Operatsion tizimlar tt 11-20 s mustaqil ish Ravshanov Javohir Mavzu

Rejalashtirish parametrlari 
Qo`yilgan maqsadlarni amalga oshirish uchun, yaxshi algoritmlar, tizimdagi 
jarayonlarning qandaydir xarakteristikalariga, yuklamaga navbatdagi to`shiriqlarga 
xisoblash tizimi xolatiga, boshqacha qilib aytganda rejalashtirish `arametrlariga 
tayanishi zarur. 

---

Xamma rejalashtirish parametrlarini ikkita katta guruxlarga bo`lishi mumkin: 
statik parametrlar va dinamik parametrlar. Statik parametrlar xisoblash tizimi ish 
vaqtida o`zgarmaydi, dinamiklari esa teskarisi, doimo o`zgarishda bo`ladi. 
Tizimning statik parametrlariga uning resurslarining chegaraviy qiymatlarini 
(o`erativ xotira xajmi, svoping uchun diskdagi xotira maksimal soni, ulangan kiritish 
–chiqarish qurilmalarining soni va xokazolar). Tizimning dinamik parametrlari ayni 
vaqtdagi bo`sh resurslar sonini tavsiflaydi. 
Jarayon statik parametrlariga, qoida bo`yicha yuklash vaqtiga xos 
xarakteristikalar kiradi. 

Jarayon qaysi foydalanuvchi tomonidan ishga tushirilgan va qaysi 
foydalanuvchi to`shiriqni shakllantirgan. 

Qo`yilgan masala bajarilish prioriteti qanday, ya’ni masala qay darajada 
muxim 

Foydalanuvchi tomonidan masalani yechish uchun qancha `rotsessor vaqti 
so`ralgan. 

`rotsessor va kiritish –chiqarish amalini bajarish vaqti nisbati qanday 

To`shiriq uchun, xisoblash tizimining qaysi rusurslari(o`erativ xotira, kiritish 
–chiqarish qurilmalari, maxsus kutubxonalar, tizimli dasturlar va xokazolar) va 
qancha miqdorda kerak. 
Uzoq muddatga rejalashtirish algoritmlari o`z ishlarida xisoblash tizimining 
dinamik va statik parametrlaridan va jarayonlarning parametrlaridan(jarayonlar 
dinamik parametrlari to`shiriqni yuklash eta`ida xali noma’lum bo`ladi). 
O`rtacha muddatli va qisqa muddatli rejalashtirish algoritmlari, qo`shimcha 
ravishda jarayonlarning dinamik xarakteristikalaridan foydalanadilar. O`rtacha 
muddatli rejalashtirishda bunday xarakteristika sifatida quyidagi ma’lumotlardan 
foydalaniladi: 
- Jarayonni diskka yoki operativ xotiraga yuklangan momentdan qancha vaqt 
o`tdi; 

---

- Jarayon qancha operativ xotira egallaydi; 
- Jarayonga qancha protsessor vaqti ajratildi; 
Rejalashtirish jarayoni OTning “rejalashtiruvchi” deb ataladigan qismi orqali 
bajariladi. Rejalashtiruvchi, bajarishga, tayyor xolatdagi jarayon ichidan yangi 
jarayonni quyidagi to`rtta xollarda tanlash xaqida yechim qabul qiladi: 
1. Jarayon bajarilish xolatidan, bajarilish tugallandi xolatiga o`tishda 
2. Jarayon bajarilish xolatidan kutish xolatiga o`tishda 
3. Jarayon bajarilish xolatidan, tayyorlik xolatiga o`tishida 
4. jarayon kutish xolatidan, tayyorlik xolatiga o`tishida. 
Rejalashtirishning turli –tuman algoritmlari mavjuddir, ular xar turli masalalar 
uchun samarali va turli maqsadlarga erishishga mo`ljallangandir. 
Masalan, 1.First –come, First –Served(FCFS) –birinchi keldi, birinchi xizmat 
ko`rsatildi. 
2. Round Robin(RR) –bolalar koruseli. Bu FCFS ni modemfikatsiya qilingan 
ko`rinishidir. 
3. Shortest – Job – First (SJF) –birinchining eng qisqa vaqti va xokazolar.h 
Xisoblash tizimi N ta foydalanuvchi interaktiv rejimda ishlaya`gan bo`lsa, xar bir 
foydalanuvchi o`zida protsessor vaqtining ~1/N qismiga ega deb xisoblanishi 
kafolatlaydigan rejalashtirish algoritmini qo`llash mumkin. 
Xisoblash tizimining eng chegaralangan resurslaridan biri `rotsessor vaqtidir. 
Ularni Ko`p sonli jarayonlar orasida taqsimlash uchun tizimga jarayonlarni 
rejalashtirish `rotsedurasini qo`llashga to`g`ri keladi. Rejalashtirishning xisoblash 
tizimi xolatiga tahsirining davomiyligi darajasiga qarab, jarayonlarni qisqa 
muddatli, o`rtacha muddatli va uzoq muddatli rejalashtirishlarga bo`linadi. 
Rejalashtirish aniq algoritmlari qo`yilgan maqsadlardan, yechilaya`gan masala 
sinflariga bog`liq bo`lib, jarayonlarning statik va dinamik parametrlariga va 

---

kompyuter tizimlariga tayanadi. Rejalashtirishning siqib chiqaradigan va siqib 
chiqarmaydigan rejimlari ajratiladi. 
Siqib chiqarilmaydigan rejalashtirish rejimida, bajariladigan jarayon boshqa 
jarayonga protsessorni faqat xoxishi bilan berishi mumkin, siqib chiqaradigan 
rejimda esa, bajarilaya`gan o`ziga bog`liq bo`lmagan xolda chiqariladi. 
Eng oddiy siqib chiqarmaydigan rejalashtirish algoritmi –FCFSdir, u qisqa 
jarayonlarni sezilarli darajada ushlab qolishi mumkin(tayyorlik xolatiga vaqtida 
o`tmagan jarayonlarni). 
Vaqtni ajratish tizimlarida keng tarqalgan algoritm bu siqib chiqaradigan 
algoritm –RRdir. 
Siqib chiqaradigan algoritmlar ichida jarayonlarning o`rtacha kutish vaqti 
jixatidan o`timal algoritm -SJF algorifmidir. 
Xulosa 
Xulosa qilib aytish mumkinki bugungi kunda operatsion tizimlar algoritmlashgan 
jarayonlarga talab katta. Xamma rejalashtirish parametrlarini ikkita katta guruxlarga 
bo`lishi mumkin: statik parametrlar va dinamik parametrlar. Statik parametrlar 
xisoblash tizimi ish vaqtida o`zgarmaydi, dinamiklari esa teskarisi, doimo 
o`zgarishda bo`ladi. 
Tizimning statik parametrlariga uning resurslarining chegaraviy qiymatlarini 
(o`erativ xotira xajmi, svoping uchun diskdagi xotira maksimal soni, ulangan kiritish 
–chiqarish qurilmalarining soni va xokazolar). Tizimning dinamik parametrlari ayni 
vaqtdagi bo`sh resurslar sonini tavsiflaydi.