Fitoterapia dolegliwości okresu przekwitania

Dawkowanie:  skuteczne  są  dawki  rzędu  5-10  ml  nalewki  miłorzębowej  –  Tinctura 

Ginkgo  1:5.  U  niektórych  osób  wkrótce  po  doustnym  przyjęciu  nalewki  miłorzębowej 

obserwowałem  chwilowy  zawrót  głowy,  zwłaszcza  przy  pierwszym  kontakcie z preparatem i 

wzmożone  skurcze  mięśnia  sercowego.  Objawy  te  szybko  ustępują  i  później  nie  ukazują  się. 

Preparaty  miłorzębowi  należy  zażywać  przez  długi  okres  czasu,  3-6  miesięcy  i  regularnie. 

 

13

Korzystne  jest  łączenie  preparatów  miłorzębowych  z  glukozą,  fruktozą  (miód),  jemiołą, 

arniką, dziurawcem, eleuterokokiem i lecytyną. 

Przeciwwskazania: skaza krwotoczna na tle zaburzeń krzepnięcia krwi, ciąża. 

Interakcje:  preparaty  miłorzębowi  nie  należy  łączyć  z  kulczybą  wronie  oko, 

strychniną,  kokainą,  amfetaminą  i  galantaminą  oraz  surowcami  zawierającymi  ranunkulinę 

(Cimicifuga).  Spostrzegłem  szereg  groźnych  objawów  interakcji  antagonistycznych  między 

tymi substancjami u zwierząt i ludzi. 

Eleuterozydy  należą  do  glikozydów  fenolowych  i  saponinowych,  lignanów  i 

terpenów  występujących  między  innymi  w  eleuterokoku  kolczastym  (żeń-szeń  syberyjski) 

Eleutherococcus  senticosus  Maxim.  =  Acanthopanax  senticosus  Harms  z  rodziny 

araliowatych  (Araliaceae).  Eleutherococcus  występuje  w  Azji  (Chiny,  Japonia,  część 

azjatycka  Rosji,  Mongolia).  Z  rośliny  pozyskuje  się  kłącze  z  korzeniami  Rhizoma 

Eleutherococci. W surowcu występują związki czynne: 

1. Glikozydy saponinowe pochodne kwasu oleanolowego  

2. Syringina = Eleuterozyd B  

3. Syringarezynol = Eleuterozyd D  

4. Eleuterozydy E, I, K, L, M  

5. Saponiny sterydowe = Eleuterozyd A 

 Eleuterozydy  pobudzają  ośrodkowy  układ  nerwowy,  zwiększają  zdolności 

adaptacyjne  organizmu,  podnoszą  wydolność  psychiczną  i  fizyczną.  Poprawiają  ogólne 

samopoczucie,  wywierają  wpływ  immunostymulujący,  zwiększają  tolerancję  na  stres. 

Eleuterozydy  nasilają  i  aktywują  procesy  detoksykacji  (odtruwania)  i  wydalania  szkodliwych 

metabolitów.  Usprawniają  procesy  uczenia  się,  koncentracji,  przypominania.  Podnoszą 

aktywność  życiową  po  wielomiesięcznym  regularnym  zażywaniu.  Stosowany  jest  jako 

naturalny  środek  dopingujący  psychicznie  i  fizycznie,  w  celu  podniesienia  zdolności  uczenia, 

usprawnienia  przypominania  i  kojarzenia  informacji,  podniesienia  odporności  organizmu  na 

choroby  i  stres.  Podawany  osobom  starszym  i  dzieciom.  Niekiedy  zalecany  również  przy 

impotencji  i  zaburzeniach  hormonalnych  (chodzi  o  układ  dokrewny  wydzielający  hormony 

sterydowe). 

Z  kłączy  uzyskiwany  jest  ekstrakt  płynny -  Extractum Eleutherococci zawierający, co 

najmniej  0,12%  eleuterozydów  (5  ml  2-3  razy  dziennie,  rano  i  wieczorem).  W  Polsce 

dostępne  są  nowoczesne  preparaty  zawierające  w  składzie  wyciągi  z  eleuterokoka. 

Eleuterozydów  nie  należy  zażywać  popołudniu,  bowiem  powodują  bezsenność.  Efekty 

działania eleuterozydów są widoczne, po co najmniej 30-dniowym zażywaniu. 

Z  własnych  doświadczeń  zalecam  łączenie  (kojarzenie)  eleuterozydów  z  wyciągiem  z 

dziurawca – Hypericum i z wyciągiem z miłorzębu – Ginkgo.  

Podobne właściwości lecznicze do eleuterokoka posiada żeń-szeń - Panax (np. Panax 

ginseng  C.A.  Mey).  W  gatunkach  z  rodzaju  Panax  występują  glikozydy  saponinowe  zwane 

ginsenozydami,  które  działają  immunostymulująco,  tonizująco  na  układ  naczynioruchowy, 

układ  moczowy,  ponadto  przeciwmiażdżycowo  i  estrogennie.  Ginsenozydy  zwiększają 

wydolność  psychofizyczną,  podnoszą  zdolności  adaptogenne,  zwiększają  tolerancję  na 

czynniki stresowe. Zalecane dawki wyciągu suchego z żeń-szenia wynoszą 100-350 mg/dobę. 

Tego typu preparaty należy zażywać regularnie, w godzinach porannych lub południowych. 

Odrębną  grupę  związków,  która  znajduje  coraz  większe  zastosowanie  w  fitoterapii 

okresu  przekwitania  stanowią  fitosterole.  Do  fitosteroli  zaliczamy:  ergosterol,  stigmasterol, 

sitosterole,  lanosterol,  sapogeniny,  witanolidy,  kampesterol,  brasykasterol,  alfa-spinasterol, 

fukosterol,  zymosterol,  askosterol i  inne.  Opisanie  właściwości  biochemicznych  i 

farmakologicznych  fitosteroli  wychodzi  poza  zakres  niniejszej  pracy.  Były  one  przedmiotem 

szerokich  badań  autora  prowadzonych  na  zwierzętach  hodowlanych  podczas  poszukiwania 

substytutów  dla  antybiotykowych  stymulatorów  wzrostu  oraz  w  zakresie  działania 

 

14

antyandrogennego  u  kobiet.  Efekt  biologiczny  przy  podawaniu  fitosteroli  jest  różnorodny  i 

zależy  od  wielu  czynników  endogennych  (wewnątrzpochodnych)  i  egzogennych 

(zewnątrzpochodnych.  Niezmiernie  istotne  są  wzajemne  relacje  ilościowe  między  hormonami 

sterydowymi  istniejące  w  ustroju  przed  podawaniem  fitosteroli.  Fitosterole  bowiem  nie  są 

substratem  do  syntezy  wyłącznie  np.  testosteronu  czy  estrogenów,  lecz  także  innych 

hormonów  sterydowych.  Niektóre  metabolity  fitosteroli  mogą  naśladować  w  organizmie 

typowe  hormony  i  konkurować  z  nimi  o  receptory  w  komórkach  ciała,  modyfikując  w  ten 

sposób  wiele  czynności  fizjologicznych.  Wypadkową  tych  zdarzeń  jest  w  rezultacie 

uregulowanie 

stosunków 

ilościowych 

między: 

17-ketosteroidami, 

testosteronem, 

progesteronem,  estrogenami,  androsteronem  i  kortykosteroidami.  Istnieje  również  spore 

prawdopodobieństwo  wzmagania  szlaku  biosyntezy  jednego  z  hormonów  sterydowych, 

którego  intensywność  jest  uwarunkowana  dziedzicznie,  a  którego  potencja  jest  maksymalna. 

Fitosterole  dają  wówczas  efekt  "preferencji  metabolicznej"  i  stanowią  efektywny  aktywator  i 

substrat dla określonego szlaku metabolicznego.

 

Sterole  roślinne  mają  różne  właściwości  biologiczne,  w  zależności  od  liczby  i 

charakteru  podstawników  bocznych,  szczególnie  przy  węglu  17  (17C).  Fitosterole  roślinne 

typu  stigmasterol  i  sitosterol  mają  budowę  podobną  do  cholesterolu,  progesteronu, 

pregenenolonu  i  17-hydroksypregnenolonu.  Dzięki  temu  sterole  roślinne  podawane  przez 

dłuższy  czas  stanowią  prekursor  w  syntezie  pregnenolonu.  Pregnenolon  jest  podstawowym 

substratem 

do 

biosyntezy 

progestagenów, 

z 

których 

powstają 

17-ketosteroidy, 

glikokortykosteroidy,  mineralokortykosteroidy,  testosteron,  androsteron  i  estrogeny. 

Pregnenolon  podlega  przemianom  zmierzającym  do  powstania  wszystkich  hormonów 

sterydowych.  Te  reakcje  biochemiczne  są  katalizowane  przez  cytochrom  P-450.  Preparaty 

żelaza warunkują i nasilają te reakcje.

  

Dla  kobiet  zalecane  są  wyższe  od  standardowych  dawki  fitosteroli  bowiem  działają 

one  wówczas  silniej  estrogennie,  antyandrogennie i  w  ten  sposób  blokują  biologiczny  wpływ 

androgenów  na  komórki,  co  jest  szczególnie  przydatne  w  okresie  przekwitania  oraz  w  III 

fazie klimakterium. Jak wykazały badania autora (w latach 2002-2005), fitosterole dopiero w 

dawce  ponad  6-7  mg/kg  masy  ciała  hamują  androgenny wpływ  męskich hormonów 

sterydowych. 

Fitosterole  po  podaniu  doustnym  lub  pozajelitowym  ulegają  fosforylacji.  Szybko 

wchłaniają  w  z  jelit  do  krwi  i  limfy.  Witamina  D,  A  i  tłuszcze  nienasycone  zwiększają 

przyswajanie steroli roślinnych.  

Część  fitosteroli  zostaje  wbudowana  w  strukturę  błon  komórkowych  i  śródbłonków. 

Działają  stabilizująco  na  strukturę  błon,  przeciwzapalnie  i  przeciwwysiękowo.  Obniżają 

stężenie cholesterolu we krwi i beta-lipoprotein, działając konkurencyjnie w stosunku do nich. 

Hamują  odczyny  alergiczne  i  autoimmunologiczne  powstrzymując  procesy  autoagresji. 

Równocześnie  działają  stymulująco  i  stabilizująco  na  układ  odpornościowy.  Wywierają 

wpływ  przeciwzakrzepowy  i  przeciwzawałowy,  hamując  tworzenie  blaszek  miażdżycowych  i 

zapobiegając agregacji krwinek. Poprawiają samopoczucie i zwiększają wydolność fizyczną.  

Pobudzają  procesy  krwiotwórcze.  Wzmagają  regenerację  tkanki  mięśniowej,  łącznej  i 

nabłonkowej.  Przyspieszają  gojenie  ran.  Fitosterole  to  naturalne  inhibitory mediatorów bólu i 

stanu  zapalnego.  Wywierają  wpływ  ochronny  na  krwinki  czerwone.  Fitosterole  należą  do 

substancji  lipotropowych,  czyli  zapobiegających  stłuszczeniu  mięśni  szkieletowych,  serca, 

nerek i wątroby. Zapobiegają również rozwojowi kamicy

 

moczowej i żółciowej. 

 

Piśmiennictwo: 

1.  Benson R.C.: Położnictwo i ginekologia. PZWL Warszawa 1973. 

2.  Lesiński J. (red.): Zdrowie kobiety. PZWL Warszawa 1963. 

 

15

3.  Song  T.T,  Hendrich  S.,  Murphy  P.A.:  Estrogenic  activity  of  glycitein,  a  soy 

isoflavone. J. Agric. Food Chem. 1999; 47:1607-1610. 

4.  Zhang  Y,  Wang  G.J,  Song  T.T.:  Urinary  disposition  of  the  soybean  isoflavones 

daidzein,  genistein  and glycitein differs among humans with moderate fecal isoflavone 

degradation activity. J. Nutr. 1999; 129:957-962. 

5.  König F.: Ratgeber in gefunden und kranken tagen. Karl Meyer Leipzig 1940. 

6.  Oertel-Bauers:  Oertel  A.,  Bauer  E.:  Heilpflanzen  Taschenbuch.  H.  Ludwig  Bonn 

1908. 

7.  Schilling-Siengalewicz  S.:  Toksykologia.  Księgarnia  akademicka.  Spółdzielnia  z  odp. 

udz. Poznań 1947. 

8.  Pisarski T. (red.): Położnictwo i ginekologia. PZWL Warszawa 1987. 

9.  Brzozowski R. (red.): Vademecum diagnostyki i terapii. PZWL Warszawa 1993. 

10. Matławska  I.  (red.):  Farmakognozja.  Akademia  Medyczna  im.  K.  Marcinkowskiego. 

Poznań 2005. 

11. Kohlmünzer S.: Farmakognozja. PZWL Warszawa 2003. 

12. Patrick G.L.: Chemia medyczna. WNT Warszawa 2003. 

13. Wojtczak A. (red.): Choroby wewnętrzne. Wyd. II. PZWL Warszawa 1995. 

14. Farmakopea  Polska  VI.  Urząd  Rejestracji  Produktów  Leczniczych,  Wyrobów 

Medycznych i Produktów Biobójczych. Warszawa 2002. 

15. Farmakopea Polska II. TPWiOF Warszawa 1946. 

16. Farmakopea Polska IV. PZWL Warszawa 1965, 1970, 1973. 

17. Keiser  H.:  Pharmazeutisches  Taschenbuch.  Verlag  Süddeutsche  Apotheker  Zeitung. 

Stuttgart 1944. 

18. Oks B.A.: Farmakolgja felczerska. Druk P. Ambroziewicza. Warszawa 1910. 

19. Janiec W. (red.): Kompendium farmakologii. PZWL Warszawa 2003. 

20. Polewki  J.K.,  Chwalibogowska-Podlewska  A.:  Leki  współczesnej  terapii.  Split 

Trading Warszawa 2003. 

21. Graedon J., Graedon T.: Niebezpieczne interakcje leków. Anta Warszawa 1998. 

22. Billings  E.,  Westmore  A.:  Metoda  Billingsa.  Instytut  Wydawniczy  PAX  Warszawa 

1986. 

23. Müller  E.:  Die  Therapie  des  praktischen  Arztes.  Verlag  von  Julius  Springer  Berlin 

1923. 

24. Sayre  Lucius  E.:  A  manual  of  organic  materia  medica  and  pharmacognosy. 

Philadelphia P. Blakiston’s son & Co. 

25. Gräsman  K.:  The  cholesterol  lowering  effect  of phytosterols and stanols. 2004. Praca 

wykonana pod kierunkiem M. Jägerstad. 

26. Matvienko  O.A.,  Lewis  D.S.,  Swanson  M.  et  al.:  A  single  daily  dose  of  soybean 

phytosterols  in  ground  beef  decreases  serum  total  cholesterol  and  LDL  cholesterol  in 

young, mildly hypercholesterolemic men. Am. J. Clin. Nutr. 2002:76:57-64. 

27. Dreikorn  K.:  Phytotherapie  bein  Beningen  Prostata  Syndrom  (BPS):  Mehr  als  nur 

Placebo?. J. Urol. Urogynäkol. Sonderheft 6/2003, s. 11-15. 

28. Messina M.J.: Legumes and soybeans: overview of their nutritional profiles and health 

effects. Am. J. Clin. Nutr. 1999;70:439 

29. Potter  S.M,  Baum  J.A,  Teng  H,  et  al.:  Soy  protein  and  isoflavones:  Their  effects  on 

blood  lipids  and  bone  density  in  postmenopausal  women.  Am.  J.  Clin.  Nutr. 

1998;68(suppl.):1375. 

30. Howes  J.,Waring  M,  Li  Huang,  Howes  G.L.:  Journal  of  Alternative  and 

Complementary  Medicine:  Long-Term  Pharmacokinetics  of  an  Extract  of  Isoflavones 

from Red Clover (Trifolium pratense). Apr. 2002, Vol. 8, No. 2: 135-142. 

 

16

31. Booth  N.L.,  Overk  C.,  Yao  Ping,  Burdette  J.E.  et  al.:  Journal  of  Alternative  and 

Complementary  Medicine:  The  Chemical  and  Biologic  Profile  of  a  Red  Clover 

(Trifolium pratense L.) Phase II Clinical Extract. Mar. 2006, Vol. 12, No. 2: 133-139. 

32. Klejdus  B.,  Sterbova  D.,  Tratil  P.,  Kuban  V.:  Identifikace    a    charakterizace  

isoflavonu  v  rostlinnych extraktech  za  pouziti  kombinace  HPLC  s  hmotnostnim 

detektorem    a    detektorem    s    diodovym    polem    (HPLC-DAD-MS)  Chem.Listy 

97,530-539 (2003). 

33. Moravcova  J.,  Kleinova  T.:  Fytoestrogeny  ve  vyzive  -  prinaseji  uzitek  nebo  riziko? 

Chem.Listy 96, 282-289 (2002).