Pedagogika tarixi fan sifatida. Eng qadimgi davrlardan VII asrga (1)
5.3. Qizlar maktabi va unda ta’lim mazmuni. Masjid va xonaqohlar qoshida ochilgan maktablarda faqat o’g’il bolalar
o’qitlgan. Qiz bolalar o’z davrining o’qimishli ayollari tomonidan uylarida ochilgan
maktablarda o’qitlgan. Ayol muallimani o’lkaning turli hududlarida “otnoyi”,
“otnbibi”, “bibiotn”, “bibixalifa” deb ataganlar. Qizlar maktabi o’g’il bolalar
maktablariga nisbatan ancha kam bo’lgan, ko’p hollarda maktabdorlarning,
imomlarning xotnlari maktabdorlik qilgan. Qizlar maktabi haqida K.E.Bendrikov
“Turkistonda xalq maorifi tarixidan ocherklar” asarida quyidagilarni yozadi: “Qizlar
ishqiy maktublarga berilmasinlar deb, qizlar maktabida yozuvga o’rgatlmagan”.
Professor U.Dolimovning fikricha, bu so’zlar haqiqatdan ancha yiroq. O’zbek xalqi
– o’tmishda eng ko’p shoiralar etshtrgan xalq, agar yozuvga o’rgatlmaganida edi,
podshohlar saroyiga mansub bo’lgan Gulbadanbegim, Zebunisobegim,
Nodirabegimlarni qo’ya bering, XIX asrning o’zida Uvaysiy, Mahzuna, Dilshodi
Barno, Muazzamxon, Muattarxon, Anbar otn, Qamarniso, Nozimaxon kabi o’nlab
mashhur shoiralar qaerdan etshib chiqqan?!
O’rta Osiyoda faoliyat yuritgan qizlar maktabining yirik namoyondalaridan
biri – Jahon Otn Uvaysiydir. O’zining butun faoliyat davomida xalqimiz orzuumidlarini ro’yobga chiqarishga harakat qilgan Jahon otn xalqimizning oqila
qizlarini tarbiyalash, go’zal hayotga erishishning birdan-bir yo’li deb o’ylab,
o’zining butun umrini yosh qizlarga talim-tarbiya berish bag’ishladi.
O’z maktabida qizlarga boshlang’ich talim berar ekan, Jahon Otn ularning
zehnini o’strishga katta ahamiyat beradi. Otn o’z shogirdlariga savod o’rgatbgina
qolmay, ular orasidan iqtdorli qizlarni tanlab sharq sheriyat bilan tanishtradi.
Qizlarni nazm bo’stoniga etaklaydi.
Atoqli zullisonayn shoira Dilshodi Barno 50 yildan ortq muallimalik qilib,
qizlarga xat-savod o’rgatdi, tabi nazm qizlarga sheriyat ilmidan dars berdi.
Dilshod o’z maktabida yosh qizlarni tarbiyalar, ularga xat-savod o’rgatar va
ularni chuqur bilim egasi qilib chiqarishga intlar edi. SHu bilan birga, yosh istedodli
qizlarga o’zbek, tojik mumtoz adabiyot namoyondalarining asarlarini ham o’rgatar
va ularni nafosat ruhida tarbiyalab, o’z zamonasining ilg’or kishilari qilib etshtrishga
harakat qilgan.
