Paxtaobod pedagogika kolleji

5-ilova
Amaliy topshiriq
1-guruh uchun savol
Bosmaxona bilan Matbaa ishlab chiqarish birlashmalaring farqi nimad?
2-guruh uchun savol
Tayyorlaydigan mahsuloti turiga qarab bosmaxonalarning qanday turlari bor?
3-guruh uchun savol
Bosmaxona-………………. Vazifani bajaradi
6-ilova
O’quv mashg’ulotida o’quv ishlarini baholash mezoni va ko’rsatkichlari

№	Savollarga javob beradi va misol keltiradi. 5	Savollarga javob beradi,misollar keltirmaydi 4	Savollarga qisman javob beradi 3	Umuman ishtirok etmaydi 2	Jami 5
1
2
3

7-ilova


Nazorat savollari
1. Birinchi bossmaxona qayerda va nechanchi yilda paydo bo’lgan ?
2.Bosmaxonalarning vazifasi nimalardan iborat?
3. Oʻzbek tilida nashr qilingan birinchi kitob qaysi xisoblanadi?
4. Oʻzbekistonda nechta Bosmaxona faoliyat koʻrsatadi (2000- yil xisobi bo’yicha)?
5. Tayyorlaydigan mahsuloti turiga qarab bosmaxonalar qanday turlarga bo’linadi?


8-ilova


Kelgusi mashg’ulot: Yangi adabiyotlarga og’zaki sharh tayyorlash va o’tkazish
Uyga vazifa: Bosmaxonalar xaqida ma’lumot topib kelish.

16-mavzu: Bosma mahsulotlarni nashr etish
Reja:
1. Bosma mahsulotlarni nashr etish haqida ma’lumot.
2. Bosma mahsulotlarni nashr etish.
3. Bosmaxonalar xaqida ma’lumot
Bosmaxona — matbaa mahsulotlari (kitob, jurnal, gazeta, plakat, blank va boshqalar) tayyorlaydigan sanoat korxonasi. Qadimda risolalar asosan qoʻlyozma tarzida tayyorlangan. Sharqda qoʻlyozmalarni xattotlar bejirim qilib oqqa koʻchirib, naqqoshlar bezaklar bilan bezashgan, muqovasozlar varaqlarni tikib va qolipga tortib, kitob holida chiqarishgan (qarang Noshirlik). Kitob bosishga doir dastlabki tajribalar Xitoyda 1041—48 yillarda amalga oshirilgan (Bi Shen)^[1].
Dastlabki B. Germaniyada I. Guttenberg tomonidan 1445-yil tashkil qilingan. Turkistonda birinchi bosma kitob 1868-yil Turkiston harbiy okrugi shtabi (Toshkent) B.sida chop qilindi. Birinchi rasmiy gazeta — "Turkestanskiye vedomosti" ham shtab B.sida bosila boshladi. Oʻzbek tilida nashr qilingan birinchi kitob Shohimardon Ibrohimovning "Kalendar" ("Taqvim") kitobi (1871) boʻldi (Sh. Ibrohimov bir necha yil "Turkiston viloyatining gazeti"da tarjimonlik qilgan, keyinroq muharrir muovini lavozimida ishlagan). 1874-yil Xiva shahrida Muhammad Rahimxon (Feruz) tomonidan litografiya (toshbosma) qurildi vauyerda 19-asr 80- yillaridayoq anchamuncha kitoblar bosildi. Unda 1880-yilda Alisher Navoiyning "Hamsa"si, shoir Munis Xorazmiyning "Devoni Munis" va "Devoni Roji" bayozlari bosilib chikdi. 1898-yil Toshkentda eski shahar markazida hozirgi 1bosmaxona tashkil qilinib, bu yerda oʻzbek, tojik, turkman, qozoq va qirgʻiz tillarida darsliklar chiqarila boshladi. Ayni vaqtda u matbaachi kadrlar va matbaa tashkil otchilari tayyorlaydigan markazga aylandi. Keyinchalik Toshkentda, viloyatlar va tumanlar markazlarida birinketin B.lar qurildi. Oʻzbekistonda 123 Bosmaxona faoliyat koʻrsatadi (2000). Shundan "Sharq" nashriyotmatbaa aksiyadorlikjamiyati bosmaxonasi, Oʻzbekiston Respublikasi Davlat matbuot qoʻmitasi ijaradagi Toshkent matbaa kombinati, rangli bosma fabrikasi, kitobjurnal fabrikasi, Birinchi Toshkent bosmaxonasi, Yangiyoʻl kitob fabrikasi, "Fan" nashriyoti bosmaxonasi va Nukus matbaa kombinati, OʻzbekBritaniya "Rastr" qoʻshma korxonasi yirik Bosmaxona hisoblanadi (yana qarang
Bularning har xil turlari mavjud. Ikki yoki undan koʻp bosma usullaridan foydalanadigan Bosmaxona matbaa kombinata deb ataladi. Asosan ofset bosma yoki chuqur bosma usullarida ishlaydigan Bosmaxona fabrika (mas, harita fabrikasi, kitob fabrikasi, rangli bosma fabrikasi, harf terish fabrikasi) deb ataladi, Tayyorlaydigan mahsuloti turiga qarab B. gazeta, jurnal, kitob, plakat, harita, blank chiqaradigan va boshqa turlarga bulinadi. Bosmaxonalar yirik, oʻrta va kichik xillarga ham ajratiladi. Bosmaxonalar birlashib, matbaa ishlab chiqarish birlashmalarini tashkil qilishi mumkin. B.ning asosan bosma qoliplar tayyorlash, bosish, mahsulotlarni pardozlash va yordamchi sexlari boʻladi. Qoliplar tayyorlash sexida yuqori bosma usuliga — harf terish, sinkografiya klishelari va quyma stereotiplar; ofset usuliga — qolip va monometall (alyuminiy, rux), bimetall va trimetall (mas, poʻlat, mis, xrom); chuqur bosmaga — mis yoki xromlangan qoliplar tayyorlaydi. Oʻzbekiston mustaqillikka erishgandan soʻng Bosmaxonalar tubdan qayta jihozlandi. Bosmaxonalarda matn va rasmlar zamonaviy kompyuterlarda terilmoqda va chop etilmoqda. Chop etish jarayonida adadining kamkoʻpligiga qarab yuqori tezliqda ishlaydigan gʻaltak (rotatsiya) hamda tekis bosma, bir va koʻp rangli bosma mashinalar ishlatilmoqda. Pardozlash sexida ham adadining kamkoʻpligiga qarab yakka stanoklar yoki katta agregatlar, potok liniyalar qoʻllanilmoqda.