. Nevertheless, measures designed to strengthen and upgrade non oil sector are an important steps in this direction. A stable development of economic safety of the Republic of Azerbaijan is closely related with the development of non oil sector and other activities with regard to the improvement of economic growth. Agricultural sector stands out as the main source of economic safety of the country. The development of agricultural sector will allow our country to increase existing potential in this field and increase food security. With regard to the provision of stable economic safety by the government of Azerbaijan was implemented various kinds of programs directed to the economic development in the country. For instance, state program on socio-economic development of regions of the Republic of Azerbaijan, also development concept “Azerbaijan -2020: look into the future”, etc. In the development concept “Azerbaijan -2020: look into the future, one of the main steps is related to the increasing of the share of non oil sector in the Gross Domestic Product of the country. Consequently, productive development of GDP also means stable economic safety of the country. In the modern stage of the world economic safety the following steps play an important role in the strengthening of the national economic safety: development of non oil sector; development of export oriented policy and actions directed to the reducing import from other countries; development of competition among producers not only in the local and also in the foreign market; undertaking measures related to the reduction of the dependence from the oil and chemical products; IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
626 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan expansion of internal and external investments into the economy of the country; undertaking stimulating measures with respect to the development of education, science; development of information and communication technologies, etc. In conclusion, national economic safety of the Republic of Azerbaijan is directed to the stable and effective development of the economy of the Republic of Azerbaijan on the modern stage of the world economic development.
Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti
AZƏRBAYCAN
Ölkə iqtisadiyyatının dayanıqlı inkişafının, dövlət və yerli özünüidarəetmə səviyyəsində həyata keçirilən maliyyələşmə proseslərində sabitliyin təmin olunması istər cari, istərsə də gələcək dövrlər üzrə büdcə gəlirlərinin və xərclərinin düzgün balanslaşdırılmasını tələb edir. Buna görə də büdcə gəlirlərinin, əsasən də büdcəyə vergi daxilolmalarının lazımi səviyyədə təmin olunması dövlətin qarşısında duran aktual məsələlərdən biridir. Büdcənin vergi daxilolmalarının formalaşdırılması vergi potensialının qiymətləndirilməsi ilə müəyyən edilir. Vergi siyasəti ölkədə iqtisadi inkişafın təmin edilməsinə, dövlətin cəmiyyət qarşısında sosial və iqtisadi öhdəliklərinin yerinə yetirməsi üçün yönələn siyasətdir. Vergi siyasəti iqtisadi siyasətin ən mühüm tərkib hissəsi olmaqla hakimiyyətlə cəmiyyət arasında qarşılıqlı əlaqələrin səmərəli həllinə nail olmağın əsas şərtlərindən biridir. İnformasiya və qarışıq texnologiyaların müasir inkişaf mərhələsində istənilən vergi sistemi öz- özünə, başqa sözlə desək, insandan ayrı fəaliyyət göstərə bilməz. Bu sistemlər insana xidmət edir və onun tərəfindən qiymətləndirilir. Ona görə də vergi sisteminin qiymətləndirilməsi təkcə obyektiv deyil, həm də subyektiv tərkib hissələrindən ibarətdir. Bu tezisdə vergi inzibatçılığında edilən dəyişikliklərin ölkə iqtisadiyyatına təsirini qiymətləndirmək üçün qeyri-səlis məntiqin riyazi aparatının tətbiqi nəzərdə tutulur. Vergi inzibatçılığında aparılan dəyişikliklərin vergi potensialına təsirinin qiymətləndirilməsi dövlətin inkişafının maliyyə bazasının möhkəmləndirilməsi işində ən zəruri məsələdir. Belə ki, vergi sosial-iqtisadi inkişafın maliyyə təminatı sistemində mühüm yer tutur. Vergi dərəcələrinin səviyyəsi, vergi cinayətləri, vergi idarəçiliyi və vergi potensialı dövlətin iqtisadi inkişafının imkanlarına və keyfiyyətinə əhəmiyyətli təsir göstərir. Hesab edirik ki, qiymətləndirmə üsulu olaraq qeyri-səlis məntiq üsulundan istifadə edilməsi daha məqsədəuyğundur. Qeyri-səlis nəticəçıxarma - qeyri-səlis məntiq əsasında verilmiş giriş verilənlərinin çıxış elementinə inikası prosesidir. Bu inikasın sonunda verilmiş nümunələr haqqında nəticə çıxardılaraq qərar qəbul edilir. Tədqiq etdiyimiz məsələdə 2013-cü ildə Vergi inzibatçılığında edilmiş dəyişiklik və əlavələrin vergi potensialına təsirinin ekspert qiymətləndirilməsində 5 giriş, 5 İF-THEN qaydalı və 1 çıxışlı qeyri səlis nəticəçıxarma məsələsinə baxılmışdır. Qurulmuş sistemdə giriş verilənləri olaraq vergi inzibatçılığında edilmiş dəyişiklik və əlavələrin vergi potensialına təsirinin 20 iqtisadçı ekspert tərəfindən 0-100 arasında intervalda qiymətləndirilmiş ədədlər götürülmüşdür. Aparılmış qiymətləndirmə öz növbəsində başqa ekspertlər tərəfindən qiymətləndirilərək doğruluq çəki əmsalı daxil edilmişdir. İşdə bu çəki əmsalları giriş verilənlərin qiymətinə vurulmuş və sonda hər giriş veriləni üçün orta qiymət tapılmışdır. İmplikasiya metodunun tətbiqindən əvvəl qaydaların çəkiləri təyin olunmalıdır. Hər bir qayda (0- 1) arasında qiymət alır. Yüksək çəkili qayda implikasiya prosesində nəticəyə daha çox təsir edir. Baxılan məsələdə qaydalar bərabər hüquqlu götürülmüşdür. Hər bir qaydanın uyğun çəkisi qeyd edildikdən sonra implikasiya üsulu tətbiq olunur. Prosesin nəticəsi mənsubiyyət funksiyası vasitəsilə
Qafqaz U təsvir o qiymətin İmplikas
tapılır (ş Məq
təsirinin səlis nət trapesiya çoxluğu
edilmişd prosesin
" şı"q dəyişikli sələ üçün Sor
dəyişikli iqtisadi b 201 inzibatçı ləndirmə ğında ed
A Nef Dün
gəlirləri Bunun n
xarici va milli val rəqabət q yerli tələ olur. Yux
gelirlərin cəmləşir
IV INTERN University olunan qeyr ndən asılı ol siya hər bir q şəkil 1). qalədə 2013 ekspert qiym ticəçıxarma m a, Qaus və B isə Qaus dir: " −
qiymətinə uy ik və əlavələ n Mamdani t rğu aparılark iyin vergi iş baxımından q 5-ci ildə tə ılığında edil ə aparılmışd dilən dəyişikl AZƏRBAY ft gəlirlərini nya praktika sayəsində b nəticəsi olara alyutalar qar lyutanın dəy qabiliyyətlili əbi qarşılama xarıda qeyd nin iqtisadiyy r və yalnız 4
ri-səlis çoxl laraq dəyişir qaydaya tətbi mətləndirilm məsələsi tətq Bell mənsubiy mənsubiyyə − ", " 51.9 qiymə yğundur. Təd ərin vergi po tipli qeyri-sə kən vergi ö şçisi tərəfind qiymətləndir ədqiqatın bi ən dəyişikli ır. Əldə olu liklərin vergi
asında neft bu xammalın aq tədiyyə b rşısında dəyə yərinin yüks iyini azaldır aq üçün isteh etdiklərimd yata mənfi tə %-ə qədər o
luqdur. Bu . İmplikasiy iq olunur. Q Şəkil 1. İm ergi inzibatçı məsində 5 gir qiq olunmuş yyət funksiya t funksiyası ", "
əti alınmışdır dqiqatın nəti otensialına tə əlis nəticə çıx ödəyicilərinın dən qiymətlə rilməsi əhəm irinci mərhə yin neyro q nan nəticə o i potensialına ESPUBLİ İR VƏ XƏ Gün Qa
A
gəlirləri bir n ixracatçısı o balansında y ər qazandırır əlməsi ölkəd və istehsal o hsal olunur. dən fərqli st əsirləri minim olan hissəsini
627
çoxluğun ya prosesinin aydaların im mplikasiya üsulu ılığında edilm riş, 5 İF-TH şdur. Giriş v alarından ist ı ilə qiymə "ç
r. Bu qiymə icəsi olaraq əsirini " ş xarma üsulu n dəyişikliy əndirilməsi, miyyətli ola b ələsi üzrə, qeyri-səlis m ondan ibarət a müsbət təsi
afqaz Universi heziyeva@gm AZƏRBAYCA
r çox ölkələ olan ölkələrə yaranan müsb r. Bu hal idx dəki istehsal olunan əmtəə Bu da yerli s trategiyada muma endiri in xərclənmə
forması gir n girişi ədəd, mplikasiya nə unun tətbiqi miş dəyişikli HEN qaydalı verilənlərinin ifadə edilmiş tləndirilərək ə "ə ". Ba ət müntəzəm 2013 - cü il
Matlab proq yə münasibə müstəqil eks bilər. yəni vergi məntiq metod dir ki, vergi ir göstərdiyi
iteti
mail.com AN
ərdə yığım f ə kifayət qəd bət saldo m xal əmtəələri lın baha baş ələr xaricə y sahibkarların olan ölkələr lib. Belə ki, əsinə icazə v OUNG RESE 29-30 April 2 rişin mənsu , çıxışı isə q əticələrinin m ik və əlavələ və 1 çıxışlı n fazziləşdiri şdir. Sistemi 5 linqvisti axılan qeyri- m bölünmüş də Vergi inz ndirmək olar qram paketind əti, vergi in spertlərin isə orqanlarınd dundan istifa i mütəxəssis müəyyən ed NEFT FO TLƏRİ fondları hal dər valyuta e illi valyutan üçün çox h şa gəldiyi üç yönləndirilə b n vəziyyətini rdə var. No illik neft gel verilir. Bu is
ubiyyət funk qeyli-səlis ço minumları və rin vergi pot Mamdani ti ilməsi üçün in çıxışının q iq dəyişən -səlis nəticə 1-100 ballıq zibatçılığında r. Tədqiq olu də realizə ed nzibatçılığınd ə dəyişikliyi da çalışanlar fadə etməklə sləri vergi in dilmişdir. ONDUNU lında saxlanı ehtiyatları d nı möhkəmlə əvəsləndirici çün xarici b bilmədiyi üçü in pisləşməsi rveç modeli lirləri yığım f ə həm də ye
ksiyaların oxluqdur. ya hasili
tensialına ipli qeyri üçbucaq, qeyri səlis ilə təyin çıxarma q şkalada a edilmiş unan mə-
dilmişdir. da edilən in sosial- rın vergi ə qiymət- nzibatçılı- UN ılır. Neft axil olur. əndirir və i olsa da, bazarlarda ün yalnız inə səbəb ində neft fondunda erli qeyri-
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
628 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan neft sektorunun inkişafına təkan verir. Onun xarici bazara çıxışını, milli valyuta bahalaşmadığı üçün ixracın yüksəlməsi ilə nəticələnir. Norveç əsasən dənizlə əhatə olunduğu üçün onun dəniz məhsulları sənayesi kifayət qədər yaxşı inkişaf etmişdir. Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondunun gəlirləri. 1999-cu ildə əsası qoyulan Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondu (ARDNF) gələcək nəsillər üçün yığım fondu olaraq təsis olunmuşdur. 2001-ci ildən etibarən ARDNF-ə ilk kapital qoyuluşları başlamışdır. 491,5 milyon manat olmuşdur. 2003-cü ildən etibarən hazırki dövrə qədər Neft Fondunun xərclərinin böyük bir hissəsini AR Dövlət Büdcəsinə edilən taransfertlər əhatə edir. 2005-ci ildə ilk dəfə olaraq yığımlar bir milyard dolları keçmişdir. 2008-ci ildə Azerlight markalı neftin qiyməti 145 ABŞ dollarına qədər yüksəlmiş və bu da Neft Fondunun gəlirllərində özünü göstərmişdir, belə ki, fondun yığımları həmi ildə 10 milyard ABŞ dollarını keçərək 11,4 milyard təşkil etmişdir. Növbəti illərdə də artım davam etmişdir.
A.R. Dövlət büdcəsinin gəlirlərinin əsas mənbəyindən biri və birincisi (son illərdə) ARDNF-dir. 2010-cu ildən etibarən dövlət büdcəsinin gəlirlərinin 50 faizdən çox hissəsi bu fonddan olan birbaşa transfertlər hesabına formalaşır. İllər üzrə bu transfertlər fondun xərclərində 45 faizdən 90 faizə qədər dəyişir. Bu isə fondun gəlirlərinin əsas hissəsinin xərclərə yönəlməsinə və yığımların az olmasına səbəb olur. Qeyd etmək istərdim ki, 2001-2014-cü illər arasında Neft Fondunun gəlirlərinin sadəcə 31,7 faizi yığımlar və investisiyalara yönəlmişdir, qalan 68,3 faiz isə xərc olaraq istifadə olunub. Bundan başqa ARDNF-in “Qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial-məişət və məskunlaşma məsələləri ilə bağlı proqramı”, “Oğuz-Qəbələ-Bakı su xəttinin çəkilişi”, “Samur-Abşeron su xəttinin əsaslı təmiri” “Taxtakörpü su anbarının inşaası”, “2007-2015-ci illərdə xaricdə təhsil üzrə dövlət proqramı”, “Star Neft emalı zavodunun inşaasının ARDNŞ-in payına düşən hissəsinin maliyyələş- dirilməsi” və s. xərcləri də vardır. Qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial-məişət və məskunlaşma məsələləri ilə bağlı proqramı. Qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması məqsədi ilə Neft Fondu tərəfindən vəsaitlərin ayrılması 2001-ci ildən etibarən başlamış və 2014- cü ildə də davam etdirilmişdir. Qaçqın və məcburi köçkün ailələrinin məskunlaşdırılması məqsədi ilə salınmış qəsə- bələrdə fərdi evlərin, çoxmərtəbəli binaların, sosial-mədəni, infrastruktur və digər obyektlərin tikintisi üçün 2001-2014-cü illərdə 1 757,8 milyon manat xərclənmişdir. Bu dövrdə 25 403 məcburi köçkün ailəsi 62 qəsəbədə tikilmiş fərdi evlərdə məskunlaşdırılmışdır. 2014-cü ildə bunun üçün 300 milyon manat məbləğində vəsait ayrılmışdır. “Oğuz-Qəbələ-Bakı su xəttinin çəkilişi”, “Samur-Abşeron su xəttinin əsaslı təmiri” “Taxtakörpü su anbarının inşaası” Bakı və Sumqayıt şəhərlərinin su təchizatı sistemləri üçün sabit su sərfinə malik etibarlı su hövzəsi formalaşdırmaq üçün “Samur-Abşeron suvarma sisteminin əsaslı təmiri layihəsinin maliyyələşdirilməsi 2006-cı ildən başlamış və 2014-cü ildə də davam etdirilmişdir. Layihəyə 2006-2014-cü illər ərzində 1 149,6 milyon manat vəsait ayrılmışdır. 2014-cü tarixli aktı ilə Taxtakörpü su anbarı su elektrik stansiyası ilə birgə tikintisi obyekti, Taxtakörpü su anbarına yanaşma avtomobil yollarının tikintisi, Vəlvələçay-Taxtakörpü, Taxtakörpü-Ceyranbatan kanalları istismara qəbul edilmişdir.
təhsili üzrə Dövlət Proqramı” çərçivəsində gənclərin dünyanın aparıcı universitetlərində təhsili maliyyələşdirilir. Bu proqram daxilində xaricdə bakalavr, magistr və ya doktorantura dərəcələri üzrə təhsil alan gənclərin təhsil haqqı, yaşayış, qida, yol, sığorta və digər xərcləri maliyyələşdirilir. 2008- 2014-cü illər ərzində Neft Fondunun vəsaiti hesabına 2867 tələbə xarici ölkə universitetlərində təhsil almaq məqsədi ilə göndərilmişdir. Türkiyə Respublikasında “STAR” neft emalı kompleksinin tikintisi layihəsində Azərbaycan Respublikasının iştirak payının maliyyələşdirilməsi. 2013-cü ildə Neft Fondu əvvəlki illərdə olan layihələrin maliyyələşdirilməsi ilə yanaşı yeni layihələrə də vəsaitlər ayırmışdır. “STAR” neft emalı kompleksinin tikintisi də 2013-cü ildə başlamış yeni layihələr içərisindədir. Nizamnamə kapitalı 1,9 milyard ABŞ dolları təşkil edən bu layihənin səhmlərinin 40%-i (760 milyon ABŞ dolları) Neft Fondunun gəlirlərindən maliyyələşdirilir. 2014-cü ildə Neft Fondu tərəfindən 223,5 milyon manat və yaxud 284,71 milyon ABŞ dolları məbləğində vəsait “SOCAR Türkiyə Ege” Neft Emalı Zavodu layihəsində Azərbaycan Respublikasının iştirak payının maliyyələşdirilməsinə ayrılmışdır.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
629 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan Son olaraq qeyd etmək istərdim ki, ARDNF yalnız bu layihələri maliyyələşdirmir. Həmçinin Böyük Britaniya, Cənubi Koreya, Rusiya, Yaponiya və s. ölkələrdə mülklər, 30 ton qızıl və sabit və dəyişkən gəlirli qiymətli kağızların alqı satqısı ilə məşğul olmaqla investisiya portfelini zənginləşdirir. Yüklə 22,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|